QĐND Online – Từ trên đèo Phú Gia nhìn xuống đầm Lập An, thị trấn Lăng Cô, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế, thay vì được ngắm nhìn một phong cảnh hữu tình, bạn sẽ nhìn thấy cảnh khói bụi mịt mù bốc lên từ các lò nung vôi hàu. Cả một khu vực rộng lớn của đầm Lập An bị bao phủ bởi khói bụi trắng xóa, mùi khói than đá nồng nặc đến khó thở. Những con đường ven đầm Lập An có hàng vạn lốp xe cao su được các hộ dân kết thành từng khoanh và thả xuống đầm... đang ngày đêm huỷ hoại môi trường nơi đây. Thế mới biết hành trình “giải cứu” đầm Lập An sẽ rất khó khăn?

Vì kế sinh nhai mà… bức tử môi trường

Nhiều năm nay, vì kế sinh nhai mà hàng trăm hộ dân tại đầm Lập An phải bám lấy nghề khai thác và nung vôi hàu, dù biết hoạt động này gây hủy hoại môi trường xung quanh. Địa phương hiện vẫn chưa có một phương án hữu hiệu nào để giải quyết thực trạng này.

Hàng trăm khoanh lốp xe cao su được kết lại để thả xuống đầm Lập An

Vì sinh tồn mà hơn 300 lao động ở thôn Lập An thường xuyên xuống đầm khai thác, vận chuyển, buôn bán và nung vôi. Tại Lập An hiện có 18 lò nung vôi hàu hoạt động hết “công suất”. Do nghề này cho thu nhập khá cao nên đã khiến người dân một mực “sinh tử” với nghề, bất chấp lệnh cấm, sự ô nhiễm và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Những chủ ghe thường có mức thu nhập khoảng 700 nghìn đến 1,2 triệu đồng/ngày.

Để tạo chỗ ở cho hàu, hàng vạn lốp xe cao su được các hộ dân kết thành từng khoanh rồi thả xuống đầm Lập An. Theo nghiên cứu của Viện Tài nguyên, Môi trường và Công nghệ Sinh học - Đại học Huế, việc ngâm lốp xe cao su đã qua sử dụng lâu ngày trong nước sẽ dẫn đến gây ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng; khí độc, độ đục của nước cũng tăng lên và gây suy thoái thủy vực.

“Giải cứu” - chậm còn hơn không

Vấn đề ô nhiễm môi trường ở đầm Lập An đã được cảnh báo cách đây gần mười năm. Từ năm 2004, huyện Phú Lộc đã có nhiều phương án như chuyển một số hộ dân khai thác vôi hàu sang kinh doanh buôn bán; giao đất để bà con trồng rừng, di dời những lò nung vôi… nhưng đều không thực hiện được, vì lý do thiếu kinh phí.

Chủ tịch Uỷ ban nhân dân thị trấn Lăng Cô, Trần Văn Giảng trăn trở: “Khi ngừng khai thác và nung vôi, định hướng cho bà con về làm vườn thì lại gặp khó khăn vì thiếu đất sản xuất”.

Mới đây, Sở Công thương Thừa Thiên - Huế đã xây dựng “Ðề án hỗ trợ chuyển đổi ngành nghề khai thác và sản xuất vôi hàu tại đầm Lập An” kéo dài trong vòng 12 tháng, bắt đầu từ tháng 4-2011 với tổng kinh phí đầu tư hơn 7,4 tỷ đồng. Theo đó, các chủ lò, chủ thuyền sẽ được hỗ trợ gần 2 tỉ đồng. Ngoài ra, sẽ đào tạo nghề miễn phí và hỗ trợ một phần kinh phí cho hơn 300 lao động đang làm việc tại các lò nung vôi, thuyền khai thác hàu... và xây dựng các mô hình sản xuất, kinh doanh có hiệu quả, tiến tới chuyển đổi toàn bộ ngành nghề mới cho các hộ dân đang khai thác, sản xuất vôi hàu tại đầm Lập An.

Thiết nghĩ, để thực hiện được đề án, trước hết cần có các chính sách ưu đãi như hỗ trợ về giáo dục, đào tạo, y tế, đất sản xuất và vay vốn để sản xuất, kinh doanh cho người dân địa phương. Có như vậy, hành trình “giải cứu” đầm Lập An mặc dù đã chậm những vẫn thành công.

Bài và ảnh: Nguyên Vân