Chợ Bưởi xưa. Ảnh: tư liệu/internet.

“Chợ Bưởi một tháng sáu phiên

Riêng đến tháng tám lại thêm phiên rằm

Ai ơi nhớ lấy kẻo lầm

Ði mua hoa quả chơi rằm Trung thu”.

Chợ Bưởi ở phía tây bắc Hà Nội, nằm trên vùng đất ngã ba sông Thiên Phù và Tô Lịch, có bến Hồng Tân (sau đổi là Giang Tân), nhộn nhịp tàu thuyền buôn bán nông lâm thủy sản, từ vùng Phú Thọ, Việt Trì xuôi sông Hồng, rẽ vào cửa Thiên Phù, Phú Thượng. Từ Đông Quan, Quán Bóng, Thường Tín, ngược lên sông Nhuệ, sông Tô Lịch.

Chợ Bưởi đã hình thành từ lâu. Theo bia Hậu Thuần hiện còn lưu giữ ở sân đình An Thọ thì tên chợ Bưởi được xuất hiện trên bia đời vua Lê Dụ Tông. Đến cuối thế kỷ 19, chợ Bưởi đã là một chợ lớn của kinh thành Thăng Long. Và đến đầu thế kỷ 20, những người quản lý thương mại Hà Nội cho đúc lại cầu chợ bằng bê tông cốt thép.

Chợ Bưởi từ xưa vốn là nơi buôn bán hàng hóa của dân các làng nghề trong vùng. Theo các thư tịch cũ còn lại, chợ Bưởi từng có tới 15 gian hàng bán buôn các loại giấy do dân các làng nghề kẻ Bưởi làm ra. Ðó là giấy bản của làng Yên Thái, giấy moi của làng Hồ Khẩu, giấy quỳ của làng Ðông Xã, giấy xề của làng Yên Hòa.

Chợ Bưởi cũng là nơi bà con các vùng ven Hà Nội đem hàng nghề truyền thống đến bán buôn. Bây giờ, cứ đến ngày chợ phiên, ở phía cổng chợ, lối lên xuống từ đường Hoàng Hoa Thám, người ta vẫn ngóng bóng bà bán kẹo bột làng Lủ (Thanh Trì) đầu trùm khăn mỏ quạ, răng nhuộm đen, miệng ăn trầu bỏm bẻm. Hai đầu quang gánh lỉnh kỉnh những là kẹo vừng, kẹo lạc, bỏng ngô, bỏng gạo bọc trong những tấm lá chuối khô chéo lạt rơm và lủng lẳng mấy xâu bánh men rượu như những mảnh trứng nhện trắng màu vôi bột, còn dính mươi mảnh vỏ trấu vàng ươm. Ở chợ Bưởi, người ta có thể lựa mua được những thứ rau quả tươi ngon còn thấm đẫm sương đêm mới được cất về từ những làng rau chuyên canh ven sông Tô và sông Nhuệ hay các loại rau quả đặc sản của các vùng trên đất nước. Và cũng ở chợ Bưởi, các loại cá tôm tươi rói như thể vừa được cất lưới từ mặt nước hồ Tây hay đưa từ các lồng cá trên sông Nhuệ, các thuyền cá trên sông Hồng đem về.

Một trong những mặt hàng đặc sắc ở chợ Bưởi là cây giống các loại từ các làng trồng hoa, cây cảnh cổ truyền ven hồ Tây như: Yên Phụ, Nghi Tàm, Quảng Bá, Nhật Tân hoặc các xã vùng rau, hoa như: Tây Tựu, Phú Thượng đem về vào các buổi chợ phiên. Số lượng các mặt hàng cây hoa giống tăng lên gấp hàng chục lần so với ngày thường. Các loại cây hoa đẹp như: Hồng, huệ, nhài, tường vi, dâm bụt, trinh nữ, cẩm tú cầu... trăm thức khác nhau, mỗi thứ một vẻ. Thậm chí, muốn tìm mấy giống cây ăn quả, hay những cây bóng mát loại lớn, người Hà Nội cũng chỉ tìm lên chợ Bưởi. Nào là ngọc lan, hoàng lan, bằng lăng, gạo gai, phượng vĩ. Rồi các giống cây ăn quả đặc sản như: Hồng xiêm Xuân Ðỉnh, cam Canh, bưởi Diễn... thứ gì cũng có, song cũng tuỳ theo mùa, theo tiết, hợp với việc bán giống, trồng cây.

Chợ Bưởi giáp Tết, ngồn ngộn những hoa thơm, quả lạ, quang quác gà, vịt, ngỗng, ngan, tươi rói lá dong, lạt màu, rộn ràng, lộng lẫy, véo von hàng trăm lồng chim, chậu cá. Đào Nhật Tân, quất Quảng Bá, ken thành một dòng suối hoa rực rỡ chảy tràn sang tận các ngả đường từ Lạc Long Quân đến Thụy Khuê, Hoàng Hoa Thám.

Chợ Mơ đã không còn. Hà Nội chỉ còn duy nhất chợ Bưởi được họp theo đúng nghĩa chợ phiên vào ngày 4, ngày 9 âm lịch. Ấy là nét văn hóa truyền thống mong được giữ gìn.

Dương Mỹ