Xây dựng tổ chức Đảng trong doanh nghiệp tư nhân đã được Đảng ta thực hiện 28 năm. Từ mô hình đầu tiên ở tỉnh Thái Bình, đến nay cả nước đã có hơn 3.000 doanh nghiệp tư nhân có tổ chức Đảng. Báo cáo Chính trị Đại hội XII của Đảng xác định: “Tổng kết việc thực hiện Quy định của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về đảng viên làm kinh tế tư nhân và việc thí điểm kết nạp những người là chủ doanh nghiệp tư nhân đủ tiêu chuẩn vào Đảng”. Để góp phần cung cấp thêm thông tin thực tiễn về vấn đề này, nhóm phóng viên Báo  đã về Công ty cổ phần Tập đoàn Hương Sen (Thái Bình) – doanh nghiệp đầu tiên trong cả nước có tổ chức Đảng để tìm hiểu.

Tổ hợp kinh tế tư nhân đầu tiên

Làng Phương La, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình những năm đầu thập niên 80 của thế kỷ trước ngoài trồng lúa thì làng từng có nghề dệt từ lâu nhưng cái đói, cái nghèo vẫn luẩn quẩn quanh lũy tre làng. Thực tế ấy khiến ông Trần Văn Sen, nghệ nhân dệt giỏi nhất làng trăn trở.

Ông Sen nhớ lại từ thời Pháp thuộc, ông nội ông là cụ Trần Văn Tuân đã bươn chải với nghề dệt, đưa sản phẩm xuất khẩu sang Nhật Bản. Thế rồi Chiến tranh Thế giới thứ hai bùng nổ, hàng không xuất khẩu được, đành bỏ nghề. Cách mạng Tháng Tám thành công đã hồi sinh nghề dệt. Ông Sen mới 10 tuổi đã tham gia dệt vải phục vụ kháng chiến chống Pháp. Ông còn xung phong dân công hỏa tuyến, gánh đạn phục vụ các chiến dịch. Nay hòa bình, đổi mới, sao không khôi phục nghề để làm giàu? Ông Sen đi khắp các làng nghề dệt ở Hà Tây, Nam Định học hỏi. Ông nhận ra, muốn thoát nghèo thì phải đổi mới cách làm ăn, nâng cấp máy dệt thủ công. Nhưng cả làng chỉ có một hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp, muốn đầu tư để làm theo ý mình đâu có dễ.

Ông Trần Văn Sen (thứ tư, từ trái sang) chúc mừng Đại hội Đảng bộ Công ty cổ phần Tập đoàn Hương Sen nhiệm kỳ 2015-2020. Ảnh: NGUYỄN VŨ.

 

“Phải tìm một mô hình sản xuất mới!” – Đỗ Văn Vẻ, người con rể bàn bạc với ông. Mô hình tổ hợp sản xuất được họ lựa chọn. Thế là năm 1981, sau một năm trình các cấp có thẩm quyền, Tổ hợp dệt cao cấp Tân Phương được thành lập, là mô hình tổ hợp sản xuất tư nhân đầu tiên của cả nước. Đỗ Văn Vẻ được bầu làm tổ trưởng.

Với máy móc hiện đại hơn, áp dụng công nghệ mới in hoa tẩy nhuộm, tổ hợp nhanh chóng thu hút hàng trăm lao động, mỗi năm sản xuất hàng triệu mét vải phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu sang Liên Xô, CHDC Đức, Nhật Bản. Tiếng máy dệt rộn rã khắp làng, báo hiệu sự ra đời của một mô hình kinh tế mới.  Có việc làm, có thu nhập cao, người dân phấn khởi. Đỗ Văn Vẻ được tín nhiệm bầu làm Phó chủ nhiệm Hợp tác xã kinh doanh mua bán Thái Phương, là Phó chủ nhiệm Hợp tác xã trẻ nhất tỉnh Thái Bình.

Xí nghiệp tư nhân đầu tiên

Đang làm ăn khí thế thì bỗng một ngày nọ, có đoàn cán bộ về yêu cầu… dừng sản xuất để thanh tra, kiểm tra. Lý do: Có nhiều ý kiến phản ánh, viết đơn kiện bố con ông Sen "làm ăn bóc lột tinh vi, móc ngoặc, có mầm mống tư bản". Cơ quan chức năng khám nhà, khám xưởng sản xuất, điều tra toàn bộ sổ sách, mối quan hệ làm ăn. “Lúc đó tôi nghe mà rụng rời chân tay. Tôi đã phải chạy vạy ngược xuôi, bán cả gia sản để đầu tư máy móc, tìm thị trường mới về cho làng, quả là làm ơn mắc oán. Nhưng thời điểm trước Đại hội VI, nhận thức về kinh tế trong xã hội còn rất hạn chế, cứng nhắc” – ông Trần Văn Sen ngậm ngùi nhớ lại.

Anh Đỗ Văn Vẻ kể: “Lúc đó cha con tôi đã tuyệt vọng đến mức nghĩ đến chuyện bỏ nghề, nhưng chính sự ủng hộ của những người thợ và cán bộ chân chính đã giúp vượt lên giáo điều, cứng nhắc. Cơ quan chức năng kết luận: "Tổ sản xuất Tân Phương sản xuất kinh doanh đúng luật, hóa đơn chứng từ rõ ràng, không tham ô, lãng phí, không bóc lột sức lao động".

Những năm 1981-1988, Tổ hợp Tân Phương trở thành một hiện tượng trong đổi mới ở Thái Bình và của cả nước, một điển hình làm ăn năng động. Tiếng lành đồn xa, Tổ hợp đã vinh dự được đón nhiều đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước về thăm, nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm. Trong đó, có đồng chí Đỗ Mười, lúc đó là Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng về thăm, hoan nghênh mô hình Tân Phương. Sự ghi nhận ấy giúp cha con ông Sen và người lao động thêm tin tưởng vào đường lối, chính sách đúng đắn của Đảng, tiếp tục ra sức nghiên cứu, cải tiến mẫu mã sản phẩm. Với những thành công mới, Tổ hợp tiếp tục được đón đồng chí Tố Hữu, Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng về thăm.

Ghi nhận những đóng góp của Đỗ Văn Vẻ, năm 1987, anh được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Cùng thời điểm này, từ yêu cầu mở rộng quy mô sản xuất, ông Sen và anh Vẻ quyết định: Nâng cấp tổ hợp, thành lập một xí nghiệp tư doanh.

“Ý tưởng như vậy nhưng lúc bấy giờ, ở Thái Bình chưa có xí nghiệp tư nhân nào cả, đi đâu cũng chỉ thấy các xí nghiệp, nhà máy quốc doanh. Song cuối cùng đề nghị cũng được địa phương ủng hộ bởi chính hiệu quả sản xuất. Xí nghiệp dệt nhuộm in hoa xuất nhập khẩu Hương Sen ra đời trở thành xí nghiệp tư nhân đầu tiên của tỉnh Thái Bình” – anh Đỗ Văn Vẻ xúc động kể.

Chi bộ ngoài quốc doanh đầu tiên

Sang năm 1988, anh Vẻ là đảng viên, Phó giám đốc xí nghiệp, ông Sen là Giám đốc. Hằng ngày, anh vẫn làm việc ở xí nghiệp, nhưng sinh hoạt Đảng tại chi bộ địa phương. Một ngày nọ, xí nghiệp có hai người đến xin vào làm việc: Ông Trần Đình Lạc, Đại úy, cựu Chính trị viên Tiểu đoàn vận tải thuộc Sư đoàn 306, Quân đoàn 2 và ông Hà Văn Áp, Đại úy, cựu Tiểu đoàn trưởng một đơn vị bộ binh. Họ đều là sĩ quan, đảng viên về phục viên, muốn tìm việc làm mới tại địa phương. Với “chuyên môn” của từng người, ông Lạc được giao nhiệm vụ lái xe con cho giám đốc. Còn ông Áp làm bảo vệ của xí nghiệp.

Nhưng lúc này, thêm một vấn đề nảy sinh…

“Từ đơn vị bộ đội về phục viên, có việc làm ngay, tôi rất phấn khởi. Nhưng ngay buổi đến nộp hồ sơ, tôi đặt câu hỏi với ông Sen: “Thưa bác, em và ông Áp đều là đảng viên. Vậy chúng em sinh hoạt Đảng ở đâu?”. Ông Sen ngạc nhiên, rồi bảo: “Thôi cứ làm việc đã, còn chuyện sinh hoạt Đảng để tính sau!”. Lúc đó, tôi đã tính vì xí nghiệp không có chi bộ, sẽ xin sinh hoạt Đảng ở quê”-ông Trần Đình Lạc kể lại.

Trở lại câu chuyện đối với đảng viên trẻ Đỗ Văn Vẻ. “Làm ở một nơi mà sinh hoạt ở một nơi, nhiều khi họp phát biểu rất khó vì không tường tận tình hình. Trước bất cập đó, tôi đã có suy nghĩ hai hướng, hoặc là tiếp tục làm việc ở xí nghiệp, hoặc xin nghỉ để tham gia công tác đoàn thể ở địa phương”, Đỗ Văn Vẻ chia sẻ. Nhưng bất ngờ một bữa nọ, ông Trần Văn Sen gặp anh, bàn bạc: “Xí nghiệp ta giờ có thêm ông Lạc, ông Áp đều là đảng viên, vậy là có 3 đảng viên. Ta có thể đề nghị thành lập riêng một chi bộ được không?”.

Anh Vẻ giật mình, ngạc nhiên. Ông Sen không phải là đảng viên, nhưng rất tâm huyết với Đảng, luôn trọn đời theo Đảng, ngay cả trong tình huống cam go, tổ hợp bị thanh tra, nhà cửa bị khám, ông vẫn vững niềm tin. Nhưng anh không ngờ ông lại có một ý tưởng mới mẻ như vậy.

Rất xúc động trước sự quan tâm ấy, nhưng anh Vẻ cũng chia sẻ sự ngần ngại, mở doanh nghiệp tư nhân thì còn có thể chứ xin lập một chi bộ trong doanh nghiệp tư nhân, chưa thấy có tiền lệ. Không ngờ, ông Sen nói chắc nịch: “Thời Pháp thuộc công nhân trong hầm mỏ bị cai trị mà tổ chức Đảng vẫn hoạt động. Nay hòa bình, đổi mới, sao lại không thể có tổ chức Đảng trong doanh nghiệp tư nhân?”. Hai cha con nhanh chóng thống nhất phương án đề nghị Đảng ủy huyện Hưng Hà cho phép thành lập chi bộ tại xí nghiệp.

Trước đề nghị mới mẻ này, Huyện ủy huyện Hưng Hà cũng “giật mình”. Từ trước tới nay, đã có nơi nào xin thành lập chi bộ như vậy đâu? Huyện ủy đành làm công văn gửi lên xin ý kiến Tỉnh ủy Thái Bình. Tỉnh ủy Thái Bình cũng sau nhiều ngày tìm hiểu, tham vấn lại làm công văn đề nghị Ban Tổ chức Trung ương hướng dẫn. Và đương nhiên, Ban Tổ chức Trung ương cũng chưa bao giờ gặp tình huống tương tự. Vì vậy, Ban Tổ chức Trung ương đã cử hẳn một đoàn cán bộ về Thái Bình nghiên cứu tình hình.

“Cán bộ Ban Tổ chức Trung ương hỏi tôi rất nhiều. Nếu lập chi bộ thì nội dung lãnh đạo ra sao, giải quyết mối quan hệ giữa chi bộ với chủ doanh nghiệp như thế nào? Có phát huy được vai trò đảng viên không? Tôi trả lời chân thành: Đường lối đổi mới của Đảng đã khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển để làm ra nhiều của cải, xây dựng đất nước giàu mạnh. Nội dung lãnh đạo của chi bộ sẽ hướng vào thực hiện tốt đường lối quan điểm của Đảng trong phát triển kinh tế, phát huy vai trò mỗi đảng viên đi đầu trong sản xuất, kinh doanh. Đại diện Ban Tổ chức Trung ương nói: “Anh nói nghe có lý có tình nhưng chúng tôi cũng không quyết định được, chúng tôi sẽ về báo cáo và chờ ý kiến của… Trung ương” - anh Đỗ Văn Vẻ kể lại.

Ông Nguyễn Văn Thặng, nguyên Bí thư Huyện ủy Hưng Hà thời kỳ đó cho biết:  “Trước đề nghị của Xí nghiệp Hương Sen, Ban Thường vụ Huyện ủy đã bàn rất nhiều, xin ý kiến tỉnh, rồi lên Ban Tổ chức Trung ương báo cáo. Cái khó nhất vì ở nước ta lại chưa từng có mô hình nào. Cho ra đời thì hoạt động thế nào? Liệu có trái với Điều lệ đảng không? Có lãnh đạo được công ty đi đúng đường lối của Đảng không?”.

Cứ ngỡ mọi sự khó thành. Nhưng làn gió đổi mới của Đại hội VI đã giúp nên không lâu sau đó, đề nghị được sự chấp thuận của Trung ương. Tỉnh ủy Thái Bình đã giao cho Huyện ủy Hưng Hà thành lập Chi bộ Đảng tại Xí nghiệp Hương Sen. Đây cũng là Chi bộ Đảng đầu tiên trong khối doanh nghiệp tư nhân của tỉnh Thái Bình và của cả nước. Phó giám đốc Đỗ Văn Vẻ được chỉ định làm Bí thư Chi bộ.

NGUYÊN MINH, QUANG THÁI, ĐỨC TUẤN

Bài 2: Đảng viên đi trước