Khổ vì "quy hoạch treo"
"Quy hoạch treo" không phải là vấn đề mới mà diễn ra tại nhiều địa phương trong suốt nhiều năm qua.
Ông Nguyễn Văn Hải, một người dân ở tổ 9 phường Quyết Thắng, TP Sơn La, tỉnh Sơn La, cho biết: “Gần 20 năm qua, người dân chúng tôi phải sống trong cảnh thấp thỏm lo âu vì dự án đường Lò Văn Giá bị... treo. Nhiều gia đình ở đây sống trong cảnh tạm bợ, nhà cửa xuống cấp mà không được sửa chữa, xây mới. Hai người con trai của tôi đã lập gia đình, nhưng không thể xây mới nhà cửa hay tách thửa, cả gia đình phải sống tạm trong căn nhà chật chội. Cực quá, tôi có ý định bán nhà chuyển đi nơi khác ở, nhưng không ai mua mà sử dụng nhà làm tài sản thế chấp vay vốn ngân hàng thì bị từ chối”.
Còn trong đơn gửi tòa soạn, ông Trần Văn Hiểu ở xã Thúy Sơn, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa trình bày: "Hơn 10 năm trước, theo quy hoạch, xã Thúy Sơn có một nhà máy xi măng với vốn đầu tư hơn 1.000 tỷ đồng, góp phần tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương. Thế nhưng, hình ảnh sau hơn 10 năm chỉ là những bức tường rêu phong, chờ đổ sập; khu nhà hành chính, nhà ở cho nhân viên bị bỏ hoang còn người dân địa phương thì thất nghiệp và cũng không còn đất để cây trồng”.
Gần chục năm qua, khu du lịch sinh thái rộng 141,7ha với cái tên mỹ miều "Thung lũng Nữ Hoàng" - một trong những dự án lớn nhất của tỉnh Hòa Bình vẫn chỉ là những đồi rừng hoang hóa, trong khi đó người dân lại không có đất để sản xuất nông nghiệp. Hay ở Hà Nội, tại khu dân cư số 4, phường Thanh Nhàn, quận Hai Bà Trưng, gần 600 hộ dân đã phải sống trong cảnh 3 không: Không "sổ đỏ", không sửa chữa nhà cửa, không tách, nhập khẩu suốt 46 năm qua, mà nguyên nhân là do khu dân cư nằm trong Dự án quy hoạch Công viên Tuổi Trẻ, được phê duyệt từ năm 1970.
Tại thời điểm hiện nay, cơ quan chức năng chưa có số liệu thống kê đầy đủ về "quy hoạch treo, dự án treo" trên phạm vi cả nước. Còn theo thống kê năm 2015 mà Văn phòng Quốc hội đã công bố thì trên cả nước có tới hơn 8.000 "dự án treo", chiếm diện tích đất lên tới 158.000ha. Hệ lụy của "quy hoạch treo, dự án treo" không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống người dân mà còn gây ra sự lãng phí tài nguyên vô cùng lớn và những bất ổn, bức xúc trong đời sống xã hội.
Căn nhà của một hộ dân ở tổ 10, phường Duy Tân, TP Kon Tum (tỉnh Kon Tum) xuống cấp trầm trọng nhưng không được sửa chữa do nằm trên đất quy hoạch "treo", khiến cả gia đình phải đi ở nhờ nơi khác. Ảnh: TTXVN
Cần giải pháp đồng bộ và sự vào cuộc quyết liệt
Theo Tiến sĩ Huỳnh Thế Du, giảng viên Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright: “Thà không có quy hoạch còn tốt hơn là quy hoạch treo, gây thiệt hại cho kinh tế”.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến "dự án treo và quy hoạch treo", nhưng có thể tóm tắt một số nguyên nhân chính như sau: Trước hết là do việc lập quy hoạch mà chưa có kế hoạch thực hiện và trong quy hoạch không xác định được rõ nguồn lực, tính dự báo và báo cáo không chính xác làm cho việc thực hiện quy hoạch khó khăn. Bên cạnh đó là trình độ chuyên môn, trình độ quản lý, năng lực tài chính của nhà đầu tư không đáp ứng được yêu cầu. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, các thiết chế về đô thị như hành chính, y tế, giáo dục và chính sách thu hút... còn thiếu nên chưa hấp dẫn với chủ đầu tư. Mặt khác, do các cấp chính quyền muốn phát triển đô thị một cách nóng vội, đã áp đặt ý kiến chủ quan dẫn đến không đủ nguồn lực; các quy hoạch không được đánh giá xã hội học một cách nghiêm túc nên chưa đáp ứng được yêu cầu dẫn đến khó thực hiện và bị "treo"...
Trao đổi với chúng tôi, Tiến sĩ, kiến trúc sư Lê Thị Bích Thuận, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng, Chánh văn phòng Tổng hội Xây dựng Việt Nam, cho biết: “Chính phủ cần rà soát các dự án treo, quy hoạch treo và tìm nguyên nhân khắc phục. Nếu chủ đầu tư thiếu vốn thì chính quyền cần hỗ trợ tìm nguồn vốn. Nếu chủ đầu tư không đủ năng lực thì tìm chủ đầu tư khác đủ năng lực thực hiện. Nếu vì các lý do khác thì cần kiên quyết thu hồi đất giao lại cho dân lấy đất sản xuất hoặc phải quy hoạch lại và điều chỉnh chức năng sử dụng đất. Bên cạnh đó cần có phân kỳ đầu tư, công khai quy hoạch và giao quy hoạch sớm. Đồng thời, cần tháo gỡ cho các chủ đầu tư về việc giải phóng mặt bằng, tạo điều kiện cho các chủ đầu tư tiếp cận nguồn vốn. Ngoài ra, rất cần cơ quan có thẩm quyền thẩm tra về năng lực của chủ đầu tư về vốn, khả năng huy động vốn, về năng lực quản lý, về nhân sự”.
Giải quyết "quy hoạch treo, dự án treo" là vấn đề quan trọng nhưng không dễ thực hiện được trong một sớm một chiều. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các cấp chính quyền, các địa phương, các ngành liên quan. Nhất là phải chú trọng nâng cao hơn nữa chất lượng lập, thẩm định quy hoạch và có sự phối hợp thống nhất, đồng bộ giữa các loại quy hoạch có nội dung sử dụng đất. Bên cạnh đó, cũng phải linh hoạt hơn và kiên quyết hơn trong việc điều chỉnh, hủy bỏ quy hoạch đã quá thời hạn. Thực tế những năm qua, Nhà nước đã có nhiều giải pháp nhằm giảm và dần chấm dứt "dự án treo, quy hoạch treo", như sửa đổi Luật Đất đai, hay Luật Quy hoạch đang được hoàn thiện, chuẩn bị trình Quốc hội. Hy vọng, khi Luật Quy hoạch đi vào cuộc sống sẽ tạo hành lang pháp lý rõ ràng, góp phần chấm dứt tình trạng "quy hoạch treo và dự án treo".
Bài và ảnh: KIM DUNG