QĐND - Quyết định 21/TTg của Thủ tướng Chính phủ về tài trợ, cấp phát không thu tiền sách báo hằng năm cho các em thiếu nhi, học sinh trường cấp I, II miền núi, dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, từ năm 1993 đến nay đã có sức lan tỏa rộng khắp tới mọi miền rẻo cao của Tổ quốc. Những cuốn sách nhỏ đã mở ra chân trời mới cho biết bao đứa trẻ hằng ngày chỉ biết làm nương, làm rẫy; quanh năm quẩn quanh với cái nắng, cái gió. Tri thức của nhân loại đã thắp sáng những bản làng, nhiều đồng bào dân tộc thiểu số đã “sáng dạ” hơn, từng bước vươn lên, xóa bỏ cái đói, cái nghèo và những hủ tục suốt bao đời nay.

Ươm nụ cười từ những trang sách

Chúng tôi ngược miền tây bắc tỉnh Nghệ An trong lất phất mưa phùn những ngày đầu tháng 3. Xe chạy qua nhiều ghềnh, nhiều suối, xe lướt qua từng trảng rừng thâm u xanh mướt. Trải qua chặng đường dài hơn 600km, mang theo những cuốn sách được tài trợ theo Quyết định 21/TTg của Thủ tướng Chính phủ, chúng tôi đã đặt chân đến với những bản làng xa xôi của tỉnh Nghệ An.

Ngày 10-3, là một ngày thật đặc biệt đối với những em học sinh Trường THPT Kim Sơn (huyện Quế Phong, Nghệ An). Các em sẽ được tận tay lật giở những trang sách như: “Kể chuyện dân tộc Sán Dìu”, “Gương sáng đội viên”, “Lính Trường Sơn kể chuyện Trường Sơn”, “Những câu đố tài tình”, “Cây Pác Pết”… mà các em hằng ao ước. Nhìn những ánh mắt sáng ngời, đôi tay nhỏ nâng niu từng cuốn sách, chúng tôi những người vượt đèo, vượt núi đến đây thực sự cảm thấy ấm lòng trong tiết trời lạnh buốt. Ánh mắt ngấu nghiến từng con chữ trong cuốn sách “Tô Hoài - Nhà văn của mọi lứa tuổi”, em Vi Thị Thảo, học sinh lớp 8A1 không giấu nổi niềm vui của mình: “Em rất thích đọc truyện Dế Mèn phiêu lưu ký của nhà văn Tô Hoài, một thế giới thần tiên được mở ra trước mắt chúng em. Em ao ước một lần được gặp nhà văn tuổi thơ của mình và giờ đây điều đó đã thành hiện thực”.

Quan sát trong thư viện trường, thấy những tủ sách được xếp ngăn nắp, phân loại rõ ràng theo từng chủ đề, có những cuốn sách đã ố màu (được xuất bản từ năm 1993), gáy sách đã sờn nhưng từng trang sách vẫn được giữ gìn phẳng phiu. Nằm ngay ngắn trong những giá sách nhưng những cuốn sách sờn cũ ấy lại “nói” lên bao điều. Sách được Chính phủ tài trợ thực sự có ích, các em học sinh ở đây đã thường xuyên đọc và giữ gìn cẩn thận. Chăm chú nhìn vào danh mục 64 đầu sách được Chính phủ tặng cho thư viện trường lần này, em Nguyễn Văn Hoàng hào hứng cầm cuốn “Kể em nghe chuyện Trường Sa” để đọc. “Nghe thầy cô giáo kể chuyện Trường Sa, em tự hào về vùng biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Em muốn biết nhiều hơn nữa và lớn lên em muốn được làm lính đảo Trường Sa” - Hoàng chia sẻ. Trong suy nghĩ của Hoàng, đọc sách là gặp gỡ với những người hiểu biết, được nghe họ kể chuyện về mọi miền chân trời và tích cóp thêm được nhiều điều thú vị.

Có rất nhiều nụ cười rạng rỡ thế này khi các em đón đọc quyển sách mình yêu thích.

Nghệ An là một trong những tỉnh còn nghèo, dân số ở các huyện miền núi là gần 1,2 triệu người (chiếm 41% dân số của tỉnh), chủ yếu là đồng bào dân tộc Thái, Thổ, Đan Lai, Khơ Mú, Mông… vì vậy việc đầu tư cho giáo dục còn hạn chế. Chia sẻ với khó khăn của tỉnh Nghệ An, góp phần giải quyết tình trạng “đói sách, nghèo sách” ở những vùng xa xôi, 5 năm qua, với chương trình tài trợ sách miễn phí của Chính phủ, Tổng công ty Sách Việt Nam (Savina) đã trao tặng cho tỉnh Nghệ An 330 đầu sách với gần 400.000 bản sách, trị giá 1,5 tỷ đồng. Riêng năm 2012, tỉnh Nghệ An có 517 trường học được tiếp nhận gần 70.000 bản sách thuộc 64 đầu sách về mọi lĩnh vực, trị giá 400 triệu đồng. Vui mừng vì là điểm trường được trao nhận sách, Hiệu trưởng Trường THCS Kim Sơn, Nguyễn Thanh Bình, cho biết: “Cuộc sống của người dân ở huyện miền núi Quế Phong vẫn bữa no, bữa đói, để được đến trường, có sách giáo khoa, vở ghi hằng ngày đã là rất khó, vì thế những cuốn truyện tranh, những cuốn tiểu thuyết, sách văn học… là những điều học sinh thường mơ ước. Chương trình cấp phát sách miễn phí của Chính phủ trong những năm qua thực sự là nguồn động viên lớn đối với thầy trò vùng biên chúng tôi”.

“Mầm xanh” tri thức nảy nở trên đất cằn

Chương trình cấp phát sách theo Quyết định 21/TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc tài trợ, cấp phát không thu tiền sách báo hằng năm cho các em thiếu nhi, học sinh các trường cấp I, II miền núi, dân tộc vùng sâu, vùng xa đã đi được chặng đường dài gần 20 năm. Bước chân của những cán bộ Tổng công ty Sách Việt Nam - đơn vị có trách nhiệm tổ chức chuyển giao kịp thời sách tài trợ của Chính phủ về cơ sở - đã không quản thác ghềnh, đường sá xa xôi để mang con chữ về với các em học sinh vùng cao.

18 năm qua, Savina cùng toàn ngành đã tổ chức phát hành hơn 30 triệu bản sách, trị giá hơn 100 tỷ đồng cho hơn 100.000 trường cấp I, II miền núi, dân tộc thiểu số trong cả nước. Tổng giám đốc Savina Nguyễn Trọng Tuấn chia sẻ: Nhận thức tầm quan trọng và ý nghĩa xã hội rộng lớn của chương trình cấp sách tài trợ của Chính phủ, giúp các em học sinh có thêm sách báo học tập, mở mang kiến thức, những năm qua, Savina khắc phục những khó khăn, trở ngại về giao thông để triển khai tốt công tác phát hành sách tới mọi vùng của Tổ quốc với phương châm, đúng thời gian, đủ số lượng, bảo đảm chất lượng sách, không để xảy ra hư hao, mất mát. Ngoài việc chuyển giao sách tài trợ theo chương trình, Savina còn đặc biệt quan tâm việc sử dụng và phát huy hiệu quả của sách tài trợ. Đồng thời, gắn với cấp phát sách đợt sau với việc kiểm tra tổ chức sử dụng, bảo quản số sách đã cấp các đợt trước và đề nghị Phòng giáo dục và các trường xem đây là một tiêu chí thi đua trong trường học để đánh giá, xếp loại trường học vào cuối năm học.

Sách theo chân cán bộ ngành Phát hành sách đến với các em thiếu nhi vùng miền núi dân tộc.

Công tác tài trợ sách không dừng lại ở việc chỉ quan tâm tới số lượng và hoạt động bảo quản sách, qua mỗi năm, mỗi cuốn sách được lựa chọn làm quà tặng còn là sự chắt lọc về nội dung và hình thức. Đại diện Nhà xuất bản Kim Đồng (đơn vị chịu trách nhiệm biên soạn sách) bà Giáng Ngọc, cho biết, qua từng năm, từ thực tiễn triển khai chương trình, NXB Kim Đồng đã nắm sát nhu cầu đọc của các em để xây dựng và đổi mới đề tài, xuất bản sách phù hợp với thị hiếu thẩm mỹ và nhu cầu hiểu biết của các em. NXB đặc biệt chú trọng chọn lọc các loại sách nâng cao truyền thống cách mạng, lòng yêu nước của đồng bào các dân tộc Việt Nam, giới thiệu cuộc sống sinh hoạt của thiếu nhi mọi miền đất nước và thiếu nhi trên thế giới…

Chính tâm huyết của những người làm sách, sự xa cách về địa lý, khiến cho mỗi cuốn sách được trao tặng tới từng thôn bản càng thêm ý nghĩa. Đánh giá về kết quả thực hiện Quyết định 21/TTg của Thủ tướng Chính phủ trong gần 20 năm qua, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Đỗ Quý Doãn, cho biết: “So với sự thiếu thốn về sách vở của các em học sinh ở vùng sâu, vùng xa thì những cố gắng của chúng ta mới chỉ làm vơi đi phần nào tình trạng “đói sách, nghèo sách”. Sách là một kho tri thức lớn, các em đang ở lứa tuổi được khát khao hiểu biết, những món quà này đã tạo ra được sự cổ vũ, động viên trong việc các em tìm hiểu tri thức của nhân loại, trong việc tạo ra mối liên hệ tình cảm giữa các em. Chính vì vậy, ngoài việc tiếp tục triển khai Quyết định 21/TTg thì Thủ tướng Chính phủ cũng bổ sung Quyết định "Tăng cường nội dung thông tin và truyền thông cơ sở về miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo" năm 2011. Chương trình này không chỉ đưa sách mà còn đưa internet, sách báo, phát thanh truyền hình... về cơ sở để bổ sung thêm thông tin, tri thức cho bà con”.

Với những chiến sĩ biên phòng ngày đêm bám bản, hằng ngày cùng ăn, cùng ở với nhân dân, hiểu được “cái bụng, cái dạ” của bà con, trong niềm vui được nhận 100 bản sách từ Savina, Đại tá Nguyễn Việt Hà, Phó chính ủy Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Nghệ An có những đóng góp với chương trình tài trợ sách: “Trẻ em vùng cao khát khao được học con chữ. Mỗi trang sách là một khám phá mới với các em. Chúng tôi mong muốn, Chính phủ tài trợ những đầu sách về bản sắc văn hóa của từng dân tộc, giáo dục các em về lòng tự hào dân tộc. Điều này, tăng cường củng cố niềm tin của dân vào Đảng và Nhà nước, góp phần đấu tranh chống lại những luận điệu xuyên tạc của kẻ thù”.

Quanh năm tất bật với hạt lúa, hạt ngô trên nương từ khi gà chưa gáy sáng, bao gia đình trên những bản làng vùng cao gồng mình trên mảnh đất cằn cỗi để mưu sinh. Nhưng ở những nơi xa xôi đó vẫn có những cô, cậu học sinh miền núi thắp lên những điểm sáng văn hóa làm rạng rỡ núi rừng. Cậu học trò Xồng Bá Dìa, người dân tộc Mông, sinh sống tại huyện rẻo cao Kỳ Sơn, Nghệ An thi đỗ vào 2 trường đại học nổi tiếng là Đại học Sư phạm Hà Nội và Đại học Y Hà Nội với thành tích đều đạt 26,5 điểm (năm 2009). Hay cô học trò người Chu Ru, Ma U Ma Hiêng (trú tại thôn 2, xã Tà Năng, Đức Trọng, Lâm Đồng) đỗ thủ khoa khối C Đại học Đà Lạt với 23 điểm (năm 2011)…

Tạm biệt làng, bản, chúng tôi về thành phố. Tạm biệt vùng đất của nắng và gió. Tạm biệt quê hương của những người anh hùng đã đi vào huyền thoại dân tộc. Phía trước là cả một chặng đường dài đầy gian nan nhưng chợt thấy lòng tràn đầy nhựa sống. Giữa mênh mông núi rừng hùng vĩ, giữa khoảng lặng của đất trời về đêm, nhớ về những ánh mắt hồ hởi, nụ cười giòn tan của những em nhỏ vùng cao khi đón đọc những quyển sách mới, chúng tôi biết “mầm xanh” tri thức vẫn đang nảy nở trên đất cằn. Tri thức sẽ đem lại sự đổi thay tốt đẹp nơi vùng đất xa xôi của Tổ quốc!

Bài và ảnh: Vũ Dung