Thực trạng rác thải trên địa bàn Hà Nội, nói một cách chính xác thì những gì được đưa trong những số báo vừa qua chỉ phản ánh một phần chứ chưa thể lột tả tận cùng một vấn đề đang được coi là vấn nạn của Hà Nội và nhiều tỉnh, thành phố khác. 

Nguyên nhân chính ngoài việc cư dân thành phố chưa toàn tâm toàn ý thực hiện nếp sống văn minh đô thị, còn là vì công tác kiểm tra, xử lý vi phạm chưa được thực hiện thường xuyên, không đủ tính răn đe; hệ thống văn bản pháp quy chưa theo kịp diễn biến thực tế.

Bài học về sự làm đến nơi đến chốn 

Vấn đề được thể hiện rõ ở việc thực hiện Chỉ thị 04 trong năm 2003 - năm có SEA Games 22 và thời gian tiếp theo, khi "không bốn" đã hoàn thành sứ mệnh của nó là "thiết thực đón xuân Quý Mùi và hướng tới SEA Games 22, sự kiện thể thao quốc tế lớn nhất từ trước tới nay được tổ chức tại Việt Nam" và tạo nếp tổng vệ sinh cuối tuần trên toàn thành phố.

Phế thải đổ trộm trên đường Giang Văn Minh  ... 

Sau khi "không bốn" ra đời, UBND TP ra tiếp quyết định về lập tổ liên ngành kiểm tra, xử lý vi phạm nếp sống văn minh đô thị. Để phục vụ hoạt động của các tổ kiểm tra, Sở Văn hóa - Thông tin đã thống kê  các hành vi sai phạm và mức xử phạt hành chính với mỗi "tội danh" đã được quy định trong các văn bản pháp quy của Chính phủ và UBND TP Hà Nội. Rất cụ thể, như điều khoản về "vứt rác, phế thải ra hè, đường phố, các điểm sinh hoạt công cộng" thì tùy mức độ mà phạt từ 10.000 đồng đến 500.000 đồng, "treo, dựng biển quảng cáo không đúng quy định" thì có thể phạt đến 1.000.000 đồng... Các tổ kiểm tra được lập vào giữa tháng 7-2003, đến tháng 12 cùng năm vẫn còn hoạt động, tạo hiệu quả. Cho tới lúc đó, như báo cáo tổng hợp hoạt động của các tổ kiểm tra được Sở Văn hóa - Thông tin tổng hợp ngày 15-12-2003 thì nhiều hành vi trái nếp sống văn minh vẫn được phát hiện, xử lý. Chỉ trong một tuần, từ ngày 2 đến 7-12-2003, 14 tổ liên ngành của thành phố và các quận, huyện đã tiến hành 171 lượt kiểm tra tại 7 quận và huyện Từ Liêm, phát hiện và xử lý hơn 1.600 lượt vi phạm. 

Cần thêm gì để Hà Nội sạch hơn? 

Nói một cách đơn giản, nếu ngành nào, chính quyền quận, huyện, phường, xã nào cũng đủ tâm huyết và phương tiện thực hiện kế hoạch, chỉ thị, quyết định của thành phố thì Hà Nội đã không nhiều rác đến thế. Chỉ thị 04, dù trong thực tế đã phát triển thành phong trào, nhưng vẫn là văn bản nhắm đến mục tiêu gần là xuân Quý Mùi và SEA Games 22. Việc thành lập các tổ kiểm tra liên ngành, dường như chỉ là phục vụ nhiệm vụ chính trị trong năm 2003 cho dù quyết định thành lập không quy định thời gian kết thúc nhiệm vụ của các tổ này.  

Một phong trào, một phần việc có tính dài hơi dễ dẫn đến sự uể oải. Việc tổng vệ sinh toàn thành phố giờ đã không còn được kiểm điểm và phản ánh trên các phương tiện truyền thông không được nhắc nhở ở các cộng đồng dân cư như trước nữa, ngay cả khi UBND TP ban hành Kế hoạch số 59 vào ngày 23-4 năm nay, rác vẫn chẳng ít đi chút nào. Báo cáo tuần vẫn được gửi về những nơi cần gửi, vẫn là nơi A, điểm B còn nhiều rác thải nhưng phần xử lý vi phạm đã không còn đà mạnh mẽ như trước. Người ta nói rằng việc xử lý vi phạm liên quan đến rác thải giờ đã được giao cho thanh tra văn hóa, mà cái bộ phận này thì người ít đã đành, lại phải căng ra với những việc như kiểm tra hoạt động quảng cáo, dịch vụ karaoke, quán bar - vũ trường, kinh doanh văn hóa phẩm... Thôi thì đủ thứ, bận rộn đấy, nhưng có vẻ vẫn thú vị hơn rình phạt người xả rác nơi công cộng. Mà không phạt, chỉ trông nhờ vào sự tự giác thì còn lâu Hà Nội mới bớt rác được.

...và trả tiền sau một “phi vụ” đổ trộm rác. Ảnh: Lê Công

Cuối tháng 5 - 2009, vào dịp Hà Nội kỷ niệm 500 ngày trước Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long, ngành VH,TT&DL Hà Nội đã đề cập tới vấn đề xây dựng thí điểm một số tuyến phố văn minh. Cũng trong những ngày sôi nổi phong trào thi đua hướng về Đại lễ ấy, Hà Nội phát động phong trào "500 ngày vì Thủ đô xanh - sạch - đẹp". Rõ ràng là không thiếu ý tưởng, nhưng như thế không có nghĩa là Hà Nội sạch ngay lập tức nếu quận, huyện không xắn tay vào cuộc. "500 ngày vì Thủ đô xanh - sạch - đẹp" được phát động ngày 24-5-2009 thì chỉ đầu tuần sau, trong báo cáo tổng hợp "Kết quả kiểm tra công tác vệ sinh môi trường trên địa bàn thành phố ngày 23, 24-5-2009" của Sở VH,TT&DL cho thấy: "Quận Hoàng Mai chưa có sự chỉ đạo cụ thể của UBND quận. Ngoài công nhân thu gom rác, không thấy lực lượng nào tham gia tổng vệ sinh. Lòng đường, vỉa hè khu vực quanh trụ sở Quận ủy, UBND quận bị các hộ kinh doanh, sử dụng lộn xộn, rác thải còn tồn đọng nhiều. Việc đã lâu rồi, nhưng nó cho thấy chỉ lệnh, phong trào chung của thành phố khó thu kết quả nếu cơ sở lơ là. Vậy thì, ngoài phát động phong trào, cần văn bản quy định cụ thể hình thức, mức độ thưởng, phạt thích đáng.

Hà Nội ra nhiều văn bản về làm sạch thành phố, nhưng dường như phần việc này chưa theo kịp diễn biến thực tế. Văn bản cho Hà Nội cũ thì có rồi, nhưng thực tế cần văn bản cho một Hà Nội mở rộng có thêm quận, thị xã mới,  có tính bao quát hơn. Kế hoạch chung cho năm 2009 và năm tổ chức Đại lễ đã có, bao hàm nhiệm vụ mà thành phố giao cho quận, huyện, thị xã, nhưng kế hoạch triển khai phần việc cụ thể của từng địa phương được thực hiện thế nào? Mẫu hình "không bốn" cho thấy cần  sự kết hợp giữa tuyên truyền, vận động, giáo dục với xử lý vi phạm. Vậy Hà Nội đã có văn bản cho việc xử phạt có thể áp dụng trên toàn địa bàn sau mở rộng hay chưa? Xử phạt theo quy định đã ban hành, áp dụng cho cả khu vực Hà Tây cũ liệu có bảo đảm tính pháp lý? 

Rác thải không còn là chuyện nhỏ. Sự nhếch nhác ở nhiều nơi trong thành phố sắp nghìn tuổi này khiến người Hà Nội, khách du lịch trong và ngoài nước phải phiền lòng. Ta sắp đón hơn 1 vạn quan khách, VĐV, trọng tài từ 45 quốc gia và vùng lãnh thổ đến dự Đại hội thể thao trong nhà châu Á lần thứ III - vào cuối tháng 10 này. Ta chỉ còn cách Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội chưa đầy một năm… Bao nhiêu lễ trọng, bao sự kiện tầm cỡ quốc gia - quốc tế ở ngay trước mắt, chẳng nhẽ Hà Nội cứ lúi xùi thế sao?  

Xin được gửi lời đề nghị trân trọng đến mọi công dân Hà Nội, những người yêu mến Hà Nội: hãy chung tay giữ cho Hà Nội này xanh - sạch - đẹp hơn bằng hành động thiết thực. Đừng xả rác bừa bãi!  

Theo HNMO

Bài 3: Kiểu “đánh trống bỏ dùi”