QĐND - Cùng với chỉ đạo các lực lượng quân đội, công an, dân quân tập trung tìm kiếm cứu nạn (TKCN), khắc phục hậu quả vụ sạt lở núi xảy ra sáng 7-9, làm 18 người chết và mất tích, 2 người bị thương, tại thôn Trống Páo Sang, xã La Pán Tẩn, UBND tỉnh Yên Bái và huyện Mù Cang Chải đã tiến hành rút kinh nghiệm bước đầu. Liên quan đến vụ việc có nhiều vấn đề đặt ra nhưng rõ nhất là sự chủ quan từ thiếu hiểu biết của một số người dân và bài học về công tác quản lý.

Tai họa đã được cảnh báo

Ông Giàng A Tông, Chủ tịch UBND huyện Mù Cang Chải cho biết, vụ sạt lở xảy ra sáng 7-9 không phải lần đầu tiên. Trước đó, cũng tại khu vực này đã xảy ra những vụ sạt lở dẫn đến chết người. Gần đây nhất là vào tháng 4-2011, hàng trăm người dân ở La Pán Tẩn và một số xã lân cận bất chấp nguy hiểm kéo vào khu mỏ của Công ty Khai thác Khoáng sản Nam Hồng Hà để mót quặng và tai nạn đã xảy ra làm anh Lý A Dờ (25 tuổi) chết tại chỗ cùng 2 người khác bị thương nặng. Sau sự việc ấy, UBND tỉnh Yên Bái đã chỉ đạo nổ mìn đánh sập những vị trí có nguy cơ sạt lở, đồng thời tuyên truyền, vận động kết hợp với biện pháp hành chính yêu cầu người dân chấp hành nghiêm lệnh cấm, không liều lĩnh, chủ quan lao vào mót quặng. Ông Giàng Chứ Ly, Chủ tịch UBND xã La Pán Tẩn cho biết thêm: Trước khi xảy ra vụ tai nạn thương tâm này, địa phương đã tổ chức cho các gia đình ký cam kết không vào khu vực hoạt động của các công ty khai thác mỏ để mót quặng. Cùng với đó, Công ty TNHH Thịnh Đạt cũng tổ chức khoanh vùng, tổ chức lực lượng bảo vệ canh gác, ngăn chặn, nhưng một số người dân đã hành hung cả bảo vệ của công ty, bất chấp hiểm nguy lao vào mót quặng…

Ngay cả khi tai nạn vừa xảy ra, người dân vẫn lợi dụng sơ hở của công ty để vào mót quặng. Điển hình là vào sáng 12-9, trong khi các lực lượng vẫn đang tìm kiếm thi thể hai nạn nhân cuối trong vụ sạt lở ngày 7-9, thì vào khoảng 9 giờ 30 phút hàng, chục người dân xã Cao Phạ bất chấp nguy hiểm lại đổ về phía khu mỏ 3 của công ty ở thôn Trống Páo Sang, xã La Pán Tẩn, để mót quặng. Đây là địa bàn có nguy cơ sạt lở rất cao nên nhân viên bảo vệ của Công ty TNHH Thịnh Đạt đã yêu cầu số người này phải nhanh chóng rời khỏi hiện trường. Chẳng những không chấp hành, một số người còn xông tới uy hiếp khiến nhân viên bảo vệ phải bỏ chạy về báo cáo cơ quan chức năng. Nhận được tin, lực lượng chức năng đã tổ chức đội công tác do Trung úy Mùa A Vàng, cán bộ công an huyện Mù Cang Chải chỉ huy tới hiện trường. Thấy công an xuất hiện thì số người nói trên mới bỏ chạy... Dư luận đặt câu hỏi: Tại sao biết là hết sức nguy hiểm mà người dân vẫn lao vào? Có nhiều điều cần bàn nhưng gốc rễ của vấn đề vẫn là nghèo đói, sự mưu sinh đã đẩy họ đến sự liều lĩnh.

Qua các cuộc họp, làm việc và trao đổi với báo chí, mặc dù thể hiện rõ thái độ không né tránh trách nhiệm khi để xảy ra vụ việc đau thương trên, nhưng các cấp chính quyền của tỉnh Yên Bái đều cho rằng, đó là một tai nạn đã được cảnh báo. Điều cần rút ra qua vụ việc này là phải làm cho người dân nhận thức rõ sự nguy hiểm, quy định cấm của chính quyền và cơ quan chức năng để không liều lĩnh, cố tình đi mót quặng. 

Không thể buông lỏng quản lý

Được biết, trên địa bàn huyện Mù Cang Chải nói chung và xã La Pán Tẩn nói riêng phát hiện nhiều khu vực có mỏ quặng. Thế nhưng, theo quan sát của chúng tôi, công tác quản lý hoạt động khai thác mỏ của cơ quan chức năng trên địa bàn có nhiều biểu hiện lơi lỏng, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng. Đã có những cuộc xô xát xảy ra và lực lượng bảo vệ của Công ty TNHH Thịnh Đạt nhận thấy mình không có đủ khả năng để ngăn chặn người dân vào khu vực mỏ mót quặng. Bi kịch có thể sẽ không xảy ra nếu Công ty TNHH Thịnh Đạt mà trực tiếp là lực lượng bảo vệ phối hợp chặt chẽ với lực lượng công an và chính quyền cơ sở. 

Lực lượng quân đội và dân quân xã La Pán Tẩn tiếp tục tìm kiếm các nạn nhân bị mất tích. Ảnh: Thanh Năm 

Trước đó, đã có những vụ tai nạn xảy ra, chính quyền và cơ quan chức năng đã tổ chức tuyên truyền, vận động, ký cam kết, ngăn chặn… nhưng khi thấy các biện pháp đó chưa đem lại hiệu quả, đáng lẽ phải có các biện pháp mạnh tay hơn nhưng các cấp đã buông xuôi… Đây là bài học đắt giá về sự thiếu quyết liệt trong áp dụng các biện pháp ngăn chặn nhằm bảo vệ tính mạng cho nhân dân của các cấp chính quyền và lực lượng chức năng. Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, các cơ quan trực tiếp điều hành, chính quyền cơ sở đã nhận thấy điều đó và xác định cần rút kinh nghiệm nghiêm túc, kịp thời chấn chỉnh công tác quản lý hoạt động khai thác mỏ trên địa bàn tỉnh nói chung và khu vực La Pán Tẩn nói riêng.

Phát huy hiệu quả phương châm “4 tại chỗ”

Lực lượng đầu tiên có mặt tại hiện trường để xử lý vụ việc xảy ra sáng 7-9 ở xã La Pán Tẩn là dân quân. Ông Giàng A Tông, Chủ tịch UBND huyện Mù Cang Chải đánh giá cao vai trò của lực lượng dân quân trong công tác TKCN. Bởi theo ông Tông, địa điểm xảy ra vụ sạt lở cách trung tâm xã khoảng 8km đường rừng núi, trơn trượt, xe ô tô không vào được, cách duy nhất là đi bộ. Trong khi lực lượng của trên chưa vào kịp, địa phương phải huy động ngay lực lượng tại chỗ mà nòng cốt là dân quân. So với các lực lượng từ nơi khác đến, lực lượng tại chỗ vừa thông thuộc địa bàn, vừa có thể lực tốt và kinh nghiệm trong đào bới đất đá nên hoạt động khá hiệu quả.

Để hỗ trợ lực lượng tại chỗ, các lực lượng quân đội, công an của tỉnh Yên Bái và huyện Mù Cang Chải cũng cơ động khẩn trương vào hiện trường. Khi sự việc xảy ra, một đoàn cán bộ của Bộ CHQS tỉnh Yên Bái đang có mặt tại huyện Mù Cang Chải để làm công tác tuyển quân, khi có lệnh, toàn bộ số cán bộ này đã cơ động ngay vào La Pán Tẩn tham gia TKCN. Đồng thời, Bộ CHQS tỉnh điều động 130 cán bộ, chiến sĩ, do Đại tá Nông Hồng Lai - Phó chỉ huy trưởng, Tham mưu trưởng, Phó trưởng ban Thường trực Ban chỉ huy PCLB - TKCN tỉnh Yên Bái chỉ huy cơ động khẩn trương lên La Pán Tẩn. Nhờ có sự tiếp ứng kịp thời này mà công tác TKCN được triển khai nhanh và hiệu quả.

Đại tá Vũ Thế Chiến, Phó chánh văn phòng UBQG TKCN, Phó cục trưởng Cục Cứu hộ - Cứu nạn (Bộ Tổng tham mưu) hiện đang có mặt tại La Pán Tẩn cho biết: Công tác TKCN, ứng cứu của địa phương kịp thời, tổ chức tìm kiếm rộng, xử lý đúng tình huống và đảm bảo khắc phục sự cố một cách nhanh nhất. Địa phương đã huy động mọi lực lượng, nhất là bộ đội, công an, dân quân, đoàn thể của xã để nhanh chóng tìm kiếm, đưa người bị thương đi cấp cứu, đưa người chết ra khỏi hiện trường, đồng thời cảnh giới, không để người nhà tự tổ chức tìm kiếm có thể gây ra tai nạn kép... Song song với tổ chức tìm kiếm nạn nhân mất tích, tỉnh Yên Bái và huyện Mù Cang Chải đã nỗ lực tổ chức khắc phục hậu quả, thăm hỏi, động viên, hỗ trợ các gia đình có người bị nạn để họ sớm vượt qua nỗi đau. Chính quyền tỉnh Yên Bái và huyện Mù Cang Chải cũng đã huy động mọi nguồn lực có thể để hỗ trợ bà con.
Đau thương, mất mát của người dân La Pán Tẩn đã nhận được sự chia sẻ của nhiều tập thể, cá nhân, nhà hảo tâm trong cả nước. Theo thống kê chưa đầy đủ, đến chiều 12-9, số tiền ủng hộ các gia đình nạn nhân trong vụ sạt lở qua Ban tiếp nhận của huyện là hơn 700 triệu đồng. Ngoài ra, các tập thể, cá nhân còn hỗ trợ tận tay mỗi gia đình có người bị chết khoảng 30 triệu đồng, mỗi người bị thương khoảng 10 triệu đồng... Bí thư Huyện ủy Mù Cang Chải - ông Ngô Thanh Giang cho biết: Bên cạnh tiếp nhận ủng hộ trực tiếp, huyện cũng nhận cứu trợ qua số tài khoản: 371331016519, đơn vị chủ tài khoản là Ủy ban Mặt trận Tổ quốc huyện. “Kết thúc đợt tiếp nhận cứu trợ, huyện sẽ có phương án sử dụng số tiền này một cách hợp lý, minh bạch và đảm bảo tính công bằng cho người dân”- ông Giang khẳng định.

Sau khi thăm hỏi, động viên các gia đình có người bị chết trong vụ sạt lở, sáng 12-9, Đoàn công tác UBQG TKCN và Cục Cứu hộ - Cứu nạn phối hợp với UBND tỉnh Yên Bái và các ban, ngành, đoàn thể địa phương tiến hành kiểm tra toàn bộ khu vực và nhận thấy nguy cơ gây sạt lở ở đây vẫn rất cao, do ở dưới khu vực tai nạn có các khe sâu, đồi có vết nứt lớn và trời vẫn mưa... Hy vọng qua rút kinh nghiệm, chính quyền địa phương, cơ quan chức năng của tỉnh Yên Bái sẽ có các biện pháp quyết liệt không để xảy ra những vụ việc đau lòng tương tự.

Nhóm PV và CTV Quốc phòng - An ninh