QĐND - Đầu tháng 12, khi những đồi cà phê ở Tuy Đức (Đắc Nông), Bù Đăng (Bình Phước) bắt đầu trổ bông trắng xóa; khi những cánh rừng cao su trên đất Bù Đốp, Lộc Ninh (Bình Phước) vẫn hàng ngày chảy ra dòng “vàng trắng” và những vườn cây nguyên liệu giấy ở Ea Súp (Đắc Lắc) đang xòe tán tắm nắng đại ngàn, cũng là lúc cán bộ, chiến sĩ và người lao động của Binh đoàn 16 náo nức, tự hào với ngày truyền thống của mình. 

Ngày 8-12-1998, được sự đồng ý của Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ, Thượng tướng Phạm Văn Trà, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã ký Quyết định số 1788/1998/QĐ-BQP thành lập Binh đoàn 16. Từ quyết định này, các trung đoàn trực thuộc cũng được thành lập là: 717, 719, 720, 726, 728, 735, Xí nghiệp khảo sát thiết kế, Nhà máy sản xuất phân bón Komix, Bệnh viện 16, sau này thành lập thêm các trung đoàn 725, 736, 737, 739, Chi nhánh phía Nam, Đại diện phía Bắc.   

Thu hoạch cà phê ở Trung đoàn 720.

Những ngày đó, Tư lệnh Hà Thiệu, các Phó tư lệnh Huỳnh Thiện Hùng, Trương Văn Hoa, Phạm Ngọc Châu đã lội suối, băng đèo, vượt núi đến những nơi hoang vu và khắc nghiệt nhất của vùng Nam Tây Nguyên, Bình Phước để cùng anh em nghiên cứu, khảo sát thực địa và bổ những nhát cuốc đầu tiên khởi dựng binh đoàn. Các anh Vũ Xuân Hải, Đỗ Huy Đức của Trung đoàn 717 ở Thiện Hưng - Bù Đốp; Nguyễn Đức Trụ, Vũ Văn Lai của Trung đoàn 719 ở xã Đắk Nhau - Bù Đăng; Vũ Văn Mài, Phạm Trọng Lập của Trung đoàn 720 ở Đắk Ngo - Tuy Đức; Nguyễn Nghĩa Duật, Vũ Quang Vinh, Bùi Công Bái của Trung đoàn 726 ở Quảng Trực - Tuy Đức... đã cùng bộ đội, công nhân đánh thức bao vùng đất hoang hóa. Anh Vũ Xuân Hải từng kể: “Những ngày đầu khai hoang ở Bù Đốp, Lộc Ninh nhiều bụi cỏ có đường kính từ 3-5m, cao hơn 2m khiến nhiều người phải ngán ngẩm. Nhưng bằng ý chí và sức mạnh của mình, anh em đã biến rừng cỏ hoang thành vườn cao su, hồ tiêu”. Còn anh Vũ Văn Mài thì nói: “Hồi mới về Đắk Ngo, muỗi vắt nhiều, mưa lũ liên miên, đường sá đi lại rất khó khăn, nhưng anh em vẫn quyết tâm mở đường, bạt đồi núi xây dựng những vườn điều, cà phê... cho tương lai”.

Đồng chí Lê Đức Thọ (đứng giữa), khi còn làm Trung đoàn trưởng Trung đoàn 717 trao bằng khen tặng các đội sản xuất giỏi.

Vượt qua bao nhiêu gian nan, thử thách để chinh phục núi rừng, chinh phục thiên nhiên, các khu dự án kinh tế - quốc phòng (KTQP) do Binh đoàn 16 quản lý dần dần được hình thành. Các hộ dân được chọn lựa từ các tỉnh Thanh Hóa, Hà Nam, Nghệ An, Hà Tĩnh, Hưng Yên, Bến Tre… và cả các hộ đồng bào dân tộc ít người như Mông, Dao, Tày, Nùng, Thái từ các tỉnh phía Bắc vào, cùng đồng bào tại chỗ làm cho các khu dự án KTQP đông đúc, trù phú hơn. Cuộc sống cứ ngày ngày sinh sôi, nẩy nở và phát triển không ngừng. Với bàn tay và khối óc của cán bộ, chiến sĩ, của người lao động binh đoàn và của các hộ dân, cả một dải biên cương rộng lớn dần dần thay da đổi thịt. Màu xanh của cao su, cà phê, điều, cây nguyên liệu giấy lan tỏa đi khắp nơi, đánh thức tiềm năng của đất, đáp ứng bao khát khao cháy bỏng của con người về một cuộc sống mới ấm no, hạnh phúc và đầy đủ hơn. Có người đã ví, việc Đảng, Nhà nước và quân đội bỏ vốn đầu tư xây dựng các dự án KTQP ở phía Nam Tây Nguyên và tỉnh Bình Phước như mang thêm tài nguyên, khoáng sản về cho nơi đây.

Những ngày đầu mở đất, rồi đưa công nhân, đưa nhân dân vào các khu KTQP đầy thăng trầm và gian nan. Bộ đội ở nhà bạt, nhà lá, uống nước suối, ăn mì tôm, ăn củ rừng thay cơm. Còn người lao động và nhân dân, cũng phải vật lộn với cuộc sống khó khăn ban đầu, bữa rau, bữa cháo qua ngày. Đội nắng Tây Nguyên, đội mưa biên giới, nhiều người bị sốt rét, bị dịch bệnh rụng cả tóc, teo cả tay chân, nhưng vẫn không nản chí. Họ vẫn miệt mài mở đường, tích cực ươm trồng chăm sóc vườn cây. Tư lệnh Hà Thiệu là người táo bạo, trăn trở và quyết đoán. Anh dành nhiều thời gian đi thực tế, đến nắm bắt tình hình từng địa bàn, từng đội sản xuất, của các cơ quan, đơn vị để quyết định những vấn đề quan trọng. Sau này, Tư lệnh Nguyễn Doãn Não và Chính ủy Trần Đình Hạng đã tiếp nối công việc của những người đi trước để xây dựng và phát triển binh đoàn. Chia sẻ với các cấp lãnh đạo, bà con được lựa chọn từ địa phương đến các khu dự án KTQP cũng ngày ngày bám rừng, bám vườn để chăm sóc vườn cây, trồng xen canh cây nông nghiệp ngắn ngày như lúa, đậu, mì, khoai, chăn nuôi gia súc, gia cầm... dần dần tự túc lương thực, thực phẩm.

Một năm, hai năm, rồi sáu năm sau. Những vườn cà phê, hồ tiêu, điều, cao su ở Tuy Đức, Bù Đăng, Bù Đốp, Lộc Ninh bắt đầu ra hoa kết trái và cho mủ. Vụ cà phê, điều, vụ khai thác mủ đầu tiên tuy thành quả chưa đáng là bao, nhưng ai cũng cũng cảm thấy hạnh phúc, bồn chồn, tưởng tượng ra sự trù phú của cả một dải biên cương rộng lớn. Hạt cà phê, hạt điều chảy về nhà đồng bào các dân tộc ở Tuy Đức, Bù Đăng; mủ cao su chảy dưới bàn tay cạo mềm mại của người thợ 717 và đồng bào S’Tiêng, Khơ Me ở Bù Đốp, Lộc Ninh. Những người dân trong khu dự án KTQP Đắk Ngo vẫn còn nhớ hình ảnh Trung đoàn trưởng Vũ Văn Mài đến từng đồi cà phê, đến từng gia đình người Mông, người Mơ Nông để động viên, cổ vũ, chia sẻ khó khăn với người lao động. Bộ đội, người lao động ở Bù Đốp, Lộc Ninh cùng cán bộ Trung đoàn 717 luôn thức khuya, dậy sớm với các vườn cao su. Còn người dân khu dự án KTQP Ea Súp lại hay nhắc đến Trung đoàn trưởng Trung đoàn 725 Bùi Công Bái luôn gần gũi, giúp đỡ bà con và hăng hái trong nhiệm vụ ổn định khu dân cư, bảo vệ an ninh chính trị trên địa bàn, động viên mọi người khai hoang trồng lúa để "lấy ngắn nuôi dài"...

Đứng chân trên địa bàn 3 tỉnh: Đắc Lắc, Đắc Nông và Bình Phước, Binh đoàn 16 nhận được sự quan tâm, giúp đỡ rất nhiều của Đảng bộ và chính quyền các địa phương. Từ việc giúp đỡ thu hồi, quy hoạch và cấp giấy chủ quyền về đất đai; khảo sát, đánh giá chất lượng thổ nhưỡng; ổn định và phát triển các khu dân cư đến việc phối hợp huấn luyện quân sự, bảo vệ an ninh biên giới, bảo vệ trật tự an toàn xã hội, xây dựng môi trường văn hóa... đều được các cấp, các ngành của 3 tỉnh quan tâm đặc biệt. Nếu không có sự quan tâm sâu sắc đó, binh đoàn không thể hoàn thành các nhiệm vụ của mình. Trung đoàn 717 đứng chân trên địa bàn 6 xã của huyện Bù Đốp và 2 xã của huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước thấu hiểu nhất về sự quan tâm, giúp đỡ này. Suốt 15 năm qua, lãnh đạo tỉnh và lãnh đạo 2 huyện luôn sát cánh, đồng hành với sự lớn mạnh của đơn vị trong nhiệm vụ phát triển và quản lý vườn cây, quản lý và sử dụng đất đai, quản lý nhân khẩu, xây dựng đơn vị VMTD, bảo vệ an ninh trật tự khu vực biên giới. Lãnh đạo tỉnh Đắc Nông và huyện Tuy Đức, huyện Đắk R’Lấp cũng cùng binh đoàn và 2 trung đoàn: 720, 726 đi khảo sát, quy hoạch đất đai, cải tạo các công trình cơ sở hạ tầng, làm hộ khẩu cho người lao động… Đó không chỉ là nghĩa vụ và trách nhiệm của địa phương, mà trên hết là nghĩa tình và sự chia sẻ to lớn mà lãnh đạo, cũng như nhân dân các địa phương đã dành cho binh đoàn.

Hiện nay, Binh đoàn 16 đang quản lý 39.000ha đất lâm nghiệp; trồng được 13.300 cây cao su, điều, cà phê; khoanh nuôi, bảo vệ 10.500ha rừng; giải quyết việc làm cho 5.646 hộ với hơn 22.000 lao động (chủ yếu là bà con kinh tế mới ở các tỉnh phía Bắc vào), bố trí ở 68 cụm, điểm dân cư, cùng địa phương thành lập 4 đơn vị hành chính ở Ea Súp (Đắc Lắc) và Tuy Đức (Đắc Nông). Binh đoàn còn xây dựng được một Bệnh viện Quân - dân y kết hợp, 8 trường tiểu học, hỗ trợ xây dựng các trường phổ thông trên địa bàn… Kết quả ấy đã chứng minh cho những cố gắng mà lớp lớp các thế hệ cán bộ, chiến sĩ, người lao động của binh đoàn đạt được trong 15 năm qua.

Tự hào với những kết quả đã đạt được, thời gian tới Binh đoàn 16 còn muốn làm được nhiều hơn thế. Đó là quyết tâm xây dựng các tổ chức Đảng thực sự TSVM, xây dựng Binh đoàn VMTD; đột phá vào hoạt động sản xuất-kinh doanh phát triển, đạt hiệu quả cao; không ngừng nâng cao đời sống của cán bộ, chiến sĩ, người lao động; phối hợp chặt chẽ với các địa phương và các đơn vị quân đội để giữ vững sự ổn định về an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn, xây dựng các khu dân cư văn hóa, phát triển. Đó chính là mục đích, là khát vọng, để  Binh đoàn 16 trưởng thành và phát triển trong tương lai.

Thiếu tướng LÊ ĐỨC THỌ  
Tư lệnh Binh đoàn 16