Mê Linh mới về Thủ đô, là vùng đất cổ với nhiều giá trị văn hoá - lịch sử quý giá và những di tích, danh thắng nổi tiếng gắn liền với thời đại các vua Hùng, khởi nghĩa Hai Bà Trưng …

Cổng Tam quan đền thờ Hai Bà Trưng trên đất Mê Linh.

Vùng đất cổ

Nơi đây, xưa gọi là Mê–Ling, mang biểu tượng của bộ lạc Chim, song song tồn tại với bộ lạc Rồng ở Long Biên, bộ lạc Rùa ở Tây Vu, vừa là tô-tem tổ tiên thần thoại, vừa là biểu tượng anh hùng khai hóa. Thủ lĩnh của bộ lạc Chim là các vua Hùng, thường gọi là Klen, ở vùng chân núi giữa Tản Viên và Tam Đảo, chủ yếu làm nghề nông gắn với sông nước, vào thời đồng thau. Có thời kì đất này đổi thành Gia Ninh, Yên Lãng… nhưng Mê Linh vẫn là Mê Linh của thời dựng nước và giữ nước.

Trên 170 di tích lịch sử-văn hóa (có 27 di tích cấp quốc gia) từ đầu Công nguyên đến Lý – Trần – Lê – Nguyễn… hiện đang được lưu giữ trên đất Mê Linh, minh chứng cho đôi bàn tay khéo léo, bộ óc sáng tạo tinh tế của người Việt, đánh dấu sự ra đời và phát triển của văn hóa làng xã. Di chỉ khảo cổ Thành Dền (xã Tự Lập), vừa phát hiện, rộng 3 héc-ta có nhiều công cụ, đồ trang sức bằng đá, đồng, gốm… cùng nhiều khuôn đúc và hàng trăm cục xỉ đồng. Điều đó càng khẳng định Thành Dền không chỉ là một di sản cư trú, mà còn là trung tâm luyện, đúc đồng quan trọng. Cho đến nay, tất cả các dữ liệu về giai đoạn văn hóa Đồng Đậu ở khu vực sông Hồng, chưa có nơi nào phong phú và toàn diện hơn di chỉ này.

Lưu danh liệt nữ

Người dân Mê Linh còn kiêu hãnh về Hai Bà Trưng, những người con của quê hương mở đầu cho truyền thống đấu tranh giành độc lập tự do của dân tộc. Đầu Công nguyên, Âu Lạc trở thành quận, huyện dưới ách đô hộ của Đông Hán. Không chịu cảnh áp bức và sự đồng hóa, tháng 3 năm 40 (tức niên hiệu Hán Quang Vũ 16), Hai Bà Trưng đứng lên khởi nghĩa. Các lạc hầu, lạc tướng và anh hùng hào kiệt bốn phương đều về hội tụ dưới cờ nghĩa với lời thề son sắt: “Một xin rửa sạch nước thù / Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng/ Ba kẻo oan ức lòng chồng/ Bốn xin vẻn vẹn sở công lệnh này”. Cuộc khởi nghĩa Hai Bà tuy thất bại nhưng đã thổi bùng ngọn lửa yêu nước chống ngoại xâm giành độc lập của dân tộc ta không bao giờ tắt.

Để tưởng nhớ, nhân dân Mê Linh đã lập đền thờ Hai Bà tại thôn Hạ Lôi (xã Mê Linh), hằng năm tổ chức lễ hội vào mùng sáu tháng Giêng âm lịch. Đền được Nhà nước xếp hạng cấp quốc gia và đầu tư tôn tạo tổng thể theo năm nhóm dự án: Tu bổ, cải tạo không gian đền thờ chính; xây dựng các công trình văn hóa phụ trợ, công viên, hệ thống hạ tầng… Công trình sẽ được hoàn thành đúng vào dịp kỉ niệm Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội (2010).

Những cánh đồng hoa đã làm thay đổi cơ bản cuộc sống của người dân Mê Linh.

Đất anh  hùng nở hoa kết trái

Hào khí quật cường của Hai Bà Trưng luôn tỏa sáng trên miền đất cổ. Mê Linh đã vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

Mê Linh vừa có sông, có núi là chỗ dựa vững chắc, có đất bằng để phát triển muôn đời. Dải đất phù sa mới ven sông Hồng màu mỡ làm cho bốn mùa hoa trái tốt tươi, lại nằm trong trục tam giác phát triển phía Bắc với hệ thống giao thông huyết mạch của cả nước gồm: Đường sắt, đường thuỷ, đường bộ… Người Nhật Bản đã chọn đất Mê Linh để đưa công nghệ tiên tiến đến thành lập các công ty, phát triển lâu dài. Mê Linh còn có hệ thống nước nhạt, không mùi, thỏa mãn về tiêu chuẩn cho sinh hoạt và nước công nghiệp.

Mê Linh như sức hút cực mạnh đối với các nhà đầu tư. Đã có gần 300 dự án trong và ngoài nước vào, chủ yếu ở các khu công nghiệp Quang Minh, Tiền Phong, Kim Hoa… với tổng số vốn đăng kí hàng trăm triệu đô-la Mỹ và hàng chục nghìn tỉ đồng Việt Nam. Tổng giá trị sản xuất công nghiệp đạt hơn 8.000 tỉ đồng, hàng nghìn héc-ta có giá trị sản xuất nông nghiệp đạt từ 50 đến 120 triệu đồng. Huyện phấn đấu đến năm 2010 sẽ nâng mức thu nhập bình quân đầu người đạt 19 triệu đồng/năm.

Đời sống kinh tế khá giả đã làm thay đổi đáng kể bộ mặt văn hóa-xã hội. Gần 70% thôn làng đạt tiêu chuẩn làng văn hóa. Vùng đất cổ phía Tây Bắc của Thủ đô đang đi vào thế kỉ thứ XXI với truyền thống rực rỡ và cách đi rất riêng của mình.
Bài và ảnh: NGÔ VĂN HỌC