Có lần tôi đến thăm Đại tá Đắc Điềm và được nghỉ lại qua đêm ở doanh trại Bộ Tư lệnh Quân khu III. Tôi cứ xốn xang suy tư không ngủ về một đàn chim, ngày đi kiếm ăn, tối biết tìm về tổ ấm. Tổ ấm là núi Đấu Đong thơ mộng.

Cò về trên quần đảo Trường Sa. Ảnh: DUY KHOÁT

Không biết từ thuở nào, ai đã đặt tên núi Đấu Đong, cao gần 40m so với mặt nước biển, rộng tới 12ha, nằm trong doanh trại Bộ Tư lệnh Quân khu III. Núi Đấu Đong tròn đều như một cái “đấu” khổng lồ, bốn mùa cỏ cây xanh biếc. Ở đây, dưới thời đô hộ của thực dân Pháp, Phù Liễn, dân làng Đấu Đong chịu bao tủi cực, phải di cư, đất đai bị chiếm làm đồn Tây bốt ngụy, chim trời cũng phải tìm nơi lánh nạn yên thân. Từ ngày đất nước thanh bình, núi Đấu Đong đang có tới hàng vạn con chim, thuộc nhiều chủng loại đã rủ nhau về đây cư trú, làm tổ sinh con, đẻ cháu, tạo cho không gian vùng đất vốn đã thơ mộng, nay lại càng sôi động, thơ mộng hơn.

Theo số liệu nghiên cứu, thống kê của nhiều nhà sinh vật học, đàn chim trời hoang dã về hội tụ ở núi Đấu Đong hiện có khoảng gần 112 loài, 25 bộ tộc và 70 họ. Đủ các giống nòi chim ưa chuộng, thích nghi với bến sông, ngòi, ao, hồ, đầm lầy, núi trọc, gò đống, rừng rậm, ruộng đồng bãi phù sa,… gần gũi với con người! Hiện núi Đấu Đong suốt bốn mùa sáng, trưa, chiều, tối rộn rã tiếng chim ríu rít hót ca-tiếng vỗ cánh rào rào như sóng biển lúc động trời, của hàng vạn con chim đủ sắc màu, rất ưa nhìn. Để ý kỹ mới thấy cuộc sống nhộn nhịp, diệu kỳ, thơ mộng của đàn chim, sáng rủ nhau đi kiếm ăn ở bốn phương trời, chiều tối lại bay về tổ ấm Đấu Đong. Đàn chim sống cũng có biết cả giờ giấc, khuôn độ cách bay theo đàn, nhường nhịn lẫn nhau, con trước, con sau nghiêm ngặt! Có loài chim cần mẫn, đánh thức gọi nhau đi kiếm ăn từ buổi sớm khi bình minh chưa ló và rồi lại trở về tổ ấm vào lúc chiều tím hoàng hôn. Có loài chim lại đi kiếm ăn vào xẩm tối, lúc mới lên đèn của một ngày hôm trước, rồi lại cùng rủ nhau về ríu rít vào sáng sớm hôm sau. Còn  có loài chim chỉ luồn lủi, không bao giờ bay…

Vào khoảng mùa hè năm 1999, người ta thấy chim bay đi khá nhiều và không thấy nó trở lại-Đấu Đong vắng vẻ đàn chim, người cũng buồn thương nhớ… Lúc này, Thiếu tướng Hoàng Kỳ, Tư lệnh Quân khu III rất suy tư cho gọi Đại tá Đắc Điềm và Đại tá Nguyễn Kim Thật, Phòng Khoa học công nghệ và Môi trường, Trung tá, bác sĩ Nguyễn Công Quỳnh giao nhiệm vụ trực tiếp nghiên cứu đàn chim Đấu Đong, tìm nguyên nhân: “Tại sao đàn chim bay đi lại không quay về tổ?”.

Qua khảo sát, các anh đã sớm phát hiện ra, chim bay đi xa không quay về tổ là do tác động của con người! Đó là những cần ăng-ten và sóng vô tuyến điện đài, đã làm cho đời sống chim hoảng sợ, bay đi.

Được cấp trên đồng ý, Thiếu tướng Hoàng Kỳ đã cho chuyển đơn vị thông tin đi nơi khác. Quả nhiên đàn chim sau đó lại lũ lượt rủ nhau về làm tổ, sinh con…

Là con cháu của vùng quê Phù Liễn, Đấu Đong của đất tổ cha ông, với bao kỷ niệm sâu dày, tôi yêu quý đàn chim giữa khoảng trời sôi động phố phường, giữa doanh trại quân đội yêu thương, đang ngày đêm nhộn nhịp… đàn chim vẫn quấn quýt bên người. Hiện có khuôn viên rừng  Thiên Văn được quy hoạch phát triển, có nhà chòi lắp đặt kính viễn vọng để cho du khách tham quan. Những người lính luôn mong muốn được cùng nhân dân  bảo vệ đàn chim, nhưng thật lo ngại vì gần đây nhiều kẻ ham vui săn bắn, giăng lưới thô bạo, bắt chim trời…

BÁ CHẲNG