Đồng chí Cao Xuân Thọ (ngoài cùng bên trái) tại Đại hội Chiến sĩ thi đua của Đoàn TNXP ở chiến khu Việt Bắc, tháng 1-1954. Ảnh tư liệu

Tôi gặp ông Cao Xuân Thọ, người được mệnh danh là “dũng sĩ diệt bom” của Đội 34 và 40 (Đoàn Thanh niên xung phong) trong chiến dịch Điện Biên Phủ tại buổi giao lưu với các CCB thành phố Hà Nội. Câu chuyện ông kể về phương pháp, cách làm sáng tạo trong việc phá bom nổ chậm của địch khiến tôi vô cùng thán phục.

Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, ngã ba Cò Nòi (huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) được ví như một “tọa độ lửa”. Có ngày, địch dùng tới 69 máy bay, ném tới 300 quả bom các loại xuống đây. “Tọa độ lửa” này có 6 đại đội thanh niên xung phong (TNXP) đóng chốt và 6 đại đội khác thường xuyên cơ động, chi viện cho chiến dịch. Ban đầu chưa có kinh nghiệm phá bom nên đơn vị nào cũng có nhiều đồng chí hy sinh. Đội phá bom của 2 Đội 34 và 40 được thành lập với quân số 63 người, do đồng chí Cao Xuân Thọ - người có nhiều kinh nghiệm trong việc phá bom ở chiến dịch Biên Giới - làm đội trưởng.

Ông Thọ kể:

- Tại tọa độ này, mỗi đợt địch ném hàng trăm quả bom nổ ngay và nổ chậm. Trong đó cứ 5 đến 7 quả “bom mẹ” thì có hàng nghìn quả “bom bươm bướm” rải thảm trên mặt đất. Muốn bảo đảm an toàn cho người phá, phải đào hàng nghìn hố cá nhân, vừa không có diện tích lại vừa chẳng đủ thời gian để vào phá bom nổ chậm và lấp hố phục hồi đường đi. Tôi dùng dây cao su buộc chặt hai cánh của một quả “bom bươm bướm” để nó không phát nổ, sau đó mang về mày mò nghiên cứu tính năng, tác dụng của loại bom này. Tôi đã phát hiện ra, khi “bom con” tách khỏi “bom mẹ” thì xòe cánh ra, chạm xuống mặt đất là nổ ngay. Còn nếu quả nào chưa kịp nổ thì chỉ cần động khẽ vào là nổ tung. Rút kinh nghiệm trong những lần phá bom trước, tôi nghĩ ra cách, đào một hố cá nhân giữa bãi “bom bươm bướm” đang “trực nổ”, rồi ngồi xuống và dùng cây sào thật dài và chắc, để gạt ngang mặt đất cho bom nổ hàng loạt…

Từ sau lần phá thành công hàng nghìn quả “bom bươm bướm” vừa an toàn lại tiết kiệm được nhân lực, kinh nghiệm phá bom của ông Thọ được nhân rộng khắp đơn vị. Cũng năm ấy, ông Thọ được bầu là một trong những chiến sĩ thi đua xuất sắc nhất của toàn Đoàn TNXP Trung ương và đại diện cho nhiều chiến sĩ thi đua trong Đoàn đi báo cáo thành tích với Bác Hồ.

THÀNH ĐẠO