Tháng 2-2009, Nhà nước ký quyết định trao tặng danh hiệu cao quý - Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho Đội thiếu niên du kích Đình Bảng - “đội quân nhí” với những chiến công nổi tiếng một thời. Chúng tôi đã trở lại Đình Bảng, gặp lại những đội viên Đội thiếu niên du kích Đình Bảng ngày ấy, nay đã lên chức ông bà.
Anh hùng Lao động - Nhà giáo nhân dân Nguyễn Đức Thìn, 70 tuổi, cựu đội viên thiếu niên du kích Đình Bảng đã viết cuốn sách tự truyện “Chuyện cuộc đời” (Nhà xuất bản Thanh Niên - 2007), tả lại những cảm xúc giây phút hồi hộp ông được kết nạp vào Đội thiếu niên quân báo thiếu niên du kích: “Không thể nào tả xiết được niềm vui và sự náo nức của tôi trước buổi lễ kết nạp đó. Ấy là vào một buổi trưa, tốp trẻ con chúng tôi giả vờ hẹn nhau xuống sân chùa Đài trong làng để đánh khăng. Đứa nào cũng mang theo con khăng tới chùa, nhưng chúng tôi chỉ chơi khăng trong chốc lát đề phòng có kẻ xấu theo dõi. Khi thấy không có động gì mới kéo nhau vào chùa họp. Hôm đó có anh Nguyễn Thạc Hoàn là đội trưởng đứng ra giới thiệu, đồng thời tuyên bố kết nạp tôi vào đội. Có anh Nguyễn Thạc Tam và Nguyễn Kim Hiển, đội viên chứng kiến lễ kết nạp, tất cả chỉ có 4 người biết, phải rất bí mật, không có quốc kỳ, không hát quốc ca, nhưng không thể nào diễn đạt được hết nỗi xúc động. Tôi chỉ biết ngậm thề trước Tổ quốc, trước nhân dân là tuyệt đối trung thành với cách mạng. Tôi đứng hát thầm - Bao chiến sĩ anh hùng, lạnh lùng vung gươm ra sa trường… 11 tuổi, tôi vẫn là trẻ con mê đánh khăng, đánh đáo và đánh bi. Bây giờ đã là đội viên Đội thiếu niên du kích hoạt động bí mật, tôi cảm thấy mình đã lớn…”.
Nửa thế kỷ nay mới được nhận danh hiệu Anh hùng, ông Thìn và bà con Đình Bảng nhận thông tin này đều cảm thấy bất ngờ và tự hào. Đội thiếu niên du kích Đình Bảng được thành lập và đi vào hoạt động bí mật từ ngày 7-11-1949 cho đến ngày 20-7-1954. Tổng cộng có 60 đội viên ngày ấy, đều ở lứa tuổi từ 10 đến 13 tuổi, đội viên nhiều tuổi nhất ngày đó sinh năm 1930 vừa tròn 19 tuổi. Trong đội có 4 nữ, có hai anh em ruột cùng tham gia hoạt động là Nguyễn Thạc Hoàn và Nguyễn Thạc Tam. 7 người trong đội được truy tặng liệt sĩ. Gọi là Đội Quân báo thiếu nhi vì nhiệm vụ hoạt động chính của các em là dò la tin tức quân địch đóng ở trong làng, chờ giặc sơ hở tìm mọi cách lấy đạn, lựu đạn và súng đem giao cho du kích trong xã đánh giặc, đổ a-xít vào làm hỏng nòng súng lớn và phá hủy thiết bị trên xe ôtô địch. Sau này kháng chiến chống Pháp thành công, Chính phủ đã tặng huân chương Kháng chiến hạng nhất, Trung ương Đoàn thanh niên cứu quốc đã trao tặng cờ truyền thống Thiếu niên anh dũng cho Đội thiếu niên du kích Đình Bảng…”.
Làm theo lời Bác Hồ kính yêu dạy thiếu niên, nhi đồng cả nước: “… Tuổi nhỏ làm việc nhỏ. Tùy theo sức của mình. Để tham gia kháng chiến. Để gìn giữ hòa bình…”, toàn đội đã lấy được của địch 30 tấn đạn, 13 khẩu súng các loại, 1 máy thông tin bộ đàm, 250 hòm ắc-quy điện đài, 200 mét vải bạt, 300 lít dầu mỡ, 10.000 quả lựu đạn giao cho đội du kích xã dùng đánh giặc. Đội viên tìm cách lọt vào trận địa quân giặc, đổ a-xít phá hủy 3 súng đại bác, 1 súng cối, 8 súng đại liên, rải được 250.000 tờ truyền đơn tuyên truyền cho kháng chiến…” (theo Lịch sử xã Đình Bảng). Năm 2004, nhân dịp kỷ niệm thành lập 50 năm Đội thiếu niên du kích Đình Bảng, Ủy ban nhân dân xã đã đề nghị Nhà nước xét trao tặng danh hiệu anh hùng cho Đội thiếu niên du kích, nhưng trong dịp đó xã Đình Bảng vừa được Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang, Đội thiếu niên du kích nằm ở trong xã thì cũng là… anh hùng cho nên đề nghị đó chưa được xem xét lại!
Cụ Nguyễn Kim Tiêu 83 tuổi, ở thôn Thịnh Lang, phường Đình Bảng nguyên là Trưởng công an xã thời đó, được phân công trực tiếp chỉ đạo hoạt động của Đội thiếu niên du kích từ năm 1952-1966 kể chuyện: “Tôi vẫn còn giữ lại được những quyển sổ nhỏ bằng bàn tay, ghi chép bí mật những số liệu cụ thể, ngày giờ phân công cho đội viên trong Đội thiếu niên du kích làm nhiệm vụ, ai lấy được súng và lựu đạn của quân địch, cất giấu ở chỗ nào. Ngày ấy các em hoạt động bí mật, sáng tạo được nhiều cách dò la quân giặc, chúng chuyển quân đi về phía nào, vùng nào thì báo cho du kích xã biết; chúng để sơ hở súng, đạn thì tìm cách lấy giấu, sau đó đem nộp lại cho du kích. Trong các thôn luôn có sẵn những chiếc biển báo bằng tre đan, một mặt sơn màu đen (báo hiệu có quân giặc trong làng), mặt kia quét vôi trắng (báo hiệu không có giặc), để ở những chỗ quy định, báo cho cán bộ và du kích xã biết được tình hình trong làng…
Các cựu đội viên thiếu niên du kích Đình Bảng còn lại gồm hơn 30 người, tóc họ đã bạc, đã có các con, các cháu đều trưởng thành. Họ đã thành lập Ban liên lạc cựu đội viên thiếu niên du kích, do ông Nguyễn Ngọc Bích làm trưởng ban, hằng năm tổ chức định kỳ hai lần gặp mặt để ôn lại một thời “mỗi chú bé đều nằm mơ ngựa sắt”…
Phạm Xuân Quý – Hoàng Nam