Đây là một trong những nguyên nhân cơ bản của nhiều vụ việc vi phạm ở một số tổ chức, cá nhân trong quân đội thời gian qua, ảnh hưởng không nhỏ đến những giá trị cao quý của Bộ đội Cụ Hồ.

1. Trong nhiều vụ việc vi phạm pháp luật, kỷ luật, điều lệnh, điều lệ quân đội thì tình trạng vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách khá phổ biến. Biểu hiện cụ thể đó là tổ chức đảng mất sức chiến đấu. Người lãnh đạo, chỉ huy tập trung quyền lực vào mình và trở nên độc đoán, gia trưởng, nội bộ mất đoàn kết, chia bè, kết phái. Trong khi hoạt động lãnh đạo của tổ chức đảng gần như bị tê liệt thì đảng viên cũng không thể hiện được sức chiến đấu, đơn vị mất dân chủ. Tổ chức chỉ còn là bình phong cho một số cá nhân tự tung tự tác. Hậu quả tất yếu là các sai phạm đã hoặc sẽ xảy ra.

Chỉ tính riêng từ đầu nhiệm kỳ khóa XIII đến nay, trải qua các kỳ họp của Ủy ban Kiểm tra Trung ương trong xem xét vi phạm ở các tổ chức đảng, một số tổ chức đảng trong quân đội bị kết luận “Vi phạm nguyên tắc, quy chế làm việc, thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra, giám sát...”. Kết luận này được chỉ ra ở các đơn vị, như: Ban Thường vụ Đảng ủy Cảnh sát biển Việt Nam nhiệm kỳ 2015-2020; Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ đội Biên phòng tỉnh Trà Vinh; Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ đội Biên phòng tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu; Ban Thường vụ Đảng ủy Học viện Quân y các nhiệm kỳ 2015-2020, 2020-2025... Ủy ban Kiểm tra Quân ủy Trung ương qua các kỳ họp cũng đã kết luận sai phạm trong thực hiện nguyên tắc ở một số tổ chức đảng trong các cơ quan, đơn vị. Biểu hiện sai phạm trong thực hiện nguyên tắc Đảng có ở nhiều cấp ủy, tổ chức đảng các cấp.

leftcenterrightdel
 Đảng phải thực hiện lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với quân đội. Ảnh minh họa: toquoc.vn

Nguyên lý cơ bản trong tổ chức Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam, quân đội cách mạng, mang bản chất giai cấp công nhân đó là Đảng phải thực hiện lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với quân đội. Điều này là không phải bàn cãi. Trong các nguyên tắc lãnh đạo của Đảng thì tập trung dân chủ và tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách là hai nguyên tắc xương sống, đặc biệt quan trọng để quân đội luôn vững mạnh về mọi mặt, đủ sức hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao.

Trong suốt gần 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội ta, chưa có khi nào Đảng ta xem nhẹ các nguyên tắc lãnh đạo này. Thực hiện các nguyên tắc đó góp phần rất quan trọng để xây dựng quân đội vững mạnh, đồng thời cũng chính là yếu tố cốt lõi làm nên phẩm chất cao quý Bộ đội Cụ Hồ, là thành công của Đảng Cộng sản Việt Nam trong việc xây dựng QĐND Việt Nam vững mạnh về chính trị. Bộ đội Cụ Hồ là một giá trị văn hóa, được hun đúc kết tinh từ những giá trị phẩm chất cao quý nhất, đẹp đẽ nhất của lịch sử truyền thống Quân đội ta, trở thành bản chất, truyền thống tốt đẹp của quân đội cách mạng.

Thực tế cũng đã chứng minh, bất cứ tổ chức, cơ quan, đơn vị nào xa rời hoặc thực hiện không đúng hai nguyên tắc tập trung dân chủ và tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách thì đều dẫn đến vi phạm, sai phạm ở các cấp độ.

2. Vì sao phải thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ? Vì đây là nguyên tắc xương sống trong tổ chức chính đảng mác-xít. Điều lệ Đảng ta quy định: "Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức theo nguyên tắc tập trung dân chủ". Sự khoa học, biện chứng và vô cùng cần thiết của nguyên tắc này đã được Lênin chỉ ra và xây dựng nó trên cơ sở tiếp thu và phát triển quan điểm của Mác-Ăngghen về xây dựng đảng mác-xít từ những năm đầu thế kỷ 20. Nó cũng đã chứng minh sức sống bởi tính đúng đắn trong thực tiễn hơn 100 năm qua.

Về bản chất, nguyên tắc tập trung dân chủ là sự kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa hai mặt tập trung và dân chủ. Dân chủ là điều kiện, là tiền đề của tập trung; mặt khác tập trung là cơ sở, là cái bảo đảm cho dân chủ được thực hiện. Tập trung không có nghĩa là quan liêu, cực đoan, lấy mệnh lệnh đè bẹp ý chí. Ngược lại dân chủ nhưng phải trong khuôn khổ của tổ chức, nói và làm trong khuôn khổ, không có dân chủ quá trớn, dân chủ vô tổ chức, vô kỷ luật. Thực hiện nguyên tắc là cơ sở bảo đảm cho Đảng thống nhất về tư tưởng, chính trị, tổ chức, mọi đảng viên phát huy hết thế mạnh, khả năng sáng tạo của mình.

Vì sao phải thực hiện nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách? Vì đây là nguyên tắc nền tảng, là đường ray cho mọi hoạt động lãnh đạo, chỉ huy, quản lý. Nói một cách dễ hiểu thì nó như là hành lang pháp lý, chỉ ra phương pháp, cách thức hoạt động của một tổ chức. Trong điều kiện Đảng cầm quyền ở nước ta, nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách có mối quan hệ mật thiết với nguyên tắc tập trung dân chủ. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách vừa là một nguyên tắc trong hoạt động lãnh đạo, vừa là một nội dung, một biểu hiện của nguyên tắc tập trung dân chủ. Mọi công việc trong cơ quan, đơn vị đều được bàn bạc tập thể trong cấp ủy, chỉ huy các cấp, nhằm phát huy dân chủ, tạo sự thống nhất cao.

Mỗi lĩnh vực công tác do một cá nhân có trách nhiệm phụ trách để thực hiện có hiệu quả. Tập thể lãnh đạo là để bảo đảm và phát huy dân chủ trong Đảng, nhưng nó khác xa với kiểu dựa dẫm vào tập thể, không dám quyết đoán, không dám chịu trách nhiệm của cá nhân trước nhiệm vụ mà tổ chức phân công. Đồng thời, cá nhân phụ trách cũng hoàn toàn khác với độc đoán, chủ nghĩa cá nhân. Cá nhân ở đây là cá nhân nằm trong tổ chức, chịu sự lãnh đạo, giám sát của tổ chức. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Lãnh đạo không tập thể, thì sẽ đi đến cái tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc. Phụ trách không do cá nhân, thì sẽ đi đến cái tệ bừa bãi, lộn xộn, vô chính phủ. Kết quả cũng là hỏng việc. Tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách cần phải luôn luôn đi đôi với nhau".

Hai nguyên tắc tập trung dân chủ và tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách là các chế tài đủ mạnh để hệ thống lãnh đạo, chỉ huy và hoạt động của cán bộ, đảng viên, thành viên trong tổ chức không bị xung đột, vênh nhau mà nó còn giúp sức, hỗ trợ, bổ sung cho nhau đều vững mạnh nếu thực hiện tốt nó. Ngược lại nếu xa rời, coi nhẹ, không thực hiện đúng nguyên tắc này, tổ chức sẽ mất phương hướng, phương pháp hoạt động và sai phạm, tan rã là tất yếu.

Phẩm chất cao quý nhất của Bộ đội Cụ Hồ là trung thành tuyệt đối với Đảng, Nhà nước và nhân dân, phục tùng tuyệt đối sự lãnh đạo của Đảng, của tổ chức, trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng luôn hoàn thành nhiệm vụ mà Đảng, đất nước và nhân dân giao phó. Việc phục tùng tuyệt đối sự lãnh đạo của Đảng chính là thực hiện nghiêm túc hai nguyên tắc lãnh đạo của Đảng đã chỉ ra. Cá nhân chấp hành nguyên tắc cũng đòi hỏi phải hiểu đúng nguyên tắc, biết vận dụng nguyên tắc vào thực tiễn, vào chính hoạt động của tổ chức mình để phát huy trách nhiệm cao nhất trong thực hiện.

Phát huy phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ trong thực hiện các nguyên tắc để Đảng ta vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, giữ vững vai trò lãnh đạo tuyệt đối. Muốn làm được tốt điều đó thì mọi cán bộ, đảng viên phải có tinh thần tự phê bình và phê bình nghiêm túc, thấy đúng phải bảo vệ, thấy sai dám đấu tranh. Việc thực hiện tốt các nguyên tắc không chỉ nhằm thống nhất, xây dựng kỷ luật hành động cho toàn Đảng, cho tổ chức mà còn nhằm phát huy mọi sáng kiến, trí tuệ của đảng viên. Không thể khác, chỉ có thực hành dân chủ rộng rãi trong nội bộ Đảng mới là cơ chế kiểm soát quyền lực, giám sát sai phạm tốt nhất. Mọi công việc của Đảng, của tổ chức đều phải dân chủ trong bàn bạc, thảo luận đi đến thống nhất và giao trách nhiệm cụ thể cho từng đảng viên thì mới có được chủ trương, đường lối, nghị quyết giá trị nhất, phù hợp với thực tiễn để lãnh đạo mọi tổ chức và cán bộ, đảng viên hoàn thành nhiệm vụ được giao.

NGUYỄN ANH TUẤN