QĐND - Sáng, khi những vệt mây phía biển dần ửng đỏ, diêm dân xã Hải Hòa, huyện Hải Hậu (tỉnh Nam Định) đã í ới gọi nhau ra đồng muối. Chiều, khi cái nắng đang độ gay gắt nhất, họ lại phơi mình trên đồng muối bỏng rát, cặm cụi với nghề... Vất vả là vậy, song thu nhập lại chẳng đáng là bao, khi gần 20kg muối mới có thể mang về cho diêm dân 1kg gạo…

Vụ muối cuối cùng

Chúng tôi về cánh đồng muối xóm Xuân Trung, xã Hải Hòa, huyện Hải Hậu (Nam Định) vào một ngày cuối tháng 8. Dưới cái nắng gắt, mặt ruộng-nơi phơi cát phục vụ quy trình làm muối nóng ran, khiến bàn chân bỏng rát. Sau khi tưới nước có độ mặn cao nhằm tăng dày lượng muối kết tinh, anh Nguyễn Văn Khu, Phó chủ nhiệm HTX Duyên Hải xã Hải Hòa, với khuôn mặt sạm đen vì hơi nước mặn, chia sẻ:

- Cái nghề muối này là thế, càng nắng thì càng mừng, bởi nắng tốt thì mới làm được muối. Thành thử công việc của diêm dân luôn gắn với những ngày nắng nóng cháy da cháy thịt.

Diêm dân tưới thêm nước mặn để tăng dày lượng muối kết tinh.

Nói rồi anh Khu nhẩm tính, để có được hạt muối, diêm dân phải trải qua tới 10 công đoạn trong một ngày làm việc. 5 giờ 30 phút, họ đã ra đồng muối. Buổi chiều, 13 giờ 30 phút họ lại bắt đầu công việc cho tới lúc tối nhọ mặt người.
Ở xóm Xuân Trung hiện có khoảng 80 hộ làm diêm nghiệp. Song có mặt trên đồng muối đều là những người cao tuổi và phụ nữ. Một số trẻ nhỏ cũng tranh thủ kỳ nghỉ hè ra đồng giúp gia đình việc phụ.

Ông Trần Văn Tập, 52 tuổi, diêm dân xóm Xuân Trung, vừa cùng vợ và cậu con trai học lớp 9 cạo muối, vừa ngán ngẩm cho biết, theo thời giá hiện nay, 1kg muối có giá 800 đồng, thấp hơn giá muối năm 2009, trong khi giá cả phần lớn các mặt hàng khác đều tăng. Vì lẽ đó nên phần lớn thanh niên trong xã nếu không đi học được cũng ra ngoài làm thuê, với thu nhập cao hơn làm muối.
Không chỉ chán nản vì lao động cực nhọc mà muối vẫn phải chịu cái giá… “rẻ như cho”, nhiều diêm dân còn không ít lần “trắng tay” vì thời tiết.

“Đời con cho chí đời cha/Có chiếc cút kít đùn ra đùn vào”, đó là câu cửa miệng của diêm dân Hải Hòa khi nói về cái nghề cha truyền con nối ở nơi đây. Bởi thế, phải giã từ cái nghề đã gắn bó với bao đời thực sự là một cuộc “tự đấu tranh” trong tư tưởng của nhiều hộ diêm dân. Song để cải thiện đời sống kinh tế, nhiều diêm dân đã tự nguyện chuyển đổi nghề. Và với họ, đây sẽ là vụ muối cuối cùng…

Chưa hết nỗi lo

Hiện toàn xã Hải Hòa có 995 hộ làm muối, trên diện tích khoảng 60ha. Theo ông Nguyễn Văn Bắc, Phó chủ tịch UBND xã Hải Hòa, một ngày công lao động của nghề làm muối ước chừng thu được 60 đến 70 nghìn đồng. Tuy nhiên, đó chỉ là số tiền diêm dân thu được trong khoảng 150 ngày trong năm. Đó là số ngày có nắng. Ông Bắc khẳng định:

- So với các ngành nghề khác trên địa bàn như trồng cây xanh, xây dựng, đánh bắt và nuôi trồng thủy sản… nghề làm muối có thu nhập thấp nhất.

Anh Nguyễn Văn Khu đang thu hoạch muối cuối ngày.

Cũng chính vì mang lại nguồn thu hạn chế nên hiện có khoảng 4-5% số hộ đã “đoạn tuyệt” với nghề làm muối để chuyển đổi sang ngành nghề khác.

Trước thực trạng đó, UBND xã Hải Hòa đã chủ trương vận động các HTX họp, động viên xã viên chuyển sang trồng màu và nuôi thủy sản. Tính đến nay, đã có 388 hộ có đơn xin chuyển đổi ngành nghề.

Đứng trước hướng đi mới, nhiều hộ diêm dân không khỏi âu lo. Ông Trần Văn Năm, 57 tuổi, người xóm Xuân Trung bộc bạch rằng, ông sẽ chuyển đổi 3 sào ruộng muối hiện nay của gia đình sang trồng màu. Tuy nhiên, để có được 3 sào trồng màu, ông sẽ phải mua đất để đổ vườn. Nếu tính theo giá cả hiện nay thì mỗi sào vườn ông phải chi khoảng 10 triệu đồng.

- 30 triệu đồng đó tôi đều trông vào ngân hàng cả, mà không biết có vay được không? Mức lãi suất cho vay như hiện nay với nông dân chúng tôi vẫn là cao - ông Năm giãi bày.

Nếu vét đầm nuôi thủy sản, chi phí sẽ thấp hơn, song đó không phải là sự lựa chọn của nhiều diêm dân. Chỉ về phía ngoài đê phụ, nơi tiếng máy nổ đang vọng vào ruộng muối, ông Phạm Minh Châu, Bí thư Chi bộ xóm Xuân Trung cho biết, hiện hệ thống điện lưới chưa về đến đồng muối nên các hộ nuôi trồng thủy sản phải chạy máy nổ để bơm nước và tạo không khí trong đầm, rất tốn kém. Ngoài ra, do thời tiết diễn biến phức tạp cộng với nguồn nước bị ô nhiễm nên từ đầu năm tới nay, có khoảng 30 hộ nuôi thủy sản ở địa phương có tôm bị chết hàng loạt. Có những hộ có tới 100% tôm bị chết như gia đình anh Mai Vạn, Bùi Phú…

Giã từ nghề muối - cái nghề mang vị mặn đắng của hơi nước biển, của giọt mồ hôi ngày ngày đổ trên đồng muối, diêm dân Hải Hòa sắp bước vào một mùa vụ mới, với nghề mới, cùng bao nỗi thấp thỏm, âu lo hòa lẫn hy vọng về những mùa vụ không còn vị đắng…

Bài và ảnh: Phạm Hoàng Hà