QĐND - Đã gần nửa năm, kể từ khi nhận tiền chi trả bồi thường thiệt hại từ Công ty Vedan, phần lớn người dân sống ven sông Thị Vải đã quay lại với nghề đánh bắt, nuôi trồng thủy sản. Nhưng... 

Một ngày với dân làng chài

Trước khi rời ghe bước lên bờ, tôi dúi vào tay Tấn tờ 100 nghìn đồng. Tấn lưỡng lự một thoáng, rồi bảo: “Cũng tại vì làm ăn khó khăn quá. Anh thấy đấy, hơn nửa ngày đánh bắt mà chỉ được có bấy nhiêu thôi”. Tôi nhìn mớ cá, tôm khoảng vài ký, được Tấn bỏ vào thùng, ướp đá cẩn thận. Chừng ấy mang ra chợ bán chỉ được dăm chục nghìn đồng.

Một chiếc ghe đánh bắt theo kiểu đánh te đang hoạt động trên tuyến sông Rạch Bùng.

Tôi nhờ Tấn chở đi thực tế để tìm hiểu hoạt động đánh bắt cá, tôm của ngư dân. Chúng tôi rời Rạch Bùng (xã Phước Thái, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai) đi dọc sông Thị Vải qua địa bàn các xã: Long Thọ, Phước An, Phước Hải... của huyện Nhơn Trạch. Đây là những đoạn sông tập trung đông đảo các ghe đánh bắt thủy sản của ngư dân. Ghe nhỏ như của Tấn thì thả lưới, đặt câu, những ghe loại lớn hơn thì đánh bắt theo kiểu quét lưới (gọi là đánh te). Anh Năm Cường, một ngư dân đánh te cho hay, dạo này cá, tôm đã hồi sinh nhưng chủ yếu là loại tôm nhỏ, cá tạp.

Ông Lục Kim Cường, Chủ tịch UBND xã Phước Thái cho biết, xã có hơn 1.400 hộ dân làm nghề nuôi trồng, đánh bắt thủy sản. Phước Thái là một trong những xã có số hộ dân bị thiệt hại bởi hành vi xả thải trái phép của Công ty Vedan nhiều nhất. Sau khi nhận tiền bồi thường, có khoảng 70% số hộ làm nghề đánh bắt và gần 40% số hộ có ao nuôi tôm đã tái đầu tư phương tiện, ngư cụ quay lại với nghề. “Những người đánh bắt tôm, cá trên sông thì dễ xoay xở hơn, nhưng số hộ có ao nuôi tôm thì đang gặp khó khăn. Nhiều hộ thả tôm nhưng tôm chết hoặc tôm không lớn được, làm ăn thua lỗ” - Ông Cường nói.

Chúng tôi đến khu nuôi tôm của các hộ dân làng Lưới. Ông Trương Minh Châu, người có thâm niên nuôi tôm lâu nhất khu vực này tâm sự: “Nhà tôi được bồi thường hơn 8 triệu đồng. Tôi cầm sổ đỏ vay ngân hàng, đầu tư mua thiết bị, cải tạo ao để thả giống. Nhưng mới được hơn một tháng thì tôm chết hết. Bây giờ chưa biết làm gì để trả nợ”.

Những hộ có ao nuôi ở đây đều chung cảnh ngộ như ông Châu. Trước mắt chúng tôi là những dãy ao nuôi tôm trơ đáy. Những chiếc thuyền vỡ mạn, bục đáy, những chiếc máy bơm, hệ thống quạt nước phục vụ nuôi tôm nằm chỏng chơ ven bờ.

Ông Nguyễn Văn Bé, chủ của 3 ao tôm rộng gần 1ha cho biết: Trước đây, vùng này nuôi được cả tôm sú và tôm thẻ, nhưng qua vụ thả nuôi vừa rồi, 100% ao tôm thẻ đều bị chết, còn tôm sú thì 5 ăn 5 thua. Những ao tôm không bị chết thì lớn rất chậm.

Theo ông Vũ Văn Thủy, Phó chủ tịch Hội Nông dân xã Phước Thái, mặc dù môi trường nước sông Thị Vải đã có cải thiện nhưng nguồn nước vẫn chưa đáp ứng yêu cầu nuôi trồng thủy sản nên nghề này hiện nay vẫn còn rất bấp bênh.

Chúng tôi đến các xã: Phú Mỹ, Mỹ Xuân... thuộc huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, tình hình vẫn không khá hơn ở Phước Hải. Theo ông Nguyễn Ngọc Sáng, Phó chủ tịch Hội Nông dân xã Mỹ Xuân, khoảng 60% số hộ dân đã sử dụng tiền được bồi thường để tái đầu tư làm nghề đánh bắt, nuôi trồng thủy sản, nhưng hiệu quả vẫn còn khiêm tốn.

Như vậy là nửa năm sau ngày Công ty Vedan chi trả tiền bồi thường thiệt hại, ngư dân ở ven sông Thị Vải đã có những bước chuyển động tích cực về cách làm ăn, nhưng hiệu quả đạt được thì vẫn còn phập phù, thất bát. Đời sống của họ vẫn chưa hết khó khăn.

Sẽ có hướng hỗ trợ ngư dân

Trong các địa phương chịu thiệt hại từ “hệ lụy Vedan”, Đồng Nai là tỉnh có số hộ dân bị ảnh hưởng nhiều nhất, 5.064 hộ. Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có 1.255 hộ. Huyện Cần Giờ, TP Hồ Chí Minh có 839 hộ... Ngoài số hộ dân tái đầu tư, trở lại với nghề đánh bắt, nuôi trồng thủy sản, số còn lại, người dân đã chuyển nghề buôn bán, kinh doanh hoặc đi làm công nhân ở các khu công nghiệp. Nghề đan lưới, sản xuất dụng cụ nghề cá ở một số làng nghề cũng đã khôi phục lại hoạt động. Ông Nguyễn Xuân Tấn, làm nghề đan lưới ở làng Lưới, xã Phước Thái cho biết, đã có khoảng 40% số hộ dân trở lại làm nghề, nhưng mức tiêu thụ sản phẩm còn chậm. Nghề đóng ghe, tàu ở huyện Tân Thành (Bà Rịa - Vũng Tàu) cũng đã xôm tụ hơn.

Tôm chết, ao nuôi của ông Trương Minh Châu, xã Phước Thái bỏ hoang

Ông Lục Kim Cường, Chủ tịch UBND xã Phước Thái cho biết, việc chuyển đổi cơ cấu sản xuất, hỗ trợ ngư dân làm ăn đang đặt ra hết sức bức thiết đối với các địa phương ven sông Thị Vải. Tuy nhiên, đây là một vấn đề lớn, không thể giải quyết trong ngày một ngày hai. Vả lại nhiều vấn đề đặt ra hiện nay nằm ngoài khả năng giải quyết của xã. Ông Cường cũng cho rằng, việc khôi phục nghề nuôi trồng, đánh bắt thủy sản hiện nay phần lớn vẫn là do sự chủ động, tự phát của người dân.

Chúng tôi đem vấn đề này trao đổi với ông Trần Văn Quang, Phó chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Đồng Nai. Ông Quang cho biết, chậm nhất là đầu năm 2012, Hội Nông dân tỉnh phối hợp với các ban, ngành chức năng sẽ triển khai đề án dạy nghề, hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu sản xuất cho các vùng nông thôn nghèo, trong đó những địa phương ven sông Thị Vải nằm trong diện được ưu tiên. Mục tiêu của đề án là giúp nông dân có việc làm, tăng thu nhập, ổn định đời sống, thực hiện chuyển đổi cơ cấu sản xuất ở từng vùng.

Ông Nguyễn Xuân Tấn và nhiều ngư dân ở xã Phước Thái cung cấp thông tin: Trong quá trình đi đánh cá ban đêm, họ phát hiện một chiếc tàu “lạ” chở nước thải, vừa chạy vừa xả thải ra sông. Những đoạn sông -  nơi con tàu “lạ” này chạy qua, xuất hiện luồng nước màu đen và sau đó có hiện tượng cá chết. Đề nghị cơ quan chức năng kiểm tra, xử lý.

Bài và ảnh: Phan Tùng Sơn