Giúp đỡ và chia sẻ với tất cả tấm lòng

Đến thời điểm này (27-7), đã có nhiều tổ chức, cá nhân chung tay quyên góp, ủng hộ, hỗ trợ đồng bào Pác Nặm sau trận lũ lịch sử vừa qua. Đã 23 ngày sau lũ, những khó khăn vẫn chồng chất trên vai chính quyền và người dân Pác Nặm. Hiện còn 8 nạn nhân mất tích chưa tìm thấy. Toàn huyện Pác Nặm có 174 hộ dân thuộc diện phải di chuyển. Nhiều trường học tan hoang trước thềm năm học mới. Hàng loạt vấn đề đặt ra như: Tái định cư cho đồng bào ra sao? Giải quyết việc làm cho người dân thế nào? Vấn đề học hành cho trẻ em sau lũ?... Tất cả vẫn ngổn ngang.

Bộn bề sau lũ

Đường vào xã Nhạn Môn ngày 24-7 vẫn bị tắc do lở đất.

Trên quãng đường gần 300km từ Hà Nội lên Pác Nặm ngày 24-7, chúng tôi liên tục nhận được điện thoại trao đổi của Thượng tá Trương Văn Minh, Chính trị viên Ban CHQS huyện Pác Nặm. Những địa điểm mà anh Minh đi khảo sát và cung cấp đều là địa chỉ “khẩn” cần sự giúp đỡ. Bởi thế, ngay trong tiềm thức của những người trong đoàn cứu trợ, ủng hộ đồng bào bão lụt do Báo Quân đội nhân dân và những người dân có lòng hảo tâm của Thủ đô Hà Nội, đến với bà con càng sớm càng ý nghĩa.

Pác Nặm tiếp tục những cơn mưa lất phất. 6 giờ sáng 25-7, chúng tôi bắt đầu hành trình vào các xã bị thiệt hại nặng nề sau lũ của huyện Pác Nặm là Nhạn Môn, Công Bằng, Giáo Hiệu, Bộc Bố, Xuân La… để trao 220 suất quà cho đồng bào bị lũ. Các con đường vào xã đều bị hỏng nghiêm trọng, liên tục các điểm sạt lở, vỡ. Một hình ảnh thật xúc động khi hơn 70 người dân của thôn Khên Lền, xã Công Bằng đội mưa chờ đoàn cứu trợ đến. Để có mặt tại trung tâm xã, những người dân này đã phải thức dậy từ lúc 5 giờ sáng, đi bộ 3 giờ đồng hồ vượt hơn 10km đường rừng để đến xã. Khên Lền chính là nơi có 10 đồng bào người Dao bị chết và mất tích sau đợt sạt lở, hiện còn 8 người chưa được tìm thấy.

Vừa nhìn thấy chúng tôi, cháu Triệu Thị Nái đã khóc nức nở bên bà nội, một cụ bà lưng còng đã bước sang tuổi 80. Cháu Nái đã mất cả bố, mẹ và anh trai trong đợt sạt lở tại Khên Lền vừa qua. Trao quà cho cháu nhưng chính các chị trong đoàn công tác cũng không cầm được nước mắt. Bà nội cháu cũng nghẹn ngào nói những lời cảm ơn. Thôn Khên Lền còn 4 cháu nhỏ bơ vơ khi cả bố và mẹ các cháu đã mất trong đợt sạt lở. Đó là các cháu Triệu Thị Nái, Triệu Thị Tạm là con của ông Triệu Văn Nhì và bà Triệu Mìn Dìn; cháu Bàn Thị Pét, Bàn Thị Khẽ là con của ông Bàn Văn Kiều và bà Bàn Thị Mụi.

 Tại xã Công Bằng, đoàn công tác đã trao 73 suất quà bao gồm gạo, mắm, muối, chăn màn, quần áo, thực phẩm… cho đồng bào.

Nhiều người hảo tâm đến động viên tặng quà cháu Triệu Thị Nái (mất cả bố và mẹ) cùng bà nội ngày 25-7.

Ông Hoàng Lượng Phùng, Chủ tịch UBND xã Công Bằng đưa chúng tôi đến thăm 12 hộ dân đang ở tạm tại trường học của xã. Đây là những hộ dân đã mất nhà cửa của thôn Khên Lền. Khuôn mặt họ đầy nét âu lo về cuộc sống tương lai. Ông Phùng trăn trở: Các cấp, các ngành đang cố gắng để xây xong 12 căn nhà cho những người dân này ở khu tái định cư, bởi chỉ còn một tháng nữa nhà trường sẽ vào năm học mới. Hiện còn 17 hộ dân của Khên Lền đang ở nhờ trên đất của xã Giáo Hiệu. Tại các xã khác mà chúng tôi tới, tình cảnh cũng tương tự như ở Công Bằng.

Với ngành giáo dục của huyện Pác Nặm thì khó khăn là không nhỏ khi hàng loạt các trường học bị phá hủy như lớp học ở Phiêng Tạc (xã Nhạn Môn), Trường mầm non và THCS phân hiệu Phiêng Coọng (xã Xuân La), trường Cốc Lào (xã Giáo Hiệu), Phân hiệu Khên Lền (xã Công Bằng)… Ông Ma Văn Chức, Chủ tịch UBND xã Giáo Hiệu cho biết: “Trường Giáo Hiệu vừa được đưa vào sử dụng năm học 2008-2009 với số tiền đầu tư 500 triệu đồng từ nguồn vốn Chương trình 135 thì đợt lũ vừa qua đã gây hỏng nghiêm trọng, không thể sử dụng được nữa. Chúng tôi đang rất lo lắng khi năm học mới sắp bắt đầu”.

Song song với việc tái định cư là tìm kiếm những người mất tích còn lại. Sở dĩ điều này được các cấp, các ngành, các lực lượng tìm kiếm cứu nạn đặc biệt quyết tâm bởi một điều hiển hiện đang đặt ra trước mắt: Nếu không tìm thấy những người còn đang mất tích dưới đống vùi lấp thì những người Dao còn lại của thôn Khên Lền sẽ bỏ bản đi nơi khác. Đây là phong tục của đồng bào.

Khó khăn về quỹ đất

Ông Bùi Văn Quang, Phó chủ tịch UBND huyện, chân còn lấm lem bùn đất, ra tận đường đón chúng tôi. Ông cho biết:

- Các lực lượng vẫn đang tích cực tìm kiếm 8 nạn nhân còn mất tích. Trăn trở hiện nay là tái định cư cho đồng bào thế nào để bảo đảm hiệu quả, bà con có cuộc sống ổn định.

Theo khảo sát của huyện Pác Nặm, tổng số hộ dân phải di chuyển trên địa bàn toàn huyện là 174 hộ. Đây là một con số lớn với một huyện vừa mới được thành lập như Pác Nặm. Trước mắt, nhiều hộ dân của thôn Khên Lền, xã Công Bằng sẽ phải di chuyển ngay. Thôn Khên Lền có 63 hộ đồng bào người Dao. Trận sạt lở vừa qua xóa sổ hoàn toàn 2 hộ nên thôn chỉ còn 61 hộ. Những hộ dân không thể quay trở về chỗ ở cũ được quyết định tái định cư về khu vực Phiêng Luông của xã Công Bằng. Ngày 25-7, khi chúng tôi có mặt tại Phiêng Luông thì những căn nhà xây cho 12 hộ tái định cư này đã sắp hoàn thiện. Mỗi căn nhà xây mới trị giá khoảng trên dưới 60 triệu đồng.

Những người cứu trợ thăm hỏi người dân thôn Khên Lền hiện đang ở tạm trường học xã Công Bằng.

Tuy nhiên, Phiêng Luông chỉ có thể tiếp nhận được thêm 12 hộ này chứ không thể đáp ứng được yêu cầu của hàng chục hộ khác của thôn Khên Lền cũng trong diện nguy hiểm. Ông Hoàng Lượng Phùng cho biết: “Khu tái định cư Phiêng Luông của xã đã tái định cư trước đó cho 45 hộ. Hiện tại thêm 12 hộ nữa của thôn Khên Lền chuyển về là hết đất”. Khó khăn nhất hiện nay tại khu tái định cư này, theo ông Phùng, là chưa có điện, thiếu nước và chất đốt cho đồng bào. Với người Dao, đun nấu bằng củi là một nét đặc trưng trong sinh hoạt. Có thể vẫn phải tính tới tái định cư cho đồng bào ở Phiêng Luông nhưng trước mắt, đồng bào vẫn phải quay vào Khên Lền để làm ruộng, nương. Đây cũng là khó khăn bởi cự ly đi làm ruộng, nương của đồng bào là hơn 10km và không có phương tiện.

Việc tái định cư cho đồng bào không dễ. Ông Bùi Văn Quang cho biết: “Huyện cũng đang thiếu quỹ đất. Việc tái định cư phải tính tới rất nhiều yếu tố”. Thực tế việc tái định cư cho đồng bào vùng núi không hề đơn giản. Theo tìm hiểu của chúng tôi, mỗi hộ cần khoảng 200 mét vuông đất để làm nhà, cùng với khoảng trên dưới 1.000 mét vuông làm đất sản xuất. Trên thực tế, các xã cũng đã thực hiện xong việc giao đất giao rừng cho bà con ở từng khu vực. Như vậy, sẽ không còn đất rừng để giao cho các hộ mới. Để có thể tái định cư được cho số hộ lên tới hàng trăm của toàn huyện thì quả thực, là bài toán chưa dễ giải quyết trong ngày một ngày hai. Ngoài ra, hàng loạt vấn đề, mà đặc biệt văn hóa cộng đồng người Dao cũng phải được tính tới khi tái định cư. Thực tế, chuyện nhiều người dân trong tỉnh đã bỏ về chỗ cũ ngay sau khi tái định cư do không phù hợp về văn hóa và thiếu đất sản xuất đã là bài học.

Ông Bùi Văn Quang cho biết thêm:

- Huyện vẫn đang chỉ đạo động viên người dân không được bỏ ruộng nương mà vẫn phải tiếp tục sản xuất khi đang mùa vụ. Chúng tôi lo một đợt đói tiếp theo vào cuối năm nên phải làm tốt việc trồng cấy mùa vụ, ổn định sản xuất. Tuy nhiên, về lâu dài Pác Nặm rất cần sự chung tay của các cấp, các ngành, các tổ chức.

Bài và ảnh: NGUYỄN ANH TUẤN