Thành phố Cần Thơ đã và đang đầu tư xây dựng nhiều công trình văn hóa - lịch sử để tuyên truyền giáo dục cho các thế hệ trẻ, cũng như thu hút khách du lịch. Thế nhưng, công trình “Di tích lịch sử-văn hóa Căn cứ Vườn Mận” đã được phê duyệt từ năm 2007, đến nay vẫn chỉ là dự án trên giấy.

Chuyện xưa vùng căn cứ

Về công tác tại thành phố Cần Thơ, được nghe kể về tấm gương hy sinh của Bà mẹ Việt Nam anh hùng Tạ Thị Phi, tôi đã đi tìm về nhà của mẹ nằm trong Khu “Di tích lịch sử-văn hóa Căn cứ Vườn Mận” ở ấp Bình Thường B, phường Long Tuyền, quận Bình Thủy. Khi hỏi đường về khu di tích Căn cứ Vườn Mận thì hầu như không người dân nào biết. Khi tìm được đến nơi, tôi không tin vào mắt mình: Một khu di tích lịch sử từng là căn cứ của các đội biệt động Cần Thơ, là cơ sở nuôi giấu nhiều cán bộ lãnh đạo từ Trung ương cục đến Khu ủy, Tỉnh ủy trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nay hoang tàn, tiêu điều. Không một tấm bia, tấm biển chỉ dẫn, ghi nhớ, chỉ có 2 ngôi nhà cấp 4 của hai người con của Bà mẹ Việt Nam anh hùng Tạ Thị Phi.

Một ngôi nhà trong Khu di tích lịch sử-văn hóa Căn cứ Vườn Mận.

Anh Lê Văn Thái (Năm Thái), 54 tuổi, con trai của Bà mẹ Việt Nam anh hùng Tạ Thị Phi và liệt sĩ Lê Văn Tiểu, xúc động kể lại sự hy sinh của cha anh. Ông Lê Văn Tiểu, tham gia hoạt động cách mạng từ kháng chiến chống Pháp. Năm 1954, ông không tập kết ra Bắc, mà được phân công ở lại để xây dựng cơ sở nuôi giấu cán bộ. Vườn Mận chính là khu đất do vợ chồng ông bà dành dụm mua được để làm nơi trú ẩn cho các cán bộ, đảng viên, và sau này trở thành căn cứ cách mạng. Ông bà đã đào rất nhiều hầm trong khu vườn để nuôi giấu cán bộ, có những căn hầm lớn đủ cho hàng chục người ở. Các con của ông bà đều tham gia kháng chiến. Năm 1968, ông Lê Văn Tiểu hy sinh trong một trận càn của địch. Trong năm đó con trai của ông là Lê Văn Thông cũng hy sinh. Bà Tạ Thị Phi vẫn tiếp tục công việc của chồng, tham gia hoạt động cách mạng, nuôi giấu cán bộ.

Tháng 11-1974, một số cán bộ biệt động thành về Căn cứ Vườn Mận hoạt động, thì bị gián điệp ngầm báo. Một trung đội địch đã bí mật bao vây khu vườn. Bà Tạ Thị Phi phát hiện địch bèn la lớn, báo động cho anh em đang ăn cơm trong vườn. Địch nổ súng bắn gãy tay bà, bà càng la to để anh em thấy động tìm cách thoát. Một loạt đạn của địch bắn trúng bụng, bà ngã xuống, nhưng các chiến sĩ biệt động thoát hiểm. Anh Năm Thái cũng ngồi cùng các chiến sĩ biệt động hôm ấy, may mắn thoát được sự truy đuổi của địch. Sau khi địch rút, anh Năm Thái cùng chị Tư quay về để lo chôn cất mẹ và đã bị địch phục bắt. Hai chị em bị chúng tra tấn dã man, nhưng họ đã kiên quyết không khai, cuối cùng chúng phải thả ra. Anh Năm Thái tiếp tục tham gia các hoạt động của thành đội. Sau ngày giải phóng, năm 1976, anh trở về nhà chăm lo cho gia đình.

Anh Năm Thái cho biết, tháng 11-2004, Căn cứ Vườn Mận được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp thành phố; sau đó lập dự án đầu tư xây dựng thành một điểm di tích lịch sử văn hóa. Gia đình anh rất mừng và mong sớm được xây dựng khu di tích. Anh sẵn sàng làm nhân chứng để giới thiệu lịch sử Căn cứ Vườn Mận cho khách tham quan. Tuy nhiên, từ đó đến nay anh vẫn chưa thấy động tĩnh gì.

Lý do: Thiếu đất tái định cư

Tại UBND quận Bình Thủy, thành phố Cần Thơ, tôi đã được kỹ sư Phạm Đình Tuấn thuộc Ban Quản lý dự án quận nhiệt tình giới thiệu bản thiết kế công trình “Di tích lịch sử-văn hóa Căn cứ Vườn Mận” với một tập hồ sơ thiết kế dày mấy gang tay. Dự án này được xây dựng từ năm 2005, với tổng diện tích 7.322m2 đất, tổng mức đầu tư 4.692.899.000 đồng. Trong dự án có thiết kế chi tiết các hạng mục công trình như: Nhà đa chức năng 390m2, bia di tích, các hầm bí mật, nhà Bà mẹ Việt Nam anh hùng, nhà bán quà lưu niệm, nhà xe, cầu qua mương… Sau nhiều thủ tục, đến ngày 29-10-2007, UBND quận Bình Thủy phê duyệt dự án xây dựng công trình “Di tích lịch sử-văn hóa Căn cứ Vườn Mận”. Theo quyết định này thì công trình hoàn thành vào năm 2009. Nhưng hiện nay Căn cứ Vườn Mận vẫn là vùng đất hoang hóa, cây cỏ mọc um tùm.

Ông Hà Hữu Lộc, Giám đốc Ban Quản lý dự án quận Bình Thủy cho biết, nguyên nhân chính dự án chưa thực hiện được là vì chưa có đất tái định cư cho các hộ dân nằm trong vùng quy hoạch, nên công tác giải phóng mặt bằng chưa thể hoàn tất. Ông Mai Văn Huệ, Chánh văn phòng UBND quận Bình Thủy cho biết, sắp tới quận đang quy hoạch khu đất tái định cư, sẽ bố trí cho hai gia đình về đó. Theo kỹ sư Phạm Đình Tuấn, nếu giải phóng được mặt bằng thì công trình cũng chưa thể triển khai ngay được, vì giá cả đền bù giải phóng mặt bằng bây giờ đã khác xa so với thời điểm năm 2007, do đó phải làm lại dự toán và lại phải chờ phê duyệt…

Còn ông Lê Văn Thái và ông Lê Văn Đẹp, 2 chủ đất “Căn cứ Vườn Mận” cũng có ý kiến, giá đền bù trước đây (khoảng 250.000 đồng/m2) không thể áp dụng cho các hộ dân thuộc diện giải tỏa, vì bây giờ đất khu vực đó đã lên đến 600.000 đồng/m2. Các ông đề nghị mức bồi thường tối thiểu cũng phải 500.000 đồng/m2.

Dự án xây dựng di tích lịch sử-văn hóa Căn cứ Vườn Mận không biết bao giờ mới thành hiện thực? Điều đáng nói nhất là nhu cầu xã hội rất cần bảo tồn một khu di tích lịch sử. Trong khu Căn cứ Vườn Mận chỉ có hai hộ dân đang ở, chúng tôi thiết nghĩ nếu các cấp chính quyền có những biện pháp tháo gỡ tích cực ngay từ đầu, thì đã có thể giải quyết tái định cư cho hai hộ dân này và công trình đã có thể đưa vào sử dụng với giá thành xây dựng thấp hơn rất nhiều so với hiện nay.

Bài và ảnh: NAM VIỆT