Đề xuất thành lập hãng hàng không mới: Những câu hỏi về hiệu quả và quản lý vốn

Cổ phần thay "trách nhiệm hữu hạn" - Vì sao?

Theo Công văn số 2236/BC-TCTHK-NĐDVNN gửi Bộ Giao thông vận tải thì VASCO hiện là Chi nhánh của VNA và là nhà khai thác dịch vụ hàng không được Cục Hàng không Việt Nam cấp chứng chỉ khai thác tàu bay. Đại hội cổ đông lần thứ nhất của VNA đã thông qua chủ trương thành lập Công ty TNHH MTV Bay dịch vụ hàng không trên cơ sở tổ chức lại VASCO. Việc thành lập hãng hàng không mới này trên cơ sở sắp xếp lại VASCO đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Văn bản số 1567/TTg-CN ngày 18-10-2007 và được Bộ Giao thông vận tải phê duyệt tại Quyết định số 4403/QĐ-BGTVT ngày 15-12-2015.

Sẽ chẳng có gì đáng bàn nếu như việc tổ chức, sắp xếp lại này không có thêm sự tham gia của một bên thứ ba. Trong quá trình hoàn thiện đề án chuyển đổi, VNA nhận được đề nghị của Ngân hàng Techcombank tham gia góp vốn để trở thành cổ đông của VASCO. VNA đã tiếp nhận đề nghị này để định hướng thành lập một công ty mới theo mô hình công ty cổ phần thay cho kế hoạch chuyển đổi thành công ty TNHH trước đó.

Theo phương án VNA đề xuất, quy mô vốn điều lệ của VASCO tối thiểu sẽ là 300 tỷ đồng, trong đó, VNA góp 51%, Công ty TNHH MTV Quản lý quỹ kỹ thương (Techcom Capital) của Techcombank góp 48% và Công ty Cổ phần dự án Techcomdeveloper góp 1%. VNA vốn góp bằng các tài sản hiện có do VASCO đang quản lý như: Đội tàu bay ATR 72, kho phụ tùng vật tư, động cơ dự phòng, hai cổ đông còn lại góp bằng tiền.

VNA cũng cho biết, công ty mới sẽ có tên gọi dự kiến là VASCO và đây là một “hãng hàng không mới”. VASCO sẽ đi vào hoạt động từ quý II-2016 với phương án kinh doanh dựa trên 5 tàu bay sẵn có, với số giờ bay trung bình cho cả 5 tàu bay đến 4 điểm bay khoảng 187 giờ bay/tàu/tháng.

Tuy nhiên, nhìn vào dự thảo điều lệ hoạt động và cơ cấu tổ chức, điều hành thì dễ dàng thấy rằng đội bay VASCO cơ bản vẫn như cũ, chỉ thêm cổ đông góp vốn và VNA vẫn là đơn vị nắm cổ phần chi phối (51%), quyết định định hướng phát triển của VASCO giống như hiện nay.

 

Công văn đề xuất thành lập thêm hãng hàng không mới của Vietnam Airlines.

Những quan ngại không nhỏ

Theo VNA, việc cùng nhà đầu tư mới thành lập Hãng hàng không VASCO là hiệu quả và cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản trị, nhưng không ít chuyên gia tài chính cho rằng, phương án đề xuất chưa thuyết phục, hiệu quả thấp theo kiểu “bỏ tiền tròn, bòn tiền méo”. Theo phương án đề xuất, VASCO sẽ có vốn điều lệ tối thiểu 300 tỷ đồng và khai thác đội bay sẵn có, hệ thống đường bay sẵn có (lợi thế riêng chỉ khai thác được bằng tàu bay ATR 72 như Côn Đảo, Cà Mau, Kiên Giang, Điện Biên)... nhưng hiệu quả hoạt động của công ty này cho cả giai đoạn 2016-2018 vẻn vẹn có… 1,949 tỷ đồng. Đây là con số quá ít ỏi mà nhà đầu tư Techcombank từ góc độ một ngân hàng nếu đem vốn góp gần 150 tỷ đồng chỉ để gửi ngân hàng cũng sinh ra khoản lợi nhuận lớn hơn rất nhiều lần. Đó là chưa kể việc Techcombank đầu tư vào VASCO với tỷ lệ sở hữu cổ phần lên tới 49-50%, so với vốn điều lệ của ngân hàng này cũng là vấn đề mà cơ quan phê duyệt phải xem xét đó có phải là khoản đầu tư ngoài ngành, vượt quá quy định cho phép không.

Cần công khai, minh bạch

Thêm vào đó, việc thành lập Hãng hàng không VASCO dưới dạng công ty cổ phần của VNA có dấu hiệu đáng quan ngại khi mà thương hiệu, tài sản của doanh nghiệp cổ phần có thể không được định giá và bán công khai, minh bạch. Dư luận đặt câu hỏi, tại sao khi VNA có chủ trương cổ phần hóa, gọi vốn đầu tư cho VASCO mà không công khai kế hoạch này, tổ chức định giá VASCO, đưa ra các tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư để bảo đảm tài sản hiện hữu của Nhà nước tại VASCO (máy bay, mạng bay, thương hiệu) được khai thác hiệu quả hơn.

Theo nhiều chuyên gia, dẫu với mô hình mới thì VASCO cơ bản vẫn cứ là… VASCO, chỉ thêm cổ đông góp vốn, bản chất là cổ phần hóa công ty TNHH. PGS, TS Phạm Quý Thọ, Chuyên gia kinh tế về chính sách công, đánh giá: "Chủ trương tách ra cổ phần hóa là tốt, nhưng cách làm thì dường như doanh nghiệp đang tìm mọi kẽ hở để lách luật và vụ lợi. Nguyên tắc cổ phần hóa công ty, doanh nghiệp vốn Nhà nước thường phải công khai, minh bạch chào bán cổ phần. Việc tách ra thành lập hãng hàng không mới chỉ là hình thức, trên danh nghĩa là chuyển đổi hình thức doanh nghiệp. Vietnam Airlines không dại gì cho thành lập một hãng hàng không mới cạnh tranh với chính nó. Vì thế việc tách về tài chính, tài sản để dễ dàng chia lợi nhuận vì không nằm trong Vietnam Airlines nữa nhưng vẫn giữ được độc quyền, hai mục đích rất rõ ràng”.

Về vụ việc này, ông Vũ Anh Minh, Vụ trưởng Vụ Quản lý doanh nghiệp (Bộ Giao thông vận tải), cho biết: Bộ đồng ý về chủ trương còn VNA sẽ triển khai và phối hợp cụ thể với các nhà đầu tư. Trên phương án VNA trình bày là khả thi. Còn ngân hàng góp vốn vào đem lại lợi nhuận hay rủi ro là đánh giá của phía ngân hàng chứ không phải của Bộ. VNA có chuyên môn, họ cần có nguồn lực về tài chính và họ chọn ngân hàng khi họ cho đó là phù hợp.

Việc mở thêm các hãng hàng không mới đáp ứng nhu cầu vận tải hàng không của đất nước là cần thiết. Tuy nhiên, những cảnh báo và quan ngại của các chuyên gia kinh tế và công luận không phải là không có cơ sở. Vì vậy, quá trình triển khai các chủ trương và đề án đã được phê duyệt rất cần được chặt chẽ, công khai, minh bạch, tránh để xảy ra thiệt hại, đổ vỡ từng xảy ra ở nhiều hãng hàng không trên thế giới.

CÔNG MINH