Nhà giàn, thuyền cứu hộ và cầu phao…

Đó là nơi đã chế tạo ra những ngôi “nhà cao cẳng” ở đảo chìm đến những nhà giàn trụ vững trên sóng dữ suốt 20 năm qua trên thềm lục địa. Đó cũng là nơi sản xuất ra những chiếc thuyền có thể “biến” thành phà, những chiếc xe lội nước bánh lốp, những cầu phao “made in Việt Nam”...

Từ những nhà giàn vững vàng trên bão biển

20 năm trước, ngày 5-7-1989, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ra chỉ thị về việc xây dựng “Cụm kinh tế - khoa học dịch vụ” trên thềm lục địa phía Nam thuộc đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo (gọi tắt là DK1 – nay thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu). Để bảo vệ thềm lục địa thiêng liêng của Tổ quốc, những ngôi nhà giàn nhỏ bé đã mọc lên và trụ vững qua bao mùa dông bão giữa mênh mông sóng nước đại dương. Có biết bao gian khổ, hy sinh của những người bảo vệ nhà giàn, báo chí từng nhắc đến. Nhưng còn câu chuyện về chính những chiếc nhà giàn “kỳ lạ” kia thì sao? Những nhà giàn đó do ai sản xuất, bây giờ họ ở đâu? Tôi may mắn đã tìm được câu trả lời những “bí ẩn” trên khi gặp Thiếu tướng Hoàng Sỹ Nam, Chính  ủy Binh chủng Công binh trong chuyến công tác ra Trường Sa gần đây. Thiếu tướng Hoàng Sỹ Nam “bật mí”: Những người làm nhà giàn không ở đâu xa mà hiện đang ở ngay Hà Nội, trong Nhà máy 49, thuộc Binh chủng Công binh. Về đất liền, tôi lập tức đi tìm họ…

Sản xuất nhà giàn tại Hà Nội trước khi đưa ra thềm lục địa năm 1989. Ảnh: Hoàng Phong Lộc

20 năm đã trôi qua nhưng trong ký ức Thượng tá Hoàng Phong Lộc, Giám đốc Nhà máy 49, kỷ niệm về những ngày sản xuất nhà giàn vẫn vẹn nguyên như vừa mới hôm qua. Ngày ấy, anh Lộc mới ngoài hai mươi tuổi, là Trưởng phòng Kỹ thuật của nhà máy. “Ban đầu, chúng tôi được giao làm nhà cho bộ đội đóng quân trên các đảo chìm. Anh em gọi loại nhà này là “nhà cao cẳng”, có người gọi vui là những “chuồng chim”. Làm xong từ đất liền, lính thợ 49 lại mang “nhà cao cẳng” ra đảo lắp đặt, bàn tay, bàn chân tóe máu bởi san hô…

“Sau nhiệm vụ làm “nhà cao cẳng”, cuối năm 1989, chúng tôi lại nhận thêm nhiệm vụ làm một loại nhà đặc biệt khác, chưa từng có trong từ điển ngành xây dựng - “nhà giàn” – Trung tá Nguyễn Huy Thắng, Trưởng phòng Kỹ thuật Nhà máy 49 nhớ lại. Anh Thắng lúc đó là trợ lý kỹ thuật vừa ra trường, kiến thức lý thuyết đầy mình nhưng chưa bao giờ hình dung “nhà giàn” như thế nào, hình thù nó ra sao. “Bản vẽ thiết kế trên giao, nhưng chúng tôi phải vừa làm vừa… mò mẫm. Gọi nhà giàn nhưng nó thực sự vừa là nhà, lại vừa là một công trình chiến đấu, đầy đủ tiện nghi, vững chắc… Sắt thép, vật liệu toàn loại đặc chủng bày ngổn ngang cả khoảng sân rộng, gần 100 cán bộ, công nhân vào cuộc. Trên “đặt hàng” thời hạn chỉ có hai tháng, chúng tôi vào cuộc làm suốt ngày đêm, người gò, kẻ hàn, độ chính xác của các chi tiết vô cùng nghiêm ngặt, không cho phép cong, vênh, hở…”.

Tết năm ấy, cán bộ, công nhân Nhà máy 49 hầu như không ai nghỉ Tết. Họ lên đường vào Vũng Tàu để lắp ráp những chiếc nhà giàn đầu tiên. “Khoảnh khắc đáng nhớ nhất là giây phút ráp nối khối nhà giàn nặng hàng trăm tấn vào những cái “chân” cao lênh khênh trên biển. Chỉ một sơ suất, khối tài sản rất đắt giá có thể “rơi tõm” xuống biển. Nhưng cuối cùng đã thành công! Cán bộ, công nhân ôm lấy nhau, ai cũng rưng rưng nước mắt!”. Thượng tá Hoàng Phong Lộc xúc động hồi tưởng lại. Từ đó đến nay, những người lính Nhà máy 49 còn nhiều lần trở lại biển khơi làm công tác bảo dưỡng nhà giàn. Hầu hết các nhà giàn trụ vững qua 20 năm giữa biển khơi đầy dông bão…

Đến thuyền cứu hộ và những cầu phao

Rốn lũ Thạch Thành (Thanh Hóa), một ngày cuối tháng mười năm 2007. Nước dâng cuồn cuộn, những ngôi nhà oằn lưng chịu lũ. Cây cối, vườn tược bị nhấn chìm. Người dân ngồi trên ngọn cây, nóc nhà cầu cứu… Nhưng một “nghịch lý” đang diễn ra. Mỗi khi những chiếc ca-nô đến giúp dân đều bị người dân phản đối, yêu cầu quay ra. Lý do vì các xuồng cứu hộ vào làng đều tạo ra sóng lớn, có thể làm đổ những bức tường bị ngấm nước giờ đã suy yếu. Người dân ngăn xuồng cứu hộ để bảo vệ nhà mình!

Làm thế nào để vào cứu dân nếu không có xuồng?

Xuồng cứu hộ của bộ đội công binh diễn tập cứu hộ cứu nạn. Ảnh: Nguyễn Tuấn

Đúng lúc ấy, những chiếc phà vượt sông của bộ đội công binh xuất hiện. Gọi là “phà” nhưng thật ra đây là những chiếc thuyền vượt sông nhẹ mang ký hiệu VSN – 1500 (tức trọng tải 1,5 tấn). Thuyền này có thể chạy máy nổ từ xa, khi vào gần làng, bộ đội cho tắt máy, dùng mái chèo nhẹ nhàng chèo vào cứu dân, không tạo sóng lớn. Người dân hoan hô “thuyền bộ đội”.

Thượng tá Nguyễn Ngọc Minh, nguyên giám đốc Xí nghiệp 143, nơi chuyên sản xuất các dụng cụ, thiết bị chống bão lụt năm ấy đã lặn lội vào tận Thanh Hóa để tìm hiểu khả năng thích ứng thực tế của những dụng cụ do mình sản xuất. Lúc đó, chính anh cũng không ngờ những chiếc thuyền VSN-1500 nhỏ bé lại hữu hiệu đến thế. Hơn 10 năm trước, khi được giao sản xuất nó, các anh chỉ tính toán loại thuyền này sẽ giúp bộ đội vượt sông khi hành quân. Ai ngờ khi bão lụt xảy ra, bộ đội công binh mang ra giúp dân, nó trở thành loại thuyền đa năng. Theo trang bị đồng bộ thì một “bộ VSN-1500” có tới 8 thiết bị gồm 6 chiếc thuyền cùng loại và 2 chiếc dầm. Nếu để đơn lẻ thì nó là thuyền. Nếu ghép lại với nhau thì nó lại tạo thành một bộ… “phà”. Xếp thành “phà” rồi, ô tô, người, trâu bò, gia súc của dân có thể lên “phà” tránh thoát nước lũ. Thuyền lại được làm từ vật liệu composite rất nhẹ, có bị lật cũng không chìm, tính an toàn rất cao. Trong trận mưa lụt lịch sử năm ngoái ở Hà Nội, bộ vượt sông nhẹ VSN lại xuất hiện ở đường Láng – Hòa Lạc, bến xe phía Nam khi bộ đội công binh mang ra giúp dân giải quyết ách tắc giao thông. Tính lưỡng dụng độc đáo của VSN-1500 đã lọt vào “mắt xanh” của Ủy ban quốc gia Tìm kiếm cứu hộ cứu nạn khiến giờ đây nó không còn là sản phẩm của riêng quân đội. Năm 2007, Ủy ban này đã “đặt hàng” Nhà máy 49 sản xuất 63 bộ để cấp cho các địa phương. Đây là sản phẩm 100% “made in Việt Nam”, ở nước ngoài không có.

Cũng trong trận mưa lụt năm ngoái, trong số trang bị bộ đội công binh mang ra giúp dân ở Hà Nội, có thêm một loại thuyền độc đáo khiến không ít bác dân chài thèm thuồng đến… lác mắt. Anh Trần Văn Tiến, công nhân quốc phòng, người trực tiếp sản xuất loại xuồng này đã đi thực tế lúc đó kể lại: Khi chiếc ô tô vừa phanh “két” lại trên đường Láng – Hòa Lạc, anh em bộ đội nhanh chóng khiêng xuống những “thanh sắt” dài chừng hơn 4 mét, dày độ một gang tay. Lạ thay, vừa đặt xuống nước “thanh sắt” không chìm mà nổi lên. Một người lính xoay xoay, tháo tháo, phút chốc “thanh sắt” được mở ra và biến thành một cái… thuyền, có thể chở được 12 người, cỡ tiểu đội. Nhìn như “sắt” nhưng thật ra thuyền cũng là vật liệu composite, nặng chừng 2 tạ. Chưa hết, ở một góc khác, anh em bộ đội ghép đôi 2 “thanh sắt”, lập tức chiếc thuyền to gấp đôi được tạo thành, đủ chở 24 người. Thuyền có 3 ghế ngồi, lại có thể lắp máy hoặc chèo tay mà giá thành chỉ cỡ 40 triệu đồng. Đây là loại thuyền vượt sông DL-10 do Nhà máy 49 sản xuất đã luồn lách hiệu quả trên những địa hình mưa lũ phức tạp khi bộ đội cứu dân.

Chưa hết, trong số các phương tiện cứu hộ cứu nạn mà Nhà máy 49 sản xuất được, thời gian qua còn xuất hiện thêm xe XLN131 là loại xe lội nước bánh lốp có thể vừa chạy bộ vừa lội nước hiệu quả ở các đô thị mùa mưa bão mà không làm hư hại đường sá như xe bánh xích do nước ngoài sản xuất. Hay như các loại cầu Be-lây, cầu Me-lây theo công nghệ nước ngoài được sản xuất như những “cây tre trăm đốt”, bao gồm nhiều tấm thép kết nối tạo thành cây cầu nhỏ có thể bắc qua suối cạn hay một đoạn đê vừa bị vỡ, giúp xe 20 đến 30 tấn có thể qua lại an toàn. Đáng kể nhất là bộ phao PMP với hàng chục đầu xe máy, ca nô hiện đại có thể lắp được những chiếc cầu phao lớn như cầu phao Khuyến Lương năm nào, trước ta phải mua của nước ngoài, nay bộ đội Nhà máy 49 cũng đã sản xuất được toàn bộ…

Trong một lần đi kiểm tra bão lụt ở miền Trung, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng đã sử dụng các loại thuyền độc đáo của bộ đội công binh. Thủ tướng căn dặn, khuyến khích bộ đội công binh cần sản xuất nhiều thiết bị phục vụ hiệu quả công tác phòng, chống bão lụt, cứu hộ cứu nạn ở nước ta. Theo Thượng tá Hoàng Phong Lộc, hiện nay, ở Nhà máy công binh 49, các sản phẩm thiết bị phòng, chống bão lụt, cứu hộ cứu nạn được sản xuất không chỉ phục vụ nhiệm vụ quốc phòng mà còn có thể bán ra ngoài thị trường cho các đơn vị có nhu cầu bởi sản phẩm kinh tế chiếm 80% khối lượng sản xuất của nhà máy. Như ở Bắc Giang, bộ vượt sông VSN đã được địa phương sử dụng để chở học sinh qua sông…

NGUYÊN THẮNG – VŨ HOÀNG