Tiêu biểu cho những thành tích ấy là chiến công tiêu diệt sở chỉ huy địch tại điểm cao 543 trong chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào năm 1971. Chiến công xuất sắc của kíp xe tăng 555 thuộc Đại đội 3, Tiểu đoàn 198, Trung đoàn xe tăng 203 gắn liền với trận đầu ra quân đánh thắng ở Tà Mây, Làng Vây trong chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh năm 1968; trận đánh điểm cao 543 trong chiến dịch Đường 9 - Nam Lào năm 1971.

Xe tăng PT-76 mang số hiệu 555 tham gia trận đánh điểm cao 543.  Ảnh tư liệu.

Chiếc PT-76 số hiệu 555 là xe tăng hạng nhẹ, có khả năng lội nước của Liên Xô sản xuất, viện trợ cho Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ. Vũ khí chính có pháo chính 76mm, súng máy đồng trục 7,62mm, súng máy 7,62mm của lái xe, súng phòng không 12,7mm gắn phía trên tháp pháo. Nằm trong biên chế Đại đội 3, thành viên kíp xe ban đầu gồm có: Trung đội phó, Trưởng xe Lê Xuân Tấu, Lái xe Nguyễn Vũ Cỏn, Pháo thủ Nguyễn Văn Tuấn. 

Sau những chiến thắng lớn Đông Xuân và Hè Thu năm 1967 của quân và dân ta, địch rơi vào thế bị động và có xu hướng co cụm, nhất là ở Mặt trận Trị Thiên, Đường 9 và Đông Nam Bộ. Thực hiện chủ trương của Bộ Tổng Tham mưu về việc đưa xe tăng vào chiến đấu trên chiến trường, ngày 28-6-1967, Đảng ủy Bộ tư lệnh Tăng-Thiết giáp đã tổ chức 2 đại đội xe tăng lội nước PT-76 là Đại đội 3 và 9 thuộc Tiểu đoàn 3, Trung đoàn xe tăng 203 thành tiểu đoàn mang phiên hiệu 198 (với ý nghĩa kỷ niệm Ngày Cách mạng Tháng Tám) thực hiện nhiệm vụ đặc biệt.

Trong chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào năm 1971, kíp xe tăng 555 có nhiệm vụ đánh chiếm điểm cao 543, nơi có Sở Chỉ huy Lữ đoàn dù 3, một tiểu đoàn dù, một tiểu đoàn pháo binh, một đại đội công binh của địch. Trong trận đánh này, kíp xe gồm có Trưởng xe Nguyễn Văn Duyên, Lái xe Đặng Văn Đoàn, Pháo thủ Nguyễn Thoảng.

11 giờ 30 phút ngày 25-2-1971, Đại đội 9 được lệnh xuất kích. Kíp xe tăng 555 dẫn đầu đội hình tiến công. Thấy xe tăng của ta xuất hiện, địch tập trung hỏa lực pháo binh, máy bay đánh vào đội hình tiến công của bộ binh và xe tăng ta, nhưng bất thành. Trưởng xe Nguyễn Văn Duyên sử dụng pháo tăng và súng máy bắn tiêu diệt các hỏa điểm và sinh lực địch ở khu vực trận địa pháo và xông thẳng vào khu trung tâm truyền tin.

Xe tăng PT-76 mang số hiệu 555 trưng bày tại Bảo tàng Tăng-Thiết giáp hiện nay.

Sơ đồ trận đánh Làng Vây có sự góp mặt của xe tăng PT-76 mang số hiệu 555.

Trận chiến ác liệt, kíp xe tăng 555 đã dùng hết cơ số đạn đủ cho 3 trận đánh công kiên; nỗ lực phối hợp cùng bộ binh đánh chiếm sở chỉ huy Lữ đoàn dù 3, dùng xích sắt nghiền nát các ổ đề kháng và đè lên nóc hầm chỉ huy, tạo điều kiện cho bộ binh ta bắt sống viên Đại tá, Lữ đoàn trưởng Lữ đoàn dù 3 Nguyễn Văn Thọ của ngụy quân.

Đây là trận đánh hiệp đồng binh chủng đạt hiệu suất chiến đấu rất cao của xe tăng 555, cũng như Đại đội tăng 9, góp phần vào thắng lợi của chiến dịch Đường 9 - Nam Lào năm 1971. Sau trận đánh, xe tăng 555 được tặng Huân chương Chiến công giải phóng hạng Ba; trưởng xe Nguyễn văn Duyên được tặng thưởng Huân chương Chiến công giải phóng hạng Nhất; pháo thủ Nguyễn Thoảng và lái xe Đặng Văn Đoàn được tặng thưởng Huân chương Chiến công giải phóng hạng Nhì. Với những thách tích đạt được trong chiến đấu, xe tăng PT-76 được đặt biệt danh “Mãnh hổ trên Đường số 9 - Nam Lào”. 

Khi chiến dịch gần kết thúc, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Đảng ủy, Bộ tư lệnh Tăng-Thiết giáp, Tiểu đoàn 198 đã nghiên cứu các phương án khôi phục và di chuyển xe tăng 555 từ chiến trường ra trưng bày tại Triển lãm “Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào” diễn ra ở Vân Hồ (Hà Nội). Sau một thời gian nỗ lực khôi phục, sửa chữa, các đồng chí Nguyễn Đình Trừu, Tiểu đoàn phó kỹ thuật Tiểu đoàn 198; Trần Ba, Cán bộ Tuyên huấn Binh chủng Tăng-Thiết giáp; Trần Xuân Liệu, Cán bộ Tuyên huấn Binh chủng Tăng-Thiết giáp đã hoàn thành nhiệm vụ đưa xe tăng 555 về Hà Nội và trưng bày tại Triển lãm Vân Hồ. 

Xe tăng PT-76 số hiệu 555 được trưng bày tại Bảo tàng Quân đội (nay là Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam) và hiện nay là tại Bảo tàng Tăng-Thiết giáp. Đây là hiện vật gốc quý giá, tiêu biểu cho truyền thống “Đã ra quân là đánh thắng” của bộ đội Tăng-Thiết giáp Việt Nam anh hùng và luôn thu hút được sự quan tâm của du khách tham quan trong và ngoài nước.

Bài, ảnh: TUẤN SƠN