Bay giữa bầu trời ảm đạm

Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu vẫn chưa kết thúc. Trong bối cảnh đó, ngành hàng không cũng lao đao, mà một báo cáo mới đây của Hiệp hội Hàng không quốc tế cho hay lợi nhuận của ngành trong năm 2009 dự kiến sẽ sụt giảm 9 tỉ USD. Ngành hàng không gặp khó khăn thì các hợp đồng mua sắm máy bay sẽ thưa đi. Chính vì thế mà người ta từng dự báo rằng Triển lãm Hàng không Paris 2009 - diễn ra từ ngày 15 tới 21.6 - sẽ bớt sôi động. Và thực tế đã chứng minh điều đó.

Triển lãm danh tiếng

Triển lãm Hàng không Paris (Paris Air Show) là một trong những cuộc triển lãm hàng không lâu đời nhất và danh tiếng nhất của thế giới. Sự kiện này ra đời vào năm 1909 và sau những gián đoạn do chiến tranh, từ năm 1949 đến nay, Paris Air Show được tổ chức hai năm một lần, vào các năm lẻ. Thời gian đầu, Paris Air Show được tổ chức tại Grand Palais và sân bay Orly, đến năm 1973, hoạt động triển lãm được dời về sân bay Le Bourget.

Trong suốt lịch sử của mình, Triển lãm Hàng không Paris đã chứng kiến sự xuất hiện của nhiều sản phẩm trứ danh cũng như không ít vụ tai nạn máy bay thảm khốc. Vào năm 1973, một chiếc Tupolev Tu-144 - loại máy bay chở khách siêu thanh đầu tiên trên thế giới do Liên Xô sản xuất - đã rơi trong khi đang thao diễn khiến sáu người trên máy bay và tám người dưới mặt đất thiệt mạng, nhiều ngôi nhà bị phá hủy. Đến nay thì vẫn còn nhiều tranh cãi về nguyên nhân dẫn đến tai nạn. Năm 1989, một chiếc MiG-29 của Liên Xô cũng rơi khi đang bay biểu diễn nhưng không có thương vong nào.

Thời Chiến tranh lạnh, Triển lãm Hàng không Paris là dịp để hai cực thế giới được dịp chiêm ngưỡng các sản phẩm của nhau. Hồi năm 1989, lần đầu tiên Liên Xô đã đưa tàu vũ trụ Buran cùng máy bay mẹ An-225, loại máy bay lớn nhất trong lịch sử nhân loại được đưa vào sử dụng và ngày nay vẫn còn hoạt động, đến giới thiệu với thế giới phương Tây. Mỹ và châu Âu cũng từng cho ra mắt tại triển lãm này các loại máy bay nổi tiếng như Airbus A-300, DC-10, L-1011 TriStar...

Triển lãm Hàng không Paris còn là dịp các nhà sản xuất, tập đoàn cho thuê tài chính, hãng hàng không, các chính phủ... gặp nhau trong những thương vụ mua bán khổng lồ. Vào năm 2007, hai tập đoàn Airbus và Boeing đã giành được hơn 800 đơn đặt hàng với tổng trị giá lên tới hơn 100 tỉ USD, theo thống kê của AFP. Các nhà sản xuất khác của Mỹ, châu Âu và Nga cũng giành được nhiều thương vụ béo bở. Hiện nay, các triển lãm hàng không Paris,

Farnborough, Moscow được coi là những sự kiện thương mại và văn hóa lớn của thế giới. Bên cạnh các thương vụ tiền tỉ, các cuộc triển lãm này là dịp để người ta giới thiệu những thành tựu mới trong lĩnh vực hàng không, vũ trụ.

Sự trở lại của Nga

Người Nga coi Triển lãm Hàng không Paris 2009 là dịp để họ thể hiện tham vọng tái tạo lại chỗ đứng trong lĩnh vực hàng không dân dụng thế giới. Thời Chiến tranh lạnh, máy bay dân dụng của các nhà sản xuất Liên Xô như Antonov, Yakolev, Tupolev, Ilyushin đã thống trị thị trường các nước xã hội chủ nghĩa. Nhưng sau khi bức tường Berlin sụp đổ, hàng loạt đại gia sản xuất máy bay chở khách dân dụng của Liên Xô trước kia và Nga cùng Ukraine sau này hầu như không còn khả năng cạnh tranh với các tập đoàn phương Tây như Boeing (Mỹ), Airbus (châu Âu), Bombadier (Canada) và cả Embraer (Brazil). Mãi tới những năm gần đây, sau khi vượt qua giai đoạn bất ổn về kinh tế và xã hội, người Nga mới bắt đầu tái tạo tham vọng của mình.

Tham vọng đó được cô đặc trong sản phẩm Sukhoi Superjet 100. Đây là loại máy bay chở khách cỡ trung bình, được thiết kế để chở từ 68 đến 98 khách với tầm bay tối đa khoảng 4.000 km. Superjet 100 được coi là một trong những ưu tiên hàng đầu của Sukhoi, tên tuổi vốn đã quá nổi tiếng trong lĩnh vực sản xuất máy bay chiến đấu. Tập đoàn Finmeccanica của Ý nắm 25% cổ phần trong chương trình Superjet 100 và các tên tuổi lớn bên ngoài nước Nga như Boeing, Snecma... tham gia vào với tư cách là nhà tư vấn, nhà thầu phụ.

Superjet 100 cất cánh lần đầu tiên vào tháng 5.2008 và từ đó đến nay người ta đã cho ra đời 4 chiếc, thực hiện hàng loạt chuyến bay thử không tải và có tải thành công. Trong những năm vừa qua, Sukhoi Superjet 100 đã nhận được nhiều đơn đặt hàng. Tại Triển lãm Hàng không Paris 2009, người Nga tiếp tục đưa Superjet 100 tới quảng bá hình ảnh và đã thu được một số thành công nhất định. Theo hãng tin UPI, trong những ngày tham gia triển lãm tại Pháp, Sukhoi đã nhận được cam kết mua 30 máy bay từ hãng hàng không Malev của Hungary với tổng trị giá khoảng 1 tỉ USD. Tập đoàn cho thuê Avia của Nga đặt mua 24 chiếc. Hãng hàng không Gadair

European Airlines của Tây Ban Nha cũng đặt 2 chiếc và dự định mua thêm 2 chiếc nữa. Theo thống kê của Sukhoi, đến nay họ đã nhận được đơn đặt hàng cho 122 chiếc Superjet 100, bao gồm cả số được ký kết tại triển lãm ở Paris.

Vào hôm thứ ba, một chiếc Superjet 100 đã lượn trên bầu trời Paris nhằm quyến rũ khách hàng. Trên thực tế, Superjet 100 không chỉ thu hút được các khách hàng truyền thống của Liên Xô và Nga mà bước đầu đã có khách hàng từ Tây Ban Nha, Ý, Thụy Sĩ. Đó là một sự trở lại đáng ghi nhận và người Nga hy vọng sản phẩm của họ sẽ cạnh tranh được với các sản phẩm tương tự của Bombardier và Embraer. Sự trở lại của người Nga chắc hẳn khiến các đối thủ phương Tây phải dè chừng.

Thưa thớt đơn đặt hàng

Superjet 100 đã có cuộc trình làng tại Paris khá ấn tượng, nhưng điều đó không thể thổi vào cuộc triển lãm một bầu không khí sôi động trong bối cảnh kinh tế ảm đạm và bóng mây buồn thảm sau vụ tai nạn của máy bay hãng Air France vẫn chưa tan. Sau bốn ngày đầu của triển lãm, Airbus thông báo họ chỉ nhận được ba đơn đặt hàng lớn với tổng cộng số tiền là 6 tỉ USD cho 55 máy bay. Boeing của Mỹ còn “hẻo” hơn, khi chỉ nhận được đơn đặt mua hai máy bay với tổng giá là 153 triệu USD, theo AFP. Đó thực sự là những kết quả tồi tệ, nếu so với hơn 800 đơn hàng với tổng trị giá trên 100 tỉ USD trong kỳ triển lãm năm 2007.

Trong bối cảnh kinh tế ảm đạm, hầu hết các nhà sản xuất đều không quá kỳ vọng vào đơn hàng đến từ các hãng hàng không dân dụng. Có lẽ vì thế mà ngay từ đầu, Boeing cũng như nhiều nhà sản xuất khác đã nhấn mạnh tới sản phẩm quân sự, với khách hàng là chính phủ các nước. Trước cuộc triển lãm, nhiều tổ chức uy tín trên thế giới đã đưa ra dự báo cho thấy rằng chi tiêu quốc phòng sẽ tiếp tục tăng mạnh, đặc biệt là trong lĩnh vực không quân và hải quân. Vì thế, việc các nhà sản xuất nhấn mạnh vào lĩnh vực quốc phòng cũng là điều dễ hiểu. Tại Paris năm nay, người Mỹ nhấn vào các loại máy bay vận tải C-130J và C-17, vốn là phiên bản hiện đại của những dòng máy bay đã nổi tiếng hàng chục năm nay. Theo AFP thì người Mỹ hy vọng máy bay vận tải quân sự của họ sẽ thu hút được khách hàng châu Âu, vốn đã ngán ngẩm vì sự trễ hẹn của Airbus. Sản phẩm máy bay vận tải quân sự A400M của Airbus từng được nhiều quốc gia châu Âu chờ đợi. Khi chương trình sản xuất A400M khởi xướng vào năm 2003, một loạt nước như Bỉ, Anh, Pháp, Đức,

Luxemburg, Tây Ban Nha và Thổ Nhĩ Kỳ đã đặt mua tới 180 chiếc. Tuy nhiên, Airbus đã không thể thực hiện chuyến bay ra mắt vào ngày 31.3 như kế hoạch, vốn đã được ghi vào hợp đồng. Họ buộc phải thương lượng lại với khách hàng về sự trì hoãn này và người Mỹ nhanh chóng tận dụng cơ hội đó để chào bán các sản phẩm. Tuy nhiên, hầu như sự chào mời của Mỹ đã rơi vào một khoảng không im lặng.

Điều này, theo các nhà phân tích, là không khó hiểu. Trong lúc đang dốc lực bình ổn kinh tế, chính phủ các nước, dù là nước giàu, cũng sẽ cảm thấy khó khăn khi đưa ra quyết định mua sắm lớn. “Chúng tôi đã không chờ đợi nhiều ở cuộc triển lãm năm nay, khi mà nhiều hãng hàng không vẫn còn đang lưỡng lự và chính phủ các nước cũng đang gặp khó khăn. Giữa lúc triển vọng phục hồi của kinh tế vẫn chưa rõ ràng thì quyết định chi những khoản tiền lớn là rất khó”, nhà phân tích Zafar Khan từ Ngân hàng Societe Generale có trụ sở tại Pháp nhận định. 

Theo: TNO-Đỗ Hùng