QĐND - Theo đánh giá của của Ủy ban Quốc gia Tìm kiếm, cứu nạn (TKCN), cuộc diễn tập thực binh ứng phó sóng thần và tìm kiếm, cứu nạn diễn ra tại thành phố Đà Nẵng vào ngày 18-10 vừa qua, có quy mô lớn và cũng là lần đầu tiên được tổ chức tại nước ta, đã thành công tốt đẹp. Tuy nhiên, đây là cuộc diễn tập với nội dung hoàn toàn mới, chúng ta chưa có kinh nghiệm, vì vậy cần phải làm rõ thêm những nội dung để hoàn thiện kịch bản sát hơn nữa với tình huống xảy ra...

Những thành công

Nhận thức được tầm quan trọng của cuộc diễn tập này, chính quyền thành phố Đà Nẵng, trong 2 tháng liền vừa tổ chức nghiên cứu, vừa xây dựng kịch bản, vừa phối hợp, hiệp đồng với các lực lượng vũ trang (LLVT) trên địa bàn tổ chức hợp luyện... Quá trình chuẩn bị đã làm cho cán bộ các cấp, các ngành, nhân dân và các LLVT bước đầu hình dung được những tình huống xảy ra để có những biện pháp phòng tránh, khắc phục hậu quả khẩn trương, hợp lý, nhằm giảm thiểu thiệt hại do thảm họa gây ra.

Tàu Biên phòng, Cảnh sát biển hiệp đồng cứu nạn trên biển

Bộ tư lệnh Quân khu 5, ngay từ cuối năm 2010 đã phân công một đồng chí phó tư lệnh, trực tiếp làm trưởng ban chỉ đạo, cùng các cơ quan chức năng chủ động nghiên cứu, ban hành, hướng dẫn các nội dung, kế hoạch ứng phó đối với động đất, sóng thần cấp thành phố, cấp quận, huyện, phường để Bộ CHQS thành phố, cơ quan chức năng của thành phố nghiên cứu, vận dụng. Đồng thời, chủ động xây dựng kịch bản, làm trung tâm hiệp đồng với các đơn vị Hải quân, Cảnh sát biển, Không quân, Biên phòng... luyện tập thực binh riêng theo từng tình huống giả định và hợp luyện, tổng duyệt với các thành phần tham gia diễn tập của thành phố. Gần 6000 người đã được huy động tham gia diễn tập, cùng với số lượng lớn phương tiện như: Máy bay trực thăng, tàu thuyền, ca nô, xe cứu thương, xe tải, xe ủi, xe cứu hộ... bảo đảm an toàn tuyệt đối trong quá trình luyện tập và diễn tập.

Một thành công nữa của cuộc diễn tập này là sự kiểm nghiệm thực tế về chuyên môn của Viện Vật lý địa cầu, của hệ thống cảnh báo sóng thần mới được lắp đặt. Theo đồng chí Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu, với trang bị như hiện nay, thì chỉ sau 2 phút xảy ra động đất, Viện Vật lý địa cầu có thể xác định chính xác vị trí, để phát lên hệ thống cảnh báo. Và thực tế, cuộc diễn tập này đã khẳng định sự chính xác về thời gian kể từ khi Viện Vật lý địa cầu phát thông báo, các trạm cảnh báo đã kịp thời thông báo cho chính quyền và hệ thống thông tin đại chúng, nhất là các đài phát thanh, truyền hình trong khu vực để thông báo kịp thời cho nhân dân.

Cuộc diễn tập không chỉ đạt được thành công trong tổ chức thực binh, mà quan trọng hơn cả là sự hợp đồng chặt chẽ, sự nhất quán giữa Bộ tư lệnh Quân khu 5 - Ban chỉ đạo diễn tập Quân khu với cấp ủy, chính quyền thành phố Đà Nẵng - Ban chỉ đạo diễn tập thành phố Đà Nẵng. Bước đầu, đã làm cho cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương hiểu biết hơn về động đất, sóng thần và những thảm họa do sóng thần gây ra. Đúng như nhận xét của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải trong buổi rút kinh nghiệm: “Cuộc diễn tập này là kinh nghiệm quý báu, tạo ra sự chủ động của các cấp, các ngành trong việc đối phó có hiệu quả với những diễn biến bất thường do biến đổi khí hậu gây ra. Diễn tập cũng làm cho ý thức của người dân được nâng lên, từng người tự ý thức được cần phải làm gì trước thảm họa thiên tai...”.

Những hạn chế cần khắc phục

Đây là cuộc diễn tập phòng thủ dân sự, lần đầu tiên được tổ chức ở nước ta, có quy lớn, diễn ra trong phạm vi rộng, với nhiều thành phần lực lượng tham gia, phương tiện vật chất bảo đảm lớn, khu vực bảo đảm phân tán, địa điểm thực binh diễn ra cả trên bộ, trên biển và trên không...

Theo chúng tôi, đã là diễn tập phòng thủ dân sự thì việc điều hành, tổng chỉ huy phải là lãnh đạo chính quyền thành phố. Các lực lượng vũ trang tham gia cuộc diễn tập này thực ra chỉ là lực lượng phối thuộc, có nhiệm vụ kêu gọi ngư dân trên biển trước khi tình huống xảy ra; cùng với chính quyền tổ chức di dân và tổ chức lực lượng, phương tiện cứu nạn sau thảm họa. Vai trò của chính quyền, đặc biệt là cơ sở, trong cuộc diễn tập này chưa được thể hiện rõ, còn có những lúng túng từ khi nhận cảnh báo, đến tổ chức thông báo, đôn đốc nhân dân di tản. 

Chính từ sự lúng túng này, chính quyền chưa làm cho người dân hiểu cặn kẽ sự nguy hại của thảm họa, bởi vậy tất cả lực lượng nhân dân tham gia diễn tập đều không chuẩn bị vật chất, đặc biệt là lương thực, nước uống khi di tản. Trung tướng Trần Quang Khuê, Phó tổng Tham mưu trưởng, Phó chủ tịch Thường trực Ủy ban Quốc gia TKCN nhận xét: “Cái thiếu lớn nhất của người dân là không mang theo những thứ thiết yếu bảo đảm cuộc sống cho chính mình trong thời gian di tản”.

Chuyển nạn nhân đến các trung tâm y tế

Điểm hạn chế nữa là sự “vào cuộc” của hệ thống chính trị chưa đồng bộ. Có thể kịch bản chưa đề cập đầy đủ, nhưng nhìn vào thực tế của cuộc diễn tập, thấy thiếu vắng sự chủ động của một số ngành chủ lực. Ví dụ việc di dời nhân dân, lẽ ra phải huy động tối đa các loại phương tiện để đưa nhân dân thoát nhanh khỏi khu vực nguy hiểm trong thời gian ngắn, hoặc đánh giá đúng thiệt hại, nhất là về giao thông, về hạ tầng..., thì vai trò của Sở Giao thông vận tải hầu như chưa được thể hiện....

Những hạn chế trên đây phần nào nói lên sự vận hành cơ chế, sự chủ động quyết liệt, sự vào cuộc đúng với tinh thần “tập mà như thật”, vẫn chưa được ban, ngành của thành phố quan tâm đúng mức, chưa thể hiện hết trách nhiệm của mình trong việc ứng phó với thảm họa.

Kiến nghị

Trong buổi rút kinh nghiệm riêng của Ban chỉ đạo diễn tập Quân khu 5 với các đơn vị của Bộ tham gia diễn tập, đã có 5 vấn đề được kiến nghị với Chính phủ và Ủy ban Quốc gia TKCN.

Một là, đề nghị Chính phủ có văn bản chỉ đạo đồng bộ với địa phương, làm cơ sở để các địa phương ven biển xây dựng kế hoạch, phương án đối phó với sóng thần một cách hiệu quả.

Hai là, cần nghiên cứu và ban hành cơ chế phối hợp giữa chính quyền với các LLVT một cách chặt chẽ, phân công nhiệm vụ cụ thể, để tránh sự chồng chéo khi ban hành văn bản và tổ chức luyện tập ở cơ sở.

Ba là, đề nghị Ủy ban Quốc gia TKCN sớm xây dựng một kế hoạch và kịch bản chuẩn, thống nhất để giúp cho địa phương, đơn vị tổ chức thực hiện hiệu quả.

Bốn là, quá trình quy hoạch, xây dựng và phát triển kinh tế-xã hội, xây dựng cơ sở hạ tầng, các địa phương, phải tính đến việc xây dựng các công trình cao tầng, kiên cố, bảo đảm tính lưỡng dụng khi có tính huống xảy ra.

Năm là, triển khai ngay việc nghiên cứu, đề ra các giải pháp trước mắt và lâu dài để sẵn sàng ứng phó với thảm họa này.

Đối phó với thảm họa sóng thần là đối phó loại thảm họa nguy hiểm nhất, càng tránh được sai sót, có kế hoạch chi tiết, chặt chẽ, càng hạn chế được tổn thất. Vì vậy đòi hỏi cao nhất là: Không cho phép bất cứ một sai sót nào, dù là nhỏ nhất.

Đặng Trung Hội