QĐND Online - Những năm gần đây, tên gọi "Nhà cộng đồng", "Mái ấm cộng đồng" đã trở nên thân quen với nhiều người dân miền Trung. Đó là những “Công trình cộng đồng phòng, chống thiên tai" do Quỹ Hỗ trợ phòng, tránh thiên tai miền Trung (QMT) phối hợp với các doanh nghiệp, địa phương, đơn vị… giúp đỡ, hỗ trợ kinh phí xây dựng. Bình thường, các công trình này được sử dụng làm công sở, trường học, trạm y tế hoặc nơi sinh hoạt của cộng đồng. Khi có bão lụt, công trình giúp người dân phòng, tránh bão lụt (PCBL) có hiệu quả trong điều kiện dài ngày.

Nhà cộng đồng phòng, chống thiên tai xã Tân Hiệp, (Tp Hội An, Quảng Nam).

 

Công trình “2 trong 1”                                                       

Đi dọc miền Trung, chúng tôi dừng chân ở những vùng trọng điểm bão lụt và rốn lũ. Điểm dễ nhận thấy ở mỗi địa phương là sự hiện diện của những dự án đang được tích cực triển khai hoặc những công trình cộng đồng PCBL được hoàn thành với quy mô khang trang, kiến trúc kiên cố. Tại xã Hưng Nhân (Hưng Nguyên, Nghệ An), được sự hỗ trợ của QMT, xã đã khánh thành và đưa vào sử dụng công trình cộng đồng đủ cho khoảng 500 người tránh lũ. Ông Phan Đình Hoàn, Bí thư Đảng ủy xã Hưng Nhân cho biết:

- Xã chúng tôi nằm hoàn toàn ngoài đê Tả Lam, bao bọc quanh xã là 3 sông lớn: Sông Lam, sông Cả và sông Rum. Cứ đến mùa bão lũ, tất cả 9 xóm của xã phải hứng chịu ít nhất là 1-2 lần ngập chìm trong trong nước lũ, có năm nước ngập đến nóc nhà. Thế nên cứ đến mùa bão lũ người dân lại nơm nớp lo sợ. Bây giờ, được QMT hỗ trợ, giúp xây dựng nhà cộng đồng tránh lũ nhân dân phấn khởi lắm.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, công trình nêu trên rất hữu ích với người dân nơi đây. Ngày thường bà con các cháu thanh thiếu niên đến đây sinh hoạt, hội họp. Đến mùa mưa bão, địa phương thông báo để các hộ dân chuẩn bị lương thực, những nhu yếu phẩm và những đồ dùng sinh hoạt cần thiết đến nhà cộng đồng để sẵn sàng tránh bão lụt. Cứ thế một năm đôi lần, người dân lại “được” nương tựa bên nhau trong ngôi nhà cộng đồng. Và những câu chuyện về nỗi kinh hoàng trước “giặc thiên tai” không còn nữa.

Tiếp tục cuộc hành trình, chúng tôi được chứng kiến thêm những dự án, công trình mới hoàn thành do QMT hỗ trợ, như: Trạm y tế tránh lũ Yên Thành (Nghệ An); Trạm y tế tránh lũ Mỹ Lộc (Hà Tĩnh); Công trình tránh lũ Mai Thủy (Lệ Thủy, Quảng Bình); Trường Tiểu học tránh lũ Phú An (Phú Vang, Thừa Thiên-Huế); Công trình tránh bão lũ ở Hòa Vang (Đà Nẵng); Trường Mầm non Đại hòa (Đại Lộc, Quảng Nam); Trường Tiểu học phòng tránh thiên tai Hòa Thịnh 1 (Tây Hòa, Phú Yên); Trường Tiểu học Hàm Thắng 3, Hàm Thắng (Hàm Thuận Bắc, Bình Thuận)... Đặc biệt, ở một số địa phương, QMT đã hỗ trợ xây đựng đến 3 công trình cộng đồng, như: Đại Lộc (Quảng Nam), Hải Lăng (Quảng Trị). Qua trao đổi, lãnh đạo và nhân dân các địa phương trên đều khẳng định tính hữu ích “2 trong 1” của các công trình cộng đồng. Ông Nguyễn Đăng Hải (Đà Nẵng) chia sẻ:

- Công trình tránh bão lũ ở Hòa Vang rất cần thiết với người dân thôn Phong Nam (Hòa Châu, Hòa Vang) chúng tôi. Sống ở vùng quê hằng năm diễn ra không dưới 5-7 trận bão, thì việc có được một công trình kiên cố trú bão là niềm mơ ước bấy lâu của người dân.

Nhà cộng đồng tránh lũ ở Hòa Vang có phòng ăn, phòng sinh hoạt, nơi ngủ nghỉ cho người dân tránh bão lũ dài ngày. Trong cơn bão số 9 (năm 2009), mái nhà chung này đã “phục vụ” kịp thời cho hàng trăm người dân ở thôn Phong Nam trú bão an toàn. Từ đó đến nay, cứ có bão, lụt là nhân dân lại “hồ hởi” rủ nhau kéo về nhà cộng đồng tránh bão.

Ở huyện Hải Lăng (Quảng Trị), được sự giúp đỡ của QMT, Trường Tiểu học xã Hải Quế, huyện Hải Lăng được hoàn thành tháng 9-2009 với quy mô 6 phòng học đã phát huy tác dụng. Ngày thường, đây là nơi học tập khang trang, sạch đẹp cho gần 200 học sinh tiểu học. Đến mùa bão lụt “trường” biến thành nơi tránh bão cho gần 100 hộ gia đình tại các khu vực lân cận.

Phép so sánh…

Theo lãnh đạo xã Hưng Nhân (Hưng Nguyên, Nghệ An), hiện nay tỉnh Nghệ An đang tích cực triển khai dự án "Làng xã sống chung với lũ" trên địa bàn xã và một xã khác thuộc huyện Nam Đàn theo phương án Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí kết hợp với vốn vận động từ các doanh nghiệp và vốn hộ gia đình để xây dựng đồng bộ các công trình “2 trong 1”, như nhà văn hóa, trụ sở ủy ban, trường học, hệ thống thông tin liên lạc, cảnh báo lũ… Ông Phan Đình Hoàn nhẩm tính:

- Xã Hưng Nhân có 9 xóm, 902 hộ, 3.800 nhân khẩu, nếu xã được đầu tư thêm 8 nhà cộng đồng, với sức chứa mỗi nhà là 500 người thì vào mùa bão lụt địa phương sẽ hoàn toàn bảo đảm được an toàn về tính mạng và tài sản của nhân dân. Bởi vậy, chính quyền và nhân dân địa phương hết sức ủng hộ chủ trương của tỉnh Nghệ An và cách làm mới của QMT về xây dựng nhà cộng đồng PCBL.

Cách tính của lãnh đạo địa phương là rất sát. Bởi lẽ, kinh phí cho ngôi nhà cộng đồng (đã được xây dựng ở Hưng Nhân) là khoảng 2,7 tỷ đồng. Nếu xây dựng thêm 8 nhà cộng đồng nữa thì tổng kinh phí đầu tư vào khoảng 20 tỷ đồng. Chỉ một lần “đầu tư” đồng bộ như vậy sẽ giúp địa phương này “sống chung” với bão lụt một cách bền vững, lâu dài. Trong khi đó, trước khi có nhà cộng đồng, năm nào xã Hưng Nhân cũng thiệt hại không dưới vài tỷ đồng.

- Chỉ khoảng vài năm bị thiệt hại do bão lụt gây ra, tổng giá trị sẽ cao hơn nhiều so với kinh phí đầu tư xây dựng hệ thống nhà cộng đồng cho địa phương. Và đương nhiên là sẽ giảm rõ rệt thiệt hại về tính mạng người dân”. – Anh Hoàn suy luận.

Theo nguồn tin từ QMT, mức đầu tư cho mỗi nhà cộng đồng dao động từ 2 tỷ đồng đến 2,5 tỷ đồng. Như vậy, số tiền này không quá lớn để các tổ chức và chính quyền địa phương vùng trọng điểm bão, lụt có thể huy động xây dựng nhà cộng đồng. Bởi vậy, Hội đồng quản lý QMT mong muốn các địa phương cần có chính sách “dài hơi”, có chủ trương huy động vốn, đầu tư xây dựng nhà cộng đồng; đồng thời coi trọng công tác quy hoạch cơ sở hạ tầng theo hướng tăng dần số lượng các công trình “2 trong 1” đến mức đủ khả năng PCBL có hiệu quả.

“Cả nước chung tay!”                    

Làm việc với Hội đồng quản lý QMT, bà Nguyễn Thị Hải Vân Phó giám đốc Thường trực Hội đồng quản lý QMT cho biết:

- Thời gian qua, QMT đã tranh thủ sự đóng góp hàng trăm tỷ đồng của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp, cũng như việc huy động ngày công, vật tư, nguyên liệu để triển khai xây dựng được gần 64 công trình cộng đồng phòng, tránh thiên tai cho các địa phương từ Thanh Hóa đến Bình Thuận.

Tuy nhiên, theo bà Vân thì số lượng các công trình trong dự án và đã hoàn thành vẫn chưa thể đáp ứng hết yêu cầu của các địa phương, trong khi đó khả năng kinh phí của QMT có hạn. Bà Vân dẫn chứng:

- Làm việc với 14 tỉnh, thành phố ven biển miền Trung, chúng tôi đã có danh sách hơn 500 điểm cần xây dựng nhà tránh bão lụt. Đây là nhu cầu chính đáng của địa phương và nhân dân. Trong khi đó QMT chỉ huy động được nguồn vốn trong điều kiện cho phép.

Qua tìm hiểu, QMT là tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận với sự tham gia của nhiều đồng chí nguyên là lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước và một số nhà báo uy tín trong nước. Tổ chức đã kêu gọi huy động được nguồn vốn khá lớn đầu tư xây dựng nhà cộng đồng cho một số địa phương. Nhưng so với nhu cầu "cần" thì vẫn chưa đáp ứng "đủ". Để giải bài toán này, cần có sự vào cuộc của toàn xã hội. Chính phủ, các cấp, các ngành, trên cơ sở đánh giá tính hiệu quả của các công trình phòng, tránh thiên tai xây dựng thời gian qua để có hướng đầu tư thích hợp và nên coi đây là một trong những việc phải làm trước trong kế hoạch phòng, chống thiên tai hằng năm.

Theo chia sẻ của người dân miền Trung, những năm qua, miền Trung không đơn độc trong cuộc chiến PCBL. Tuy vậy, từ trước đến nay, việc phát động toàn xã hội ủng hộ vật chất, tinh thần chỉ diễn ra sau khi thiên tai đã xảy ra (khi đó đã có thiệt hại nhiều về tính mạng và của cải). Đứng trước thực tế đó, ông Nguyễn Tấn Tuân, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Khánh Hòa nói:

- Chúng ta cần tổ chức nhiều “đại chiến dịch” quyên góp ủng hộ miền Trung, giúp các địa phương xây dựng kế hoạch, phương án PCBL nói chung, xây dựng nhà cộng đồng nói riêng trước mỗi mùa bão lũ. Đầu tư xây nhà tránh bão lụt tuy kinh phí không nhỏ, nhưng so với lượng của cải vật chất bão lụt tàn phá mỗi năm, thì đây rõ ràng là hướng đầu tư rẻ nhất, hiệu quả cao nhất. Ủng hộ miền Trung, có lẽ nên tập trung trước mùa bão lụt.

Bài và ảnh: TÂN TUÂN – MINH MẠNH

Bài 3:  Mở rộng chương trình hỗ trợ nhà chống lũ

Bài liên quan:
Bài 1: Phổ biến kinh nghiệm phòng, chống bão, lụt