"Địa chỉ đỏ" bên dòng Đakrông

Là một trong những quân đoàn chủ lực cơ động chiến lược đầu tiên của Quân đội ta, trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, quân đoàn tiến công phá vỡ tuyến phòng thủ kiên cố của địch ở đông nam Sài Gòn, tổ chức lực lượng binh chủng hợp thành đột kích thọc sâu quy mô lớn, đánh thẳng vào nội đô đánh chiếm Dinh Độc Lập, bắt sống toàn bộ nội các ngụy quyền Sài Gòn lúc 11 giờ 30 phút ngày 30-4-1975, góp phần cùng quân dân cả nước làm nên cột mốc vàng lịch sử.

Những người thắp lửa

Trở lại Quân đoàn 2 trong những ngày tháng Tư lịch sử năm nay, đến đơn vị nào, chúng tôi cũng thấy cán bộ, chiến sĩ sôi nổi kể với nhau về chuyện: Quân đoàn mang tên dòng sông Hương nhưng những ngày đầu thành lập lại ra đời bên dòng Đakrông, xã Ba Lòng, huyện Đakrông, tỉnh Quảng Trị. Ngày 24-4 tới đây, quân đoàn sẽ khánh thành “Khu di tích thành lập Quân đoàn 2”-nơi khai sinh quân đoàn sau hơn 40 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành. Chúng tôi đọc được niềm vui mừng, phấn khởi trong ánh mắt từng cán bộ, chiến sĩ. Như con người có nơi chôn rau cắt rốn, nơi khai sinh một binh đoàn huyền thoại hẳn là thiêng liêng trong tâm khảm biết bao thế hệ cán bộ, chiến sĩ quân đoàn. Ai cũng mong có dịp được trở về địa chỉ đỏ, nơi ra đời quân đoàn thân thương của họ.

 Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu nghe lãnh đạo Quân đoàn 2 báo cáo về việc xây dựng khu di tích. Ảnh: QUANG SÁNG 

“Nhưng ai là người khởi tạo ý tưởng sâu sắc này?”. Chúng tôi đã gặp Thiếu tướng Hà Tuấn Vũ, Chính ủy Quân đoàn để tìm câu trả lời cho câu hỏi ấy. Anh xúc động kể: “Người đó hẳn phải am hiểu đến tột cùng giá trị, sức mạnh của truyền thống và nhiều lần nói “quá khứ là hành trang, là sức mạnh để đi tới tương lai”-Thượng tướng Lê Khả Phiêu, nguyên Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, nguyên Chủ nhiệm Chính trị đầu tiên của quân đoàn; ông là nhân chứng lịch sử quân đoàn ngày đầu thành lập nung nấu ý tưởng xây dựng khu di tích. Từ năm 2013, Thiếu tướng Phạm Văn Hưng, Chánh Thanh tra Bộ Quốc phòng, nguyên Tư lệnh Quân đoàn theo lời ông đã triển khai ý tưởng. Đảng ủy Quân đoàn đã bàn bạc, thống nhất chủ trương, giải pháp xây dựng khu di tích.

“Chấp hành Nghị quyết Hội nghị lần thứ 21 Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường quân sự tiến tới giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, tháng 10-1973, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đề nghị Bộ Chính trị cho thành lập các quân đoàn chủ lực. Ngày 17-5-1974, tại Chiến khu Ba Lòng tỉnh Quảng Trị, Quân đoàn 2 được thành lập. Trải qua 42 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lớp lớp cán bộ, chiến sĩ quân đoàn đã xây đắp nên truyền thống “Thần tốc, Táo bạo, Quyết thắng”; quân đoàn và 66 đơn vị, 40 cá nhân được tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân; 4 lần được tặng Huân chương Hồ Chí Minh và nhiều phần thưởng cao quý khác. Việc đầu tư xây dựng Khu di tích tại Chiến khu Ba Lòng có ý nghĩa thiết thực nhằm tôn vinh và ghi ơn mảnh đất Quảng Trị anh hùng; đồng thời để góp phần giáo dục, phát huy truyền thống Quân đoàn-Thiếu tướng Hà Tuấn Vũ nói về ý nghĩa của khu di tích.

Để biến ý tưởng thành hiện thực; thể theo nguyện vọng của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ quân đoàn và nhân dân xã Ba Lòng, năm 2013, nhân dịp kỷ niệm 40 năm ngày thành lập, đề nghị của Bộ tư lệnh Quân đoàn đã được lãnh đạo Tổng cục Chính trị đồng ý. Ngày 27-9-2015, Bộ tư lệnh Quân đoàn phối hợp với địa phương khởi công xây dựng. Kinh phí xây dựng trích từ nguồn quỹ vốn của quân đoàn và sự tham gia đóng góp của một số nhà hảo tâm. “Chúng tôi xác định quyết tâm hoàn thành công trình trước ngày 30-4-2016 để chào mừng kỷ niệm 41 Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, 44 năm Giải phóng tỉnh Quảng Trị (1-5-1972/1-5-2016); 42 năm Ngày thành lập Quân đoàn 2 (17-5-1974/17-5-2016); chào mừng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016-2021”-Thiếu tướng Nguyễn Văn Nghĩa, Tư lệnh Quân đoàn cho biết.

Chúng tôi tìm gặp Trung tướng Phạm Xuân Thệ, nguyên Tư lệnh Quân đoàn 2, ông bày tỏ sự vui mừng: “Công trình rất ý nghĩa này được xây dựng, đây cũng là niềm mong mỏi, trăn trở của nhiều lãnh đạo, chỉ huy Quân đoàn qua các thời kỳ và các cựu chiến binh của Quân đoàn 2. Tôi nhớ mãi lời dặn của bác Lê Khả Phiêu trước chuyến thăm chiến trường xưa của đoàn cựu chiến binh Quân đoàn 2: “Cần sớm xây dựng bia lưu niệm ở Ba Lòng, chứ không nay mai tớ già yếu, các cậu cũng già yếu thì các thế hệ sau này sẽ chỉ biết nơi thành lập quân đoàn trên sử sách thôi”.

“Địa chỉ đỏ” giữa lòng dân

“Khi chúng tôi trở lại nơi quân đoàn thành lập, gặp lại các cụ già trước đây đã giúp Bộ tư lệnh, các cơ quan của quân đoàn đầu tiên làm sở chỉ huy, nơi làm việc và hầm trú ẩn ngay trong vườn nhà mình, ai cũng nhiệt tình giúp đỡ tìm lại các địa điểm; khi được hỏi nếu xây dựng khu di tích phải chặt cây thì ai cũng gật đầu. Lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND, HĐND tỉnh Quảng Trị, huyện ĐaKrông nhanh chóng giải quyết các thủ tục pháp lý và tạo điều kiện thuận lợi để khởi công xây dựng” - Thiếu tướng Hà Tuấn Vũ kể.

Theo Đại tá Trần Bá Cường, Trưởng phòng Doanh trại Quân đoàn 2, quá trình thi công gặp không ít khó khăn, trong bảy tháng thì có đến năm tháng là mùa mưa, có những lúc cảm tưởng như không thể hoàn thành đúng tiến độ, nhưng với tinh thần thần tốc, làm cả ngày lẫn đêm, đến nay công trình đã hoàn thành.

Khu di tích thành lập quân đoàn nằm trong quần thể Khu di tích Chiến khu Ba Lòng; công trình không chỉ là địa chỉ đỏ đánh dấu mốc son đầu tiên trong lịch sử xây dựng, chiến đấu, trưởng thành của Quân đoàn 2 mà còn là tượng đài của tình đoàn kết quân dân; đã tái hiện sống động nơi ra đời của một quân đoàn huyền thoại, trên chính mảnh đất chiến trường xưa. Trên diện tích rộng 1ha được xây dựng thành khuôn viên có tường rào bao quanh, có nhà văn bia, nhà tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, sân đường, thảm cỏ, cây xanh, nhà văn hóa thôn và nhà tình nghĩa tặng gia đình đặc biệt khó khăn bên cạnh khuôn viên di tích… Trung tâm công trình là khu nhà bia ghi dấu những mốc son lịch sử và hai bức phù điêu khắc họa quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đoàn 2 từ ngày đầu thành lập. Bên phải khu nhà bia là nhà tưởng niệm ghi danh các Anh hùng liệt sĩ của quân đoàn. Nhà bia còn có hình ảnh phiên họp đầu tiên của Đảng ủy Quân đoàn và hình ảnh hai xe tăng 390 và 843 húc đổ cánh cổng Dinh Độc Lập.

“Để có khu di tích sống động như ngày hôm nay, chúng tôi đã làm tốt các khâu như: Thiết kế công trình, thành lập ban chỉ đạo, ban quản lý dự án, bộ phận giám sát hiện trường, huy động nguồn vốn… Quá trình thực hiện luôn được sự giúp đỡ, tham gia của các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo quân đoàn, cựu chiến binh qua các thời kỳ. Điều tâm đắc nhất là khi xin ý kiến về thiết kế thì bác Lê Khả Phiêu đã gợi ý: “Các anh nên có một ngôi nhà nhỏ để tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ của quân đoàn và cần có cách gì để công trình xây dựng xong được phát huy giá trị, sống trong lòng dân”-Thiếu tướng Vũ Thành Vinh, Phó hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân 1, nguyên Phó tư lệnh Quân đoàn kể.

Đến thăm quan khu di tích sắp được khánh thành, chúng tôi không khỏi xúc động bởi tâm huyết xây dựng một địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống của những người lính thế hệ vàng của Quân đoàn 2 năm xưa nay đã thành hiện thực. Khu di tích thành lập Quân  đoàn 2 thật sự sống động vì công trình ở giữa lòng dân, gần gũi với nhân dân, phát huy hiệu quả thực tiễn. Trong khu di tích, nhà văn hóa thôn khang trang với diện tích 338m2 được trang bị đầy đủ khánh tiết, âm thanh, ánh sáng, bàn ghế… là nơi sinh hoạt, hội họp của nhân dân thôn, xã. Sau khi khánh thành, Quân đoàn 2 sẽ bàn giao công trình cho xã Ba Lòng giữ gìn, khai thác, sử dụng; Bảo tàng Quân đoàn có quy chế phối hợp với xã Ba Lòng và đề nghị lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND tỉnh Quảng Trị công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh.

Lịch sử là hành trang

Buổi tập cuối của Đội văn nghệ xung kích Quân đoàn 2 trước ngày lên đường về xã Ba Lòng biểu diễn khiến cả diễn viên và người xem là các thủ trưởng duyệt chương trình rưng rưng xúc động. Trung úy QNCN Lê Thị Hạnh, nhân viên dược Bệnh xá cơ quan Quân đoàn 2 vào vai cô thanh niên xung phong tên Hải trong vở kịch ngắn “Bên dòng Sê Pôn” rơi nước mắt. Hạnh cho biết: Vở kịch là một câu chuyện có thật của Sư đoàn 304, Quân đoàn 2 trong trận đánh làng Vây, nói về nỗi đau của cô thanh niên Hải khi lần lượt phải chứng kiến đồng đội và người yêu hy sinh, nhưng cô vẫn luôn vững tin vào chiến thắng cuối cùng. Hạnh tâm sự: “Chúng tôi đã chờ đợi chuyến đi này từ rất lâu. Một chuyến đi về nguồn để kể lại những câu chuyện lịch sử nơi cội nguồn truyền thống”.

Ông Trần Văn Việt, Chủ tịch UBND xã Ba Lòng tâm sự: “Bà con luôn mong chờ ngày khu di tích hoàn thành. Nơi đây sẽ trở thành điểm giáo dục lịch sử trực quan sinh động cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau; động viên người dân khắc phục khó khăn, đẩy mạnh sản xuất để phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương. Chúng tôi sẽ cùng người dân trông nom, bảo vệ, tôn tạo khu di tích; phát huy tốt nhất giá trị lịch sử để công trình sống mãi với người dân Ba Lòng”.

Đi trong khuôn viên di tích nơi ra đời Quân đoàn 2 huyền thoại, chúng tôi như nghe đâu đây khúc quân hành của những người lính năm xưa đã góp phần làm nên lịch sử. Lịch sử là hành trang, là sức mạnh còn in dấu trên di tích, mãi thôi thúc bước chân những người lính Quân đoàn 2 hôm nay...

Ghi chép của NGUYÊN MINH – ĐỨC TUẤN – ĐỨC THỊNH