Chiến khu Dương Hòa “thức giấc”

Mô hình công trình đầu mối của hồ Tả Trạch

Dự án “bốn trong một”

Giữa không gian mênh mông của chiến khu Dương Hòa thuộc xã Dương Hòa, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên-Huế nổi lên một công trường lớn với hàng trăm xe máy, hàng nghìn cán bộ, bộ đội, công nhân. Nhìn những hố đào sâu hoắm, những con đập khổng lồ, những con đê bằng bê tông dài hun hút, người “ngoại đạo” như chúng tôi không thể hình dung nổi “hình hài” của công trình thủy lợi lớn nhất khu vực miền Trung đang được xây dựng, trong đó có hạng mục đập đất lớn nhất khu vực Đông Nam Á. Diện tích lưu vực của hồ rộng tới 717km², gần bằng diện tích của cả tỉnh Bắc Ninh, dung tích nước lớn nhất của hồ là 650 triệu mét khối. Đứng trên nền nhà điều áp nhìn xuống dưới lòng hồ, chiếc máy xúc khổng lồ trông như một bàn tay, chiếc xe ô tô vận tải hạng nặng như một bao diêm nhỏ.

Trung tá kỹ sư Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc điều hành nhà thầu liên danh Tổng công ty xây dựng Trường Sơn-Công ty xây dựng tổng hợp Sơn Hải vừa giới thiệu, vừa giảng giải cho chúng tôi về mục tiêu và quy mô của dự án. Có thể hiểu nôm na rằng, dự án xây dựng hồ thủy lợi Tả Trạch là dự án “bốn trong một” bởi nó có bốn nhiệm vụ chính là: Chống lũ (bao gồm chống lũ tiểu mãn, lũ sớm, giảm lũ chính vụ cho hệ thống sông Hương), cấp nước (cho sinh hoạt, công nghiệp và nông nghiệp), đẩy mặn và cải tạo môi trường, phát điện với công suất 18.000kW. Tả Trạch là nhánh chính của sông Hương. Các hạng mục chính của công trình bao gồm một đập chính, 4 đập phụ, một tràn xả lũ, một tuy-nen lấy nước, một nhà máy thủy điện. Ngoài ra còn có rất nhiều hạng mục phục vụ cho công tác thi công và quản lý như đường vào khu đập chính, đường vào khu đập phụ, hệ thống điện và cơ khí… Công trình hoàn thành sẽ tạo nguồn nước tưới ổn định cho gần 35 nghìn héc-ta đất canh tác thuộc vùng đồng bằng sông Hương. Dự án hồ Tả Trạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 790/QĐ-TTg ngày 28-6-2001. Công trình chính thức được khởi công từ cuối năm 2005. Theo kế hoạch, đến ngày 31-12-2011 sẽ hoàn thành cơ bản công trình và công trình chính thức đưa vào sử dụng từ đầu năm 2012.

Cuộc chạy đua nước rút trên công trường

Do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, dự án xây dựng hồ Tả Trạch, dù đã được xác định là công trình trọng điểm của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, công trình trọng điểm số 1 của tỉnh Thừa Thiên-Huế, nhưng việc khởi công vẫn muộn và tiến độ bị chậm so với quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Chính vì vậy, từ đầu năm 2008, công trình được thi công khẩn trương, đặc biệt từ đầu năm 2009, cuộc chạy đua nước rút trên công trường đã chính thức được khởi động. Trong những ngày Tết Kỷ Sửu, chỉ trừ chiều ngày ba mươi và sáng mồng một Tết, còn tất cả các ngày còn lại, trên công trường đều tổ chức làm việc.

Lực lượng thi công của Tổng công ty xây dựng Trường Sơn trên công trường xây dựng hồ Tả Trạch

Thượng tá kỹ sư Nguyễn Tiến Đạt, Giám đốc điều hành của Tổng công ty xây dựng Trường Sơn ở gói thầu 20 cho chúng tôi biết: Việc thi công đập chính tại công trình này rất phức tạp. Do địa chất dưới dòng sông Tả Trạch và dưới đập chính không đồng nhất nên việc xử lý nền đập rất khó khăn. Công việc đầu tiên là phải moi hết đất hữu cơ, bùn đất yếu. Sau đó tiến hành đổ bê tông phía đáy (giới chuyên môn gọi là bê tông phản áp) rồi khoan sâu đến vài chục mét. Tiếp đến là bơm phụt dung dịch vữa xi măng với áp suất rất lớn để tạo thành màng ngăn chống thấm. Đập chính có kết cấu khá phức tạp, gồm khối chống thấm ở giữa, các khối gia tải ở thượng lưu và hạ lưu, tường chắn song bằng bê tông cốt thép. Đỉnh đập rải các lớp đá dăm cấp phối, trên cùng rải lớp bê tông át-phan dày 7cm; gia cố bảo vệ mái thượng lưu bằng lớp bê tông cốt thép; bảo vệ mái hạ lưu bằng trồng cỏ và hệ thống rãnh tiêu trước mặt. Chiều dài của đập là 1.187 mét, chiều cao lớn nhất là 60 mét, chiều rộng mặt đập là 10 mét. Đập chính là hạng mục quan trọng và phức tạp nhất của dự án hồ Tả Trạch. Do thời tiết, khí hậu của tỉnh Thừa Thiên-Huế mưa nhiều nên việc đắp đập đất nén với khối lượng lớn (gần 10 triệu mét khối) của công trình đập chính khó có thể thực hiện theo tiến độ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã giao cho Ban quản lý dự án thuê đơn vị tư vấn phản biện và đã chọn ra phương án tối ưu, thay một phần đập đất nén bằng đập đất đá hỗn hợp, thay cống dưới thân đập bằng tuy-nen. Việc thay đổi này đã làm cho tiến độ thi công chậm lại.

Để bảo đảm cho tiến độ đến tháng 1 năm 2010 phải chặn dòng sông Tả Trạch lần một, Ban quản lý dự án đã động viên các đơn vị thi công làm việc ba ca liên tục trong cả các ngày lễ, Tết. Các đơn vị thuộc Tổng công ty xây dựng Trường Sơn đã gương mẫu thực hiện việc làm này. Công việc trên công trường được khoán chi tiết cho các đội, việc tổ chức nơi ăn, nghỉ của cán bộ, công nhân viên được tổ chức khoa học. Tại gói thầu 18 thi công tràn xả lũ, tất cả các nhà nghỉ đều được lắp điều hòa nhiệt độ để bảo đảm sức khỏe cho cán bộ công nhân viên yên tâm công tác, bắt tay vào làm việc với năng suất, chất lượng cao. Công tác tuyên truyền trên công trường cũng được chú trọng. Các băng rôn, khẩu hiệu, cờ… được bố trí hợp lý ở những nơi trang trọng. Nhờ vậy, tiến độ xây dựng đã được đẩy nhanh một cách bất ngờ. Các đồng chí lãnh đạo trong Ban quản lý dự án xây dựng công trình hồ Tả Trạch đều đánh giá cao sự nỗ lực của Tổng công ty xây dựng Trường Sơn và tin tưởng các hạng mục do Tổng công ty xây dựng Trường Sơn thi công sẽ hoàn thành đúng tiến độ.

Đánh thức tiềm năng vùng chiến khu cách mạng

Đồng chí Nguyễn Văn Hiền, Phó bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Dương Hòa cho biết: Dương Hòa là căn cứ địa cách mạng của tỉnh Thừa Thiên và thành phố Huế trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Các cơ quan đầu não, chỉ đạo phong trào cách mạng của tỉnh như Tỉnh ủy, Thành ủy, Ủy ban hành chính kháng chiến, Tỉnh đội, Thành đội, Công an tỉnh, Công an thành phố… đều đã đóng ở Dương Hòa. Nơi đây đã từng ghi nhiều chiến công vang dội khắp cả nước như trận chống càn của Trung đoàn 101, trận đánh trên đồi Vông, dốc Bốm… Chiến khu Dương Hòa cũng đã từng che chở nhiều đồng chí lãnh đạo của Đảng và Nhà nước trên đường đi công tác chỉ đạo kháng chiến như đồng chí Lê Đức Thọ (năm 1945), đồng chí Phạm Văn Đồng (năm 1951), đồng chí Lê Duẩn (năm 1952)… Với những thành tích đặc biệt xuất sắc, xã Dương Hòa đã được Đảng và Nhà nước ta tuyên dương danh hiệu Đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Dự án đầu tư, tôn tạo chiến khu Dương Hòa trong kháng chiến cũng đã được huyện và tỉnh phê duyệt. Hồ Tả Trạch sau khi hoàn thành sẽ đánh thức tiềm năng của vùng chiến khu cách mạng, đặc biệt là tiềm năng về du lịch. Không những thế, hồ Tả Trạch sẽ làm chuyển đổi cơ cấu kinh tế của xã theo hướng tăng dịch vụ, nuôi trồng thủy sản, có giá trị kinh tế cao hơn.

Đồng chí Chủ tịch UBND xã Dương Hòa đã ví von rất có hình ảnh về vùng đất chiến khu này sau giải phóng như chìm vào giấc ngủ. Việc xây dựng hồ Tả Trạch đã đánh thức vùng đất này. Chính vì nhận thức rất rõ vai trò đặc biệt quan trọng của hồ Tả Trạch mà hơn 300 hộ dân của xã đã tự nguyện di dời, nhường đất cho việc thi công và chứa nước hồ. Hơn 400 hộ còn lại của xã đều tích cực hợp tác, giúp đỡ với Ban quản lý dự án và các đơn vị thi công trong quá trình xây dựng. Các đơn vị thi công, đặc biệt là bộ đội của Tổng công ty xây dựng Trường Sơn đã gắn bó chặt chẽ với các cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân địa phương. Dịp Tết Kỷ Sửu vừa qua, đại diện nhà thầu Tổng công ty xây dựng Trường Sơn và Công ty xây dựng 384 đã đến thăm và tặng quà các gia đình chính sách, gia đình nghèo trong xã. Bà con rất cảm động trước sự giúp đỡ của đơn vị quân đội đang xây dựng trên quê hương mình.

Đứng trên đỉnh đồi mà sau này sẽ là một phần của con đập chính, phóng tầm mắt ra xa, chúng tôi đã cảm nhận được vị trí đắc địa của mảnh đất chiến khu này. Đúng như lời đồng chí Chủ tịch UBND xã Dương Hòa, ở đây có “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” cho kháng chiến. Thế nhưng, sau này, khi hồ Tả Trạch hoàn thành, nơi đây lại có thêm yếu tố “thiên thời, địa lợi” cho việc phát triển kinh tế. Dương Hòa chỉ cách thành phố Huế hơn 10km theo đường chim bay. Nếu đi bằng ô tô, chiều dài của đường cũng chỉ nhỉnh hơn hai chục km. Dương Hòa hoàn toàn có thể kết hợp với Huế để tạo thành những “tua” du lịch lý thú khám phá thiên nhiên, du lịch truyền thống và lịch sử, du lịch nghỉ dưỡng… Chúng tôi hình dung ra sau này bên hồ nước trong xanh khổng lồ sẽ có những nhà nghỉ hiện đại, những khu nhà điều dưỡng… Các căn hầm thời kỳ kháng chiến cũng sẽ được tôn tạo và còn gì thi vị hơn khi vừa ngắm hồ, vừa nghĩ về quá khứ, vừa thưởng thức cá tôm được bắt từ hồ… Và có lẽ các du khách sẽ vui hơn, tự hào hơn khi biết rằng, đơn vị thi công chính, làm ra hồ Tả Trạch lại là đơn vị đã từng “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Bài và ảnh: ĐỖ PHÚ THỌ