Nữ dân quân. Ảnh: NGUYỄN ĐÌNH ƯU

Đúng là có một cô nữ dân quân ngày ấy đẹp thật, khiến nhiều chàng trai ngoại thành Hà Nội yêu vụng, nhớ thầm mà không “bắt” được. Riêng có một nhà báo, nhà nhiếp ảnh quân đội đã săn lùng... mai phục... và bắt được cô ta “vào” ống kính một cách gọn gàng, nhẹ nhàng sau khoảnh khắc của nút bấm “tách!”.

Người “bắt” được cô gái ấy chính là nhà nhiếp ảnh quân đội Nguyễn Đình Ưu. Ông vào bộ đội từ năm 1946, khi chưa đầy 20 tuổi, sau trở thành phóng viên nhiếp ảnh quân đội. Năm 1960, để chuẩn bị cho lễ duyệt binh kỷ niệm 15 năm Quốc khánh, có quy mô hoành tráng nhất từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Ban tổ chức chọn một tiểu đoàn nữ dân quân gồm những người có sức khỏe chiều cao cân đối, vẻ đẹp nghiêm nghị đại diện cho hàng triệu nữ dân quân toàn miền Bắc về sân bay Bạch Mai tập duyệt. Để có một bức ảnh nữ dân quân đưa lên báo, tổng biên tập giao nhiệm vụ cho nhà báo Nguyễn Đình Ưu đi “săn” một nữ dân quân. Trước khi đi, tổng biên tập dặn Nguyễn Đình Ưu: “Cậu phải chụp đạt 4 yêu cầu: Tươi, trẻ, khỏe, nghiêm”.

Cả tháng trời phơi mình dưới nắng như đổ lửa trên sân bay Bạch Mai (Hà Nội) Nguyễn Đình Ưu chụp họ đi, đứng và lúc nghỉ ngơi. Khối dân quân gái có 200 cô, hàng trước được lựa chọn đủ tiêu chuẩn chiều cao và khuôn mặt đẹp.

Tuy vậy không phải cô nào vào ảnh cũng đẹp. Được chụp ảnh cô nào cũng thích, nhưng thấy ống kính chĩa vào mình, nét mặt duyên dáng lại biến mất.

Thời ấy trang bị chiếc máy ảnh Rolleillex đã là ưu tiên lắm rồi. Không có ống kính tầm xa, phải kiên trì tiếp cận làm quen, tập trung quan sát để lựa đúng khoảnh khắc bấm máy “đắt” nhất.

Một buổi sáng, mặt trời chênh chếch, các khối tập duyệt binh của các quân chủng, binh chủng bắt đầu di động. Cự ly, tốc độ, khẩu độ của máy đã sẵn sàng. Nguyễn Đình Ưu bấm liền 3 kiểu lúc đội hình hành quân hướng lên lễ đài. Và đây là kiểu phim thứ 123 ghi được hình một cô thật tươi xinh, tự tin, lạc quan cùng đồng đội trên bãi tập duyệt binh này. Nữ dân quân ấy có tên là Minh Nguyệt, một cô gái trẻ ngoại thành Hà Nội đầu chít khăn mỏ quạ, mặc áo bà ba, đai lưng thắt chẽn, vai mang súng, gương mặt duyên dáng, cương nghị bước đi trong hàng quân. Đây  là một trong những tác phẩm xuất sắc của nước ta trong thời kỳ chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Bức ảnh được giải nhất triển lãm ảnh nghệ thuật toàn quốc và huy chương vàng triển lãm ảnh nghệ thuật quốc tế Hung-ga-ri năm 1961.

LÊ HỒNG THIỆN