“Giải cứu” dưa hấu

Hàng không thông quan được có nguy cơ bị hư hại, khiến các doanh nghiệp như ngồi trên lửa. Để khắc phục tình trạng này, mới đây Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND tỉnh Lạng Sơn cùng đại diện các tỉnh, doanh nghiệp đã tổ chức hội nghị “Bàn các giải pháp đẩy mạnh tiêu thụ dưa hấu mùa vụ 2015-2016” nhằm “giải cứu” cho vấn đề ùn tắc và ế thừa dưa hấu tại cửa khẩu...

Nỗi lo mất khách hàng truyền thống

Thực tế nhiều năm qua, dịp trước và sau Tết Nguyên đán cũng chính là thời điểm chính vụ thu hoạch dưa hấu vụ đông-xuân, xuân-hè. Sau thu hoạch, từng đoàn xe tải cỡ lớn chở dưa hấu từ các tỉnh phía Nam lại nối đuôi nhau chạy lên các cửa khẩu phía Bắc để xuất sang Trung Quốc. Chính vì vậy, tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc, nhất là Cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn-Việt Nam)-Pò Chài (Trung Quốc) các loại xe chở dưa hấu bị ùn ứ khá đông.

Theo bà Dương Phương Thảo, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), đã có thời điểm, lượng xe ùn tắc lên đến hơn một nghìn xe, xếp hàng dài nhiều ki-lô-mét suốt tuyến đường vào Cửa khẩu Tân Thanh. Do phải chờ đợi lâu ngày mới có thể thông quan, nên dưa hấu thường bị nầm, ảnh hưởng đến chất lượng dưa, thậm chí dưa hỏng phải bỏ đi. Nguyên nhân chính là lượng xe đổ dồn về phía cửa khẩu quá nhiều, trong khi hạ tầng ở những điểm thông quan, các kho chứa hàng và khả năng giải phóng hàng hóa chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Bên cạnh đó, lực lượng kiểm tra, kiểm nghiệm và phương tiện trang bị của các lực lượng tại cửa khẩu còn mỏng và thiếu. Đã thế, vụ dưa hấu năm 2015-2016, phía Trung Quốc thông báo chỉ tiếp nhận hàng tại Cửa khẩu Tân Thanh-Pò Chài, nhưng cửa khẩu này chỉ đủ năng lực tiếp nhận, giải phóng được khoảng 300 đến 350 xe/ngày. Trong khi đó, trung bình những năm trước đây mỗi ngày có từ 700 đến 800 phương tiện chở hàng nông sản chủ yếu là dưa hấu, thanh long từ các tỉnh miền Trung, miền Nam xuất sang Trung Quốc tập trung tại cửa khẩu. Đây là cản trở lớn cho các doanh nghiệp làm nhiệm vụ xuất khẩu mặt hàng dưa hấu sang thị trường Trung Quốc.

 Quá tải tại Cửa khẩu Tân Thanh và tiềm ẩn nguy cơ nông sản bị hư hại, gây thiệt hại cho thương lái.

Được biết, Việt Nam hiện là đối tác xuất khẩu dưa hấu lớn nhất của Trung Quốc với tỷ trọng chiếm khoảng 93-98% tổng lượng dưa hấu nhập khẩu hằng năm của thị trường này. Mỗi năm Trung Quốc nhập từ Việt Nam khoảng 200 nghìn tấn dưa, tăng nhẹ từng năm. Tuy nhiên, tính đến hết tháng 11-2015, lượng nhập khẩu dưa hấu của Trung Quốc chỉ hơn 170 nghìn tấn, giảm 12,6% so với cùng kỳ năm trước. Gần đây, thông tin một số thương nhân Trung Quốc đã chuyển hướng sang Lào, Cam-pu-chia thuê hàng trăm héc-ta để trồng dưa hấu và xuất khẩu ngược lại để tiêu thụ trong nước, đã có tác động xấu đến hoạt động xuất khẩu mặt hàng này sang nước bạn.

Chủ động về “đầu ra” là rất cần

Để tìm đầu ra lâu dài cho mặt hàng dưa hấu, mới đây đại diện Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn kiến nghị, cần đẩy mạnh xúc tiến thương mại sang các cửa khẩu khác ở tỉnh Lào Cai và tỉnh Hà Giang để giảm tải cho Cửa khẩu Tân Thanh. Còn Sở Công Thương tỉnh Quảng Nam thì đề nghị tập trung giải pháp điều tiết cửa khẩu, đầu tư cơ sở hạ tầng. Cần có sự liên kết giữa địa phương, doanh nghiệp và quy hoạch ngay từ ban đầu, để đưa các doanh nghiệp và thương nhân đầu mối về tập trung thu mua hàng nông sản cho người dân.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh nhấn mạnh: Đã đến lúc chúng ta cần phải thiết lập cơ chế phối hợp thông tin chặt chẽ, hiệu quả giữa các bộ, ngành và các địa phương trong việc cập nhật thông tin về sản lượng, tiến độ thu hoạch, số lượng dưa hấu dự kiến để có kế hoạch điều tiết lưu lượng hàng lên các tỉnh biên giới. Vừa qua, lãnh đạo Bộ Công Thương cùng đoàn của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng sang làm việc tại Trung Quốc. Phía nước bạn xác nhận nhu cầu rất lớn đối với rau quả, nhất là dưa hấu của Việt Nam. Nhưng vấn đề tồn đọng ở đây là trái cây và dưa hấu của Việt Nam chưa thâm nhập được sâu vào thị trường, mới chỉ lòng vòng ở biên giới, nên ngoài việc giải bài toán trước mắt, còn định hướng lâu dài phải có các đàm phán thâm nhập sâu vào thị trường nội địa.

 Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam lại cho rằng, vấn đề chính hiện nay là phải xây dựng vùng nguyên liệu gắn với nhà máy chế biến và doanh nghiệp Việt Nam-doanh nghiệp Trung Quốc ký hợp đồng chặt chẽ hơn, để có phương án sản xuất hợp lý, tránh tình trạng “được mùa, mất giá”. Cùng với đó, các địa phương và cơ quan chức năng ở Việt nam cần tổ chức tuyên truyền cho thương nhân về việc phân loại, đóng gói, bảo quản phù hợp với yêu cầu của phía nhập khẩu, đặc biệt là Trung Quốc. Bên cạnh đó, phải tổ chức đóng gói ngay ở nơi sản xuất hoặc tại một khu vực trung chuyển trong nước trước khi đưa lên biên giới để quá trình giao nhận hàng thực hiện nhanh chóng.

* Tổng sản lượng dưa hấu dự kiến mùa vụ 2015-2016 không biến động nhiều so với mùa vụ 2014-2015, đạt khoảng 1,5 triệu tấn, trong đó sản lượng vụ đông-xuân ước khoảng 550 nghìn tấn. Hiện nay, tiêu thụ dưa hấu tại thị trường trong nước khoảng 80% tổng sản lượng thu hoạch của cả nước, còn lại khoảng 20% dành cho xuất khẩu. Thị trường xuất khẩu dưa hấu của Việt Nam chủ yếu vẫn là Trung Quốc, Lào, Cam-pu-chia… Trong đó, xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm khoảng 85% đến 90% tổng sản lượng dành cho xuất khẩu, chủ yếu qua Cửa khẩu Tân Thanh.

Bài và ảnh: QUANG THÁI - SĨ CƯỜNG