Có lẽ từ thời anh Hồ Giáo đến nay, ngành chăn nuôi mới lại có một cá nhân được nhận danh hiệu Anh hùng Lao động. Người có được vinh dự ấy là anh Nguyễn Như So ở Bắc Ninh, vốn là bộ đội Thông tin và chưa từng biết nuôi gà, nuôi lợn...

Nguyễn Như So (giữa) giới thiệu sản phẩm thức ăn chăn nuôi với Tổng bí thư Nông Đức Mạnh

Duyên nợ với nhà nông

Trước khi nhập ngũ, Nguyễn Như So mặc dù là con nhà nông nhưng được cha mẹ chăm lo cho học hành, anh hầu như không phải nuôi lợn, nuôi gà, không biết cày ruộng. Chỉ có một thứ duy nhất ở anh có vẻ liên quan đến chăn nuôi là anh sinh năm 1957, tuổi… con Gà.

Năm 1974, 17 tuổi, anh nhập ngũ, vào Tiểu đoàn Thông tin thuộc Sư đoàn Sao Vàng, làm chiến sĩ quân bưu. Chiến trường những ngày này sôi sục, người lính thông tin chạy như con thoi truyền đạt mệnh lệnh tới các hướng mũi tấn công. Trong trận đánh sân bay Thành Sơn, anh bị thương vào đầu. Vừa ra viện, lại theo dấu chân sư đoàn thần tốc…

Hòa bình, Sư đoàn ra Bắc chưa được bao lâu, anh vừa tốt nghiệp Trường Sĩ quan Thông tin trở về, lại bước vào cuộc chiến trên biên giới phía Bắc. Năm 1988, anh xin chuyển ngành, về Công ty vật tư kĩ thuật nông nghiệp Hà Bắc gần nhà. Anh từng làm Trưởng ban Vật tư ở Quân đoàn 14 nên được giao làm Trạm trưởng Trạm vật tư nông nghiệp, rồi lên Phó giám đốc công ty.

Năm 1996, một ngày nọ, có đồng chí lãnh đạo tỉnh gọi anh lên, nói.

 - Cậu làm Phó giám đốc ở đó là tốt. Nhưng sắp tới, tỉnh muốn cậu làm Giám đốc Công ty dâu tằm tơ Hà Bắc…

Anh giật mình, Công ty dâu tằm tơ làm ăn thua lỗ nhiều năm, trên đã định giải thể nhưng thủ tục rườm rà quá… chưa giải thể được, mình về đó làm gì? Đồng chí lãnh đạo giải thích:

- Vừa qua, lãnh đạo tỉnh đã đi tham quan các mô hình kinh tế tại Bình Dương và nhận thấy, muốn chuyển dịch cơ cấu kinh tế, Bắc Ninh cần đầu tư cho chăn nuôi. Cần có một nhà máy thức ăn gia súc, Công ty dâu tằm sẽ được “thay máu” đổi tên thành Công ty Nông sản Hà Bắc. Cậu sẽ về làm giám đốc ở đó…

Anh hùng làm... thức ăn chăn nuôi

Anh về làm giám đốc với “vốn liếng” vỏn vẹn một chiếc máy hàn trị giá 2,5 triệu đồng và vài căn nhà dột nát. Hướng phát triển nhà máy trên giao như mò kim đáy bể vì cả công ty chưa ai có kinh nghiệm, 12 người trụ lại hầu hết là cán bộ vật tư nông nghiệp chuyển sang. Ban đầu, để có tiền trả lương cho công nhân, anh đành cho anh em đi bán thuốc trừ sâu, phân bón… “lấy ngắn nuôi dài” còn bản thân mình lọ mọ đến nhiều công ty thức ăn lớn lúc đó như: Pro Con Cò (Pháp), Hyđro (Thái Lan), Cagil (Mỹ)… học hỏi kinh nghiệm. Tìm hiểu thị trường, anh phát hiện nghịch lý: Một đất nước có hơn 80% nông dân mà lúc đó, nước ta hầu như không sản xuất được thức ăn chăn nuôi, để thức ăn ngoại làm mưa làm gió trên thị trường.

Anh về nhiều vùng nông thôn, đến các nơi nuôi gà, lợn… tìm hiểu. Thấm nỗi nghề chăn nuôi, đã cực còn bẩn thỉu, đôi lúc yếu lòng, định bỏ không làm. Nhưng anh chợt nghĩ đến hình ảnh anh Hồ Giáo. Mình chẳng mơ làm anh hùng nhưng quê mình vốn thuần nông, phát triển chăn nuôi theo hướng trang trại rất cần, nhiệm vụ tỉnh giao cũng là điều nông dân mong đợi. Đây là một cuộc chiến thoát đói nghèo mà người lính không thể thoái thác nhiệm vụ. Có những đêm, anh thức trắng nghiên cứu từng loại thức ăn. Nhưng khó nhất vẫn là vốn. Một nhà máy đầu tư cần hàng chục tỉ đồng mà tỉnh chỉ hỗ trợ cho vay có… 1 tỉ. Phải xoay xở nhiều cách mới có được lưng vốn “tàm tạm”: 19 tỉ đồng.

Cuối năm 1996, nhà máy ra đời, là một trong những “nhà máy thức ăn chăn nuôi nội” đầu tiên ở Việt Nam. Nhờ lăn lộn với nông dân, sản phẩm “thức ăn ông So” được bà con tin cậy, sau một năm, nhà máy đã chạy hết công suất 10.000 tấn/năm và liên tục “tăng tốc”: Năm 1998 mở thêm nhà máy, năm 2001 tăng công suất lên 25.000 tấn/năm. Sang năm 2002, anh mở thêm hai nhà máy với công suất cao gấp 10 lần hiện tại: 200.000 tấn/năm, trở thành một trong những nhà máy thức ăn chăn nuôi hiện đại nhất Việt Nam. Sản phẩm tốt, chất lượng rẻ, mạng lưới đại lý phủ kín các tỉnh phía Bắc và miền Trung, nhiều lúc không đủ hàng cung cấp. Năm 2006, anh mở thêm nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi thủy sản ở miền Bắc. Kế đó, anh  mở 2 công ty ở Nam Bộ, đưa thức ăn chăn nuôi vào đồng bằng sông Cửu Long để giảm bớt chi phí cho nông dân do thị trường bị bỏ trống…

Người nông dân không chỉ bí về thức ăn mà còn rất cần giống gà, giống lợn, giống cá, tôm tốt. Anh gõ cửa các trường đại học nông nghiệp, viện nghiên cứu để “tầm sư”, mời các chuyên gia Nguyễn Lân Dũng, Nguyễn Lân Hùng… về giúp công ty. Mỗi năm công ty đưa ra thị trường hàng triệu con lợn,  gà, ngan… giống và thương phẩm các loại. Mô hình chăn nuôi anh xây dựng đã dần làm thay đổi căn bản thói quen chăn nuôi nhỏ lẻ, đưa kỹ thuật chăn nuôi công nghiệp về với nông dân, làm nên nhiều “chuyện lạ”: Cho lợn ăn tự động hay một lợn con từ 5kg đã thành 90kg sau… 5 tháng; một trại có thể chăn nuôi tới 2.000 con lợn nhưng chỉ có… 1 người lao động…

Giờ đây, Công ty Dabaco do anh làm Tổng giám đốc kiêm Chủ tịch HĐQT đã có tới 22 nhà máy, xí nghiệp thức ăn chăn nuôi, giống gia súc, gia cầm và chế biến nông sản, bao bì, kinh doanh thương mại… Trong lần đến thăm công ty gần đây, Tổng bí thư Nông Đức Mạnh rất tâm đắc mô hình hoạt động của Dabaco và đánh giá cao vai trò Nguyễn Như So có công đưa hàng nghìn nông dân ở các làng quê Bắc Ninh trở thành công nhân khi nhận họ vào công ty làm việc, giúp họ “ly nông bất ly hương”, sáng vào nhà máy làm việc, chiều về làng. Anh cũng sớm có tầm nhìn xa, cổ phần hóa công ty và đưa cổ phiếu lên sàn chứng khoán. Hiện nay, cổ phiếu Dabaco luôn ở vị trí “bluchip”, giúp nhiều công nhân vừa có việc làm ổn định, vừa có lưng vốn hàng trăm triệu đồng…

Năm 2004, Công ty Dabaco được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới và 4 năm sau, cá nhân anh cũng được phong tặng danh hiệu cao quý này, một danh hiệu mà ngành chăn nuôi rất lâu rồi mới có người giành được. Một đồng chí lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh đã gọi Nguyễn Như So là anh “Hồ Giáo thứ hai”. Là Tổng giám đốc doanh nghiệp, doanh thu cả nghìn tỉ đồng nhưng suốt ngày đêm anh cặm cụi trong nhà máy hay về các vùng quê, tới từng chuồng trại như một người nông dân thứ thiệt. Nhiều cái Tết, dịch cúm gia cầm hoành hành là thế mà anh vẫn ngày đêm lăn lộn với chuồng trại gà, mùng 1 Tết, anh vẫn ở nhà máy, ăn Tết với sản phẩm thịt gà…

Bài và ảnh: NGỌC HOÀNG