QĐND - Đến xã Giai Phạm, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên, chúng tôi cảm nhận được sinh khí của một vùng quê đang phát triển từng ngày. Những con đường được trải nhựa mịn, những ngôi nhà 3 tầng, 4 tầng bề thế, những ngọn đèn cao áp thắp sáng khắp ngõ, thôn… Có được cuộc sống sung túc, cũng như người dân cả nước, người dân nơi đây không thể quên thời kỳ Đổi Mới với công lao nổi bật của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh.

“Điều gì có lợi cho dân thì quyết làm”

Trước Đổi Mới, như bao vùng quê khác trong cả nước, người dân xã Giai Phạm nghèo lắm, cơm chẳng đủ ăn. “Trẻ con sáng dậy đi học may ra thì có củ khoai lót dạ, còn không thì nhịn đói. Ngay con tôi, có lần đói lả dọc đường, tôi phải chạy ra bế về nhà”. Ông Nguyễn Văn Lợi, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Giai Phạm giai đoạn 1986-1990 bồi hồi nhớ lại, ông  cũng rất chật vật để lo đủ bữa cho 8 miệng ăn trong gia đình.

Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh thăm, chúc Tết cán bộ, nhân dân xã Giai Phạm năm 1987.

 

Chính cơ chế quản lý tập trung, bao cấp kiểu “cha chung không ai khóc” thời ấy đã kìm hãm sức lao động của người dân. Ông Lợi cho biết, theo quy định, phần lớn đất đai lúc ấy là do hợp tác xã quản lý, hợp tác xã mà không làm hết thì đất “bờ xôi ruộng mật” cũng đành bỏ hoang rất lãng phí. Cách phân chia sản phẩm lại thiếu hợp lý, làm được nhiều hay ít thì mỗi khẩu cũng chỉ được giữ lại khoảng 10kg thóc/tháng, còn thừa thì phải bán lại hết cho hợp tác xã. Vì vậy, đi làm cho hợp tác xã, nông dân luôn có tâm lý đối phó, làm khoán cho xong chuyện chứ không phải cho mình: Nhổ cỏ thì chỉ ở xung quanh bờ, cấy lúa thì cũng chỉ cấy dày ở gần bờ, còn ở xa thì cắm lơ thơ vài cây mạ. Chính vì lối làm ăn tắc trách ấy mà năng suất lao động của Hợp tác xã Giai Phạm rất thấp, chỉ 90kg thóc/sào. Nông dân chỉ thực sự chăm chỉ trên mảnh vườn nhỏ được giao hẳn cho họ, được gọi là đất 5%.

Tư tưởng Đổi Mới đã được đồng chí Nguyễn Văn Linh ấp ủ từ rất lâu, trước khi nhận cương vị Tổng Bí thư. Ông Đặng Đình Được (một người bà con xa, hiện nay đang làm nhiệm vụ trông nom nhà tưởng niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh) nhớ lại: Giai đoạn 1976-1980, cuộc sống đặc biệt khó khăn, nhà ông đông con nên thường phải đem đổi gạo lấy mì thì mới đủ lượng để nuôi con (vì 7kg gạo đổi được 10kg mì). Nhưng lúc đó, việc vận chuyển lương thực từ nơi này sang nơi khác bị nghiêm cấm. Có lần, ông Được mang 30kg gạo của gia đình đến huyện Mỹ Hào (Hưng Yên) để đổi lấy mì, đi nửa đường thì bị cán bộ Phòng Thuế và Lương thực tịch thu vì vận chuyển gạo trái phép. Thấy ông buồn bã, anh em cùng cơ quan khuyên nên đi xin lại gạo, nhưng nghĩ mình là đảng viên mà đi xin lại thì “lợi bất cập hại” nên ông đành ngậm ngùi mất trắng số gạo là nguồn sống của cả gia đình. Nghe được chuyện này, đồng chí Nguyễn Văn Linh (lúc ấy là Chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam) nói: Tôi đã có nhiều ý kiến với Trung ương, nhưng vẫn chưa được chấp thuận. Chú không đi xin lại là “tỉnh” đấy”. Rồi đồng chí nói: “Đất nước ta đã độc lập, thống nhất, đã sạch bóng quân thù, nhưng nhân dân thì còn đói khổ. Vì thế, nhiệm vụ của cách mạng lúc này là phải phát triển kinh tế, nâng cao đời sống của nhân dân”.

Thế rồi, Đại hội Đảng VI đã bầu đồng chí Nguyễn Văn Linh là Tổng Bí thư và đưa ra nghị quyết đúng đắn với tinh thần tháo gỡ cơ chế để phát triển kinh tế. Ông Nguyễn Văn Lợi còn nhớ rõ lần Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh tranh thủ về thăm quê vào đầu năm 1987. Làm việc với Đảng ủy và chính quyền xã, Tổng Bí thư đặc biệt quan tâm đến đời sống của nhân dân địa phương. Đồng chí hỏi: “Xã ta có truyền thống làm tương Bần, nay còn không?”. Ông Nguyễn Văn Lợi đáp: “Thưa Tổng Bí thư, còn ạ! Người dân xã làm tương rất ngon, nhưng chủ yếu là để đáp ứng nhu cầu của bản thân chứ không buôn bán gì được ạ! Vì chưa có cơ chế nên chúng tôi không dám làm nhiều để bán, vì sợ sai quan điểm”. Nghe vậy, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh liền nói: “Việc gì thấy có lợi cho dân thì các đồng chí quyết làm, vừa làm vừa báo cáo”. Rồi đồng chí dẫn chứng lúc còn là Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh đã quyết tâm xé rào cơ chế quản lý kinh tế hết sức phi lý để thúc đẩy sản xuất, nâng cao đời sống nhân dân, mặc dù biết rõ làm như vậy rất nguy hiểm, thậm chí có nguy cơ phải ngồi tù.

Ông Lợi kể, thời kỳ đầu Đổi Mới, tại ngay xã Giai Phạm, các cán bộ lão thành còn hoài nghi về những biện pháp Đổi Mới, vì cho rằng làm không khéo sẽ phá hỏng chủ nghĩa xã hội, làm thất thoát tài sản Nhà nước. Ví dụ như đàn trâu của hợp tác xã có hàng trăm con được bán hết cho các xã viên. Nhà kho, sân phơi được đem ra đấu thầu… Thế nhưng, kết quả sau đó đã nhanh chóng khiến họ phải nghĩ lại. Đàn trâu được chăm sóc tốt, con nào cũng béo khỏe hơn. Ngay mùa vụ đầu tiên áp dụng các chính sách mới, năng suất bình quân của xã Giai Phạm đã tăng lên 170kg thóc/sào, thậm chí có nhà thu hoạch được 200kg thóc/sào.

Nguyên nhân là trong lĩnh vực nông nghiệp, cách quản lý “5 khâu, 3 việc” được áp dụng, trong đó tập thể lo 2 khâu lớn là làm đất và thủy lợi, còn nông dân lo phần cấy, chăm sóc và thu hoạch. Phần ăn chia sản phẩm thu hoạch cũng được quy định lại. Trước đó, mỗi khẩu được quy định số thóc tối đa được hưởng hằng tháng, còn lại phải bán cho Nhà nước, thì nay lượng thóc phải bán cho Nhà nước được quy định cho từng hộ, phần làm dư thừa thì hộ nông dân được hưởng hết. Nhà nào có đông nhân lực, có thể nhận nhiều ruộng hơn. Cách quản lý, phân phối sản phẩm hợp lý hơn đã kích thích sức lao động. Ngoài cấy hai vụ lúa trong năm, người dân còn tích cực trồng rau, trồng hoa màu. Các gia đình dần đủ ăn, cuộc sống cải thiện thấy rõ.

Không vị tình thân

Điều khiến ông Đặng Đình Được đặc biệt cảm phục là trong suốt cuộc đời công tác, đồng chí Nguyễn Văn Linh không mảy may nghĩ về những lợi ích cho riêng mình, cho người thân của mình, đồng chí luôn sống rất giản dị, liêm khiết, chí công vô tư. Ông Đặng Đình Được kể, những năm kinh tế đất nước khó khăn, để cải thiện kinh tế, gia đình đồng chí Nguyễn Văn Linh cũng phải nuôi chim cút, nuôi lợn như bao gia đình Việt Nam khác. Có lần đồng chí Nguyễn Văn Linh về thăm quê, con cháu họ hàng quây quần xung quanh, bày tỏ mong muốn được bác tạo điều kiện cho làm việc ở chỗ này, chỗ kia. Sau khi hỏi cặn kẽ từng cháu học trường gì, có trình độ gì, đồng chí ôn tồn nói: “Các cháu ham học, ham làm là tốt. Cháu nào chưa học xong thì học tiếp, học cả kiến thức và học nghề. Các cháu nên chọn công việc cho đúng sức của mình. Bác có giúp được các cháu không? Bác giúp được. Nhưng nếu giúp các cháu vào những vị trí không phù hợp thì vừa làm hại các cháu, vừa làm hại việc chung”. Ngay cả các con ruột của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh cũng chỉ là những công chức bình thường, không nhận được bất cứ sự ưu ái đặc biệt nào. Vì “bác Linh” nghiêm như thế, từ đó mỗi khi bác về quê cũng không “con, cháu” nào ngỏ ý xin xỏ để được nâng đỡ.

Nhà tưởng niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh.

 

Ông Được cho biết thêm, Nhà tưởng niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh hiện nay nằm trên mảnh đất do tổ tiên đồng chí để lại. Sau nhiều biến chuyển, mảnh đất ấy đã trở thành nhà kho và sân phơi hợp tác xã. Năm 1991, tỉnh Hưng Yên xin ý kiến để cấp lại khu đất đó cho gia đình đồng chí để làm nhà thờ họ tộc, nhưng đồng chí kiên quyết không đồng ý. Đến năm 2004, khi đồng chí Nguyễn Văn Linh đã mất được 6 năm thì mảnh đất trên mới được xây dựng thành nhà tưởng niệm.

Quyết liệt làm trong sạch, tăng sức chiến đấu của Đảng

Không chỉ đề ra những chính sách đổi mới, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh còn là người rất quyết liệt chống tiêu cực, tham nhũng, nâng cao sức chiến đấu của Đảng. Ông Nguyễn Văn Lợi còn nhớ cái cảm giác mỗi buổi sáng, các cán bộ, đảng viên của xã Giai Phạm mong ngóng đón đọc chuyên mục “Những việc cần làm ngay” trên Báo Nhân Dân. Rất nhiều vụ việc tiêu cực, tham nhũng đã được đích thân Tổng Bí thư dưới bút danh N.V.L chỉ ra và yêu cầu các cơ quan chức năng phải xử lý triệt để ngay. Qua chuyên mục “Những việc cần làm ngay”, Tổng Bí thư đã lãnh đạo một cuộc tổng tiến công vào tiêu cực, tham nhũng trong xã hội để mở đường, khơi dòng chảy cho các chính sách Đổi Mới được thực hiện hiệu quả.

Sự quyết liệt, thẳng thắn của Tổng Bí thư đã trở thành phong cách hành động của cả hệ thống Đảng và chính quyền thời bấy giờ. Mọi cán bộ, đảng viên phải nỗ lực tối đa để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Bởi vì, chưa cần phải tham ô, tham nhũng, tiêu cực gì, mà chỉ cần năng lực chưa thực sự là “ưu tú”, chưa là “đầu tàu gương mẫu” lãnh đạo quần chúng thì đã được chi bộ gợi ý để xin ra khỏi Đảng rồi. Thực tế là tại xã Giai Phạm giai đoạn 1987-1990 có khoảng 200 đảng viên thì có mấy chục đảng viên đã buộc phải làm đơn xin ra khỏi Đảng vì “không đủ sức khỏe”, “không đủ năng lực lãnh đạo quần chúng”. Chi bộ nào cũng có khoảng 2 đến 3 đảng viên như vậy. Sự “mạnh tay” trong kỷ luật Đảng được thể hiện rõ qua việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị. Ví dụ như, để thực hiện kế hoạch hóa gia đình, không sinh con thứ ba (theo chỉ thị của tỉnh ủy Hải Hưng), Đảng ủy xã Giai Phạm đã quyết định xử lý kỷ luật hơn một nửa số đảng viên của mình, vì vi phạm quy định trên.

Theo ông Nguyễn Văn Lợi, nhờ kỷ luật nghiêm minh mà sinh hoạt Đảng đã trở nên nền nếp hơn. Lối suy nghĩ vào Đảng để làm cán bộ đã giảm hẳn, thay vào đó là nhận thức vào Đảng để cống hiến, để phục vụ. Một số đảng viên vi phạm khuyết điểm, năng lực kém nên bị kỷ luật, bị khai trừ khỏi Đảng đã làm nhân dân tin tưởng vào sự nghiệp Đổi Mới, tin rằng Đảng có khả năng tự thay đổi, tự chống tiêu cực, tham nhũng để làm trong sạch đội ngũ, tự tăng cường sức mạnh để lãnh đạo đất nước đi lên.

Sau gần 30 năm Đổi Mới, với nỗ lực của cả hệ thống Đảng, chính quyền cho đến từng người dân, đến nay, Giai Phạm đã cơ bản trở thành một xã nông thôn mới, đời sống người dân ngày một đi lên. Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Phạm Văn Biển, Bí thư Đảng ủy xã Giai Phạm nói: Phong cách lãnh đạo, phong cách làm việc của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã được tất cả các cán bộ, đảng viên tại xã Giai Phạm học tập với một niềm tự hào. “Thấy việc gì có lợi cho nhân dân thì chúng tôi quyết tâm làm. Bất cứ việc lớn, việc nhỏ đều được phát huy dân chủ, tranh thủ ý kiến của nhân dân, của cán bộ, đảng viên, từ đó xây dựng được mối đoàn kết, tin tưởng trong nội bộ cũng như đối với nhân dân. Đây là cơ sở để vượt qua mọi khó khăn” - đồng chí Phạm Văn Biển nói.

Câu nói ấy của đồng chí Phạm Văn Biển tuy ngắn gọn nhưng đã thể hiện đầy đủ tinh thần phục vụ, cống hiến mà Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh muốn xây dựng ở đội ngũ cán bộ, đảng viên. Dù Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã về cõi vĩnh hằng, nhưng những giá trị của thời kỳ Đổi Mới, những vấn đề xây dựng đất nước, xây dựng Đảng mà đồng chí đã đặt ra vẫn luôn tươi mới trong cuộc sống hôm nay.

HỒ QUANG PHƯƠNG – LẠI NGUYÊN THẮNG