Bài 2: Chiếc “cần câu” trong tay người Rơ Mâm, Giơ Rai

QĐND - Từ vùng đất được coi là “ốc đảo” nghèo khó, được sự tiếp sức của Công ty 78, Mo Rai ngày càng phát triển vững chắc, đường đi lối lại thuận lợi, đời sống của bà con đồng bào các dân tộc thiểu số đã có bước phát triển vượt bậc, có của ăn, của để, con cái được học hành, người ốm đau được đến bệnh xá điều trị… Cuộc sống của người dân nơi đây đang từng ngày thay da đổi thịt.

Người Rơ Mâm xuống núi

Đến nay, hiệu quả đem lại từ những cánh rừng cao su do Công ty 78 gieo mầm, đã chứng tỏ Mo Rai có thổ nhưỡng và khí hậu thích hợp cho cây cao su phát triển. Có thể khẳng định ở đây cây cao su là cây trồng chính giúp người dân bản địa như Rơ Mâm, Giơ Rai phát triển kinh tế, thoát nghèo và làm giàu chính đáng trên quê hương của mình.

Như người thân lâu ngày gặp lại, sau khi mời chúng tôi ly chè xanh đậm hương Mo Rai, A Dói, Bí thư Chi bộ làng Le (làng của người Rơ Mâm - một trong hai dân tộc ít người nhất Việt Nam) nói như khoe: “Mình mới được bà con bầu làm già làng, nên trách nhiệm nặng nề lắm. Phải sống làm sao để Yang hiểu được cái bụng mình ước điều gì cho dân và khi mình nói ra là mọi người đều nghe và làm theo. Đến nay, tộc người Rơ Mâm của mình còn tồn tại và có được cuộc sống ổn định, phát triển là nhờ công đức của Bác Hồ, công lao của Bộ đội Công ty 78 đó".

Lễ cắt băng khánh thành tuyến đường - công trình xây dựng nông thôn mới do Binh đoàn 15 giúp nhân dân xã Ia Chía, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai thi công. Ảnh: Văn Thiền.

Ngày trước, người Rơ Mâm thường sống trên lưng chừng núi cao và họ quan niệm rằng: Một ngọn núi, thì phía trên là địa phận của trời, linh thiêng để vươn tới... Còn bên dưới là cõi âm, cây cối, đất đai, sông suối... là của ma, nên người Rơ Mâm không sinh sống được ở những nơi đó. Họ mặc khố làm bằng sợi của vỏ cây; chặt, đốt, chọc, tỉa là phương thức canh tác chủ yếu, ngoài ra họ còn săn bắt, hái lượm để duy trì cuộc sống. Đói khổ, bệnh tật đã cướp đi sinh mạng của rất nhiều người. Trước nguy cơ "tuyệt chủng", được sự tiếp sức của bộ đội và chính quyền địa phương, bà con Rơ Mâm đã bỏ đi những tư tưởng lạc hậu, cùng nhau xuống núi lập làng, trồng lúa nước, trồng mì. Nếu trước năm 1975, cả cộng đồng người Rơ Mâm chỉ có 159 người với 26 hộ, thì bây giờ đã tăng lên tới 417 người với 117 hộ. Mọi người ở làng Le giờ đây đều biết trồng lúa nước, bắp lai, nhà nào cũng có bò, heo, gà... Diện tích đất canh tác ngày càng mở rộng, nhiều bà con dân tộc Jơ Rai, Giẻ Triêng, Brâu, Xơ Đăng... trong vùng biên giới Sa Thầy, Ngọc Hồi (Kon Tum), Ia O, Ia Chia (Ia Grai), Ia Nan (Đức Cơ), Ia Mnông, Ia Piơ (Chư Prông) tỉnh Gia Lai cũng về học tập, làm theo làng Le...

Hiện ở làng Le đã có hàng chục hộ gia đình thoát khỏi đói nghèo nhờ trồng cây cao su. Tiêu biểu là hộ gia đình ông A Dói, A Lá... Năm 2008, A Dói được Công ty 78 tuyên truyền, khuyến khích, hướng dẫn và hỗ trợ cây giống, phân bón trồng 1ha cao su. Sang năm 2009, thấy cao su phát triển tốt, Công ty 78 tiếp tục hỗ trợ gia đình ông trồng thêm 3ha cao su giống mới. Năm 2010, ông tiếp tục khai thác đất và được công ty hỗ trợ thêm 1ha cao su nữa. Điều ngạc nhiên là vườn cao su của A Dói phát triển rất nhanh, hứa hẹn những mùa bội thu sản phẩm “vàng trắng”.

Từ khi xuống núi lập làng, người Rơ Mâm chỉ biết trồng lúa nước và một ít cây mì, nên đời sống bà con rất khó khăn. Thương bà con, bộ đội Công ty 78 không quản khó khăn, gian khổ, ngoài hỗ trợ lương thực và “cầm tay chỉ việc”, cán bộ, chiến sĩ công ty đã hướng dẫn cho bà con cách trồng cao su, giúp đỡ người dân phân bón, cây giống, kỹ thuật canh tác, chăm sóc cây bệnh… nên cao su phát triển tốt, nhiều gia đình chỉ sau 5 năm đã có thể thu hoạch.

Không riêng gì gia đình ông A Dói, gia đình hộ Rơ Châm Len đang sở hữu một vườn cao su 2ha. Vườn cao su 5ha của A Lá cũng đang phát triển rất tốt. Đến nay, người Rơ Mâm ở làng Le đã trồng được 50ha cao su, chỉ một vài năm nữa, những vườn cao su này sẽ đong đầy dòng nhựa trắng, tiền sẽ về và chắc chắn đời sống bà con sẽ bớt khó khăn, cái đói, cái nghèo sẽ lùi xa và trở thành chuyện buồn của quá khứ.

Cảm ơn Bộ đội 78

Từ trụ sở công ty về các đội, đường cấp phối rộng mở, nhiều đoạn đã trải nhựa hoặc được bê tông hóa, dọc hai bên đường là những ngôi nhà “Thanh niên lập nghiệp” của công nhân Công ty 78 mới xây theo kiểu “biệt thự vườn” mái Thái trông rất đẹp. Trên đường, xe cộ qua lại nhiều và hàng hóa bày bán cũng khá phong phú... tất cả đã minh chứng cho cuộc sống no đủ, trù phú của một vùng quê đang chuyển mình.

Đến Đội 4 khi mặt trời đã nghiêng qua bóng núi, cũng là thời gian các tuyển thủ vừa kết thúc Hội thi “Bàn tay vàng” năm 2012. Thượng úy QNCN Nguyễn Văn Tiến, Đội trưởng cho biết: “Hiện nay đội đang đang quản lý, khai thác hơn 269ha cao su, thu hút hơn 120 công nhân. Trong đó có gần 100 công nhân là người dân tộc thiểu số như Thái, Mường, Giơ Rai, Rơ Mâm… Cũng như công nhân, người lao động trong Công ty 78, ở đây mỗi công nhân nhận khoán từ 2,5 đến 3ha cao su. Ngoài ra, công ty còn hỗ trợ cây giống, phân bón để các hộ trồng thêm 3-5ha cao su nữa. Thu nhập của bà con không ngừng được nâng lên, nếu năm 2009 thu nhập chỉ 5 triệu đồng/người/tháng, thì năm 2011-2012 đã lên 6-7 triệu đồng/người/tháng. Nhiều hộ giàu lên, thu nhập lên đến 200-300 triệu đồng/năm, như chị Đinh Thị Huệ (dân tộc Mường); anh Trần Thạch Sanh, chị Lê Thị Lan (dân tộc Thổ) thu nhập lên đến trên 400 triệu đồng/năm… Kinh tế phát triển, tình làng nghĩa xóm được củng cố, người dân gắn bó với công ty và coi Mo Rai như quê hương gắn bó, thân thuộc.

Các thầy thuốc Binh đoàn 15 khám chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí cho nhân dân nước bạn Lào.

Không chỉ trao cho bà con “chiếc cần câu” là những vườn cao su đang sinh trưởng xanh tốt, hằng năm, Công ty 78 còn tổ chức các đợt đào tạo tay nghề cạo mủ cao su cho tất cả các đối tượng, kết hợp tư vấn hỗ trợ về mặt kỹ thuật nhằm giúp bà con quản lý, chăm sóc, khai thác đúng quy trình kỹ thuật trên những vườn cây nhận khoán của mình. Chỉ tính từ đầu năm 2010 đến nay, ngoài tổ chức giao khoán vườn cây cho bà con, Công ty 78 còn tổ chức đào tạo nâng cao tay nghề cạo mủ cao su cho hơn 1.550 lượt người, kiểm tra kỹ thuật 1.668 lượt thợ, nhằm nâng cao chất lượng khai thác.

Gặp chúng tôi, bà Y Din (một trong 2 hộ trong xã được Công ty 78 tặng nhà tình nghĩa năm 2011, trị giá mỗi ngôi nhà 50 triệu đồng), bà cũng vừa được Công ty 78 trồng và trao cho 2ha cao su, phấn khởi nói: “Vợ chồng mình sống được đến bây giờ là nhờ công ơn của Bộ đội 78 đó. Họ không những hỗ trợ gạo mùa giáp hạt, xây nhà tình nghĩa mà còn trồng và bàn giao cho mình 2ha cao su và bà con trong làng 50ha cao su nữa. Trước đây, người lao động mấy ai biết kỹ thuật trồng, chăm sóc, cạo mủ và quy trình khai thác, nếu không có cán bộ kỹ thuật của Công 78 tập huấn, hướng dẫn thì chỉ một, hai năm, số vườn cây mà bộ đội trao cho dân làng chắc sẽ chết hết. Nay thì tất cả dân làng đều là “công nhân” của công ty, ai cũng biết cạo mủ, trong đó có hơn 75% giỏi về kỹ thuật. Nhiều gia đình một tháng thu nhập từ 6 đến 8 triệu đồng. Tiền làm được, có trong tay mà cứ ngỡ như mơ, cả cuộc đời lao động vất vả của cha ông ngày trước để lại cũng không có được như bây giờ. Chiếc “cần câu” mà Bộ đội 78 trao cho đồng bào dân tộc thiểu số mình đã phát huy tác dụng…”.

Nói về hiệu quả “chiếc cần câu” mà cán bộ, chiến sĩ Công ty 78 tiếp sức cho bà con trên địa bàn, ông Lê Tấn Tuân, Chủ tịch UBND xã Mo Rai khẳng định: “Không có Công ty 78, không có những người lính đem “cây lạ” cao su về trồng trên vùng đất này, thì bây giờ Mo Rai chắc chắn vẫn còn nhiều khó khăn và giấu mình trong “ốc đảo”. Phát triển kinh tế, gắn với củng cố QP-AN trên vùng chiến lược biên giới Mo Rai là một chủ trương sáng suốt của Đảng, Nhà nước và quân đội. Sự phát triển, lan tỏa của mô hình “Phát triển vườn cây đến đâu, xây dựng làng bản dân cư đến đó” của Binh đoàn 15 nói chung, Công ty 78 nói riêng đã đưa Mo Rai từ một xã vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới khó khăn, trở thành một địa phương phát triển vào một ngày không còn xa…”.

--------------

Bài 1: Những người đem “cây lạ” về Mo Rai

Bài 3: Sức sống ở ngã ba biên giới.

Bài và ảnh: KIM LÂN-QUANG HỒI