Tăng thuế để giảm hút thuốc lá

QĐND - Hưởng ứng Ngày Thế giới không hút thuốc lá (31-5) năm nay, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đưa ra thông điệp “Tăng thuế thuốc lá” nhằm kêu gọi các quốc gia thực hiện chính sách thuế và giá các sản phẩm thuốc lá. Hiện việc tăng thuế được xem như một biện pháp hiệu quả để giảm tiêu thụ, giảm người mắc bệnh và tử vong do sử dụng thuốc lá.

Đề xuất tăng thuế mạnh

Theo thống kê của WHO, sử dụng thuốc lá gây tử vong cho gần 6 triệu người mỗi năm trên toàn cầu. Trong đó, hơn 600.000 ca tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc thụ động. Với diễn biến này, nếu các quốc gia không hành động kịp thời thì con số tử vong do nạn dịch thuốc lá có thể lên tới hơn 8 triệu người vào năm 2030. Điều đáng nói là hơn 80% trường hợp tử vong do thuốc lá xảy ra ở những nước có thu nhập thấp và trung bình.

Việt Nam hiện nằm trong số 15 quốc gia có người hút thuốc nhiều nhất. Trong khi đó, thuế thuốc lá ở Việt Nam vào loại thấp nhất so với các nước trong khu vực và trên thế giới, chỉ bằng 80% ở Pháp, 73% ở Đức và 60% ở Ô-xtrây-li-a… Việc đánh thuế thấp đã khiến giá thuốc lá rẻ, tạo điều kiện để thanh, thiếu niên hút thuốc. Nhằm giảm thiểu lượng người tiêu dùng, Bộ Y tế đã đưa ra đề án tăng thuế đối với thuốc lá. Tương ứng thuế suất thuốc lá sẽ tăng theo lộ trình từ 65% lên 105% vào năm 2015, từ 105% lên 145% vào năm 2018 và sẽ tiếp tục xem xét điều chỉnh thuế vào năm 2020.

Mít tinh Ngày Thế giới không hút thuốc lá tại Thái Bình. Ảnh do Văn phòng Chương trình phòng, chống tác hại thuốc lá cung cấp.

Các nghiên cứu về sử dụng thuốc lá trong thanh, thiếu niên ở nước ta cho thấy, tỷ lệ hút thuốc trong độ tuổi này đang tăng, thậm chí là đang được "trẻ hóa". Theo bà Phan Thị Hải-Phó chánh Văn phòng Chương trình phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), hiện có tới 21,6% nam thanh niên từ 16 đến 24 tuổi là người hút thuốc. Với tình hình này thì tương lai nhiều thanh niên Việt sẽ phải gánh chịu những hậu quả to lớn về sức khỏe. Do đó, tăng thuế chính là biện pháp hữu hiệu để hạn chế thanh, thiếu niên hút thuốc, giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong dài hạn đối với cộng đồng”. Bà Phan Thị Hải cho biết, hiện tỷ lệ thuế thuốc lá tại Việt Nam chiếm 41,6% giá bán lẻ (65% giá xuất xưởng). Về vấn đề này, ông Lương Ngọc Khuê-Cục trưởng Cục Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) khẳng định, hình thức tăng giá thuế thuốc lá không những giảm thiểu được số lượng người dùng thuốc lá có hại cho sức khỏe, mà còn tăng nguồn thu đáng kể cho ngân sách quốc gia.

Theo điều tra của Viện Chiến lược và Chính sách y tế, người Việt Nam chi khoảng 22.000 tỷ đồng cho thuốc lá mỗi năm. Tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm lên đến 23.000 tỷ đồng/năm. Như vậy, nếu thực hiện tốt thì mỗi cá nhân không hút thuốc đã đóng góp đáng kể cho ngân sách Nhà nước.

Kiểm soát chặt mạng lưới bán thuốc lá lẻ

Về lo ngại việc tăng thuế thuốc lá sẽ gia tăng tình trạng buôn lậu thuốc lá, ông Nguyễn Tuấn Lâm-đại diện WHO tại Việt Nam cho rằng, điều này là thiếu cơ sở. Ông Lâm giải thích, theo số liệu ước tính của Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, lượng thuốc lá nhập lậu tăng giảm không liên quan đến các thời điểm tăng thuế. “Tại Việt Nam, việc tăng giá thuốc lá không phải là nguyên nhân chủ yếu làm tăng buôn lậu, vì giá của phần lớn thuốc nhập lậu cao hơn giá thuốc cùng loại được sản xuất trong nước khoảng 30-40%”, ông Lâm nói. Cũng theo ông Lâm, việc gia tăng buôn lậu thuốc lá phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như khả năng kiểm soát mạng lưới bán lẻ thuốc lá tại các quốc gia, mức độ minh bạch trong công tác phòng, chống buôn lậu của các nước…

Để hưởng ứng Ngày Thế giới không hút thuốc lá (31-5) và Tuần lễ quốc gia không hút thuốc lá (từ ngày 25 đến 31-5), Bộ trưởng Bộ Y tế, Chủ nhiệm Chương trình phòng, chống tác hại thuốc lá quốc gia đã có công văn yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố tuyên truyền, tổ chức các hoạt động nhằm đẩy mạnh thực thi môi trường không khói thuốc và phổ biến các thông tin ý nghĩa về sự cần thiết của việc tăng thuế thuốc lá đến từng người dân. Theo báo cáo của Văn phòng Chương trình phòng, chống tác hại thuốc lá, Việt Nam đã thông qua việc phê chuẩn Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới năm 2004 và ban hành Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá năm 2012 (luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 1-5-2013). Ngày 25-1-2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định phê duyệt "Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại thuốc lá đến năm 2020" trong đó quy định rõ mục tiêu đến năm 2020 giảm tỷ lệ hút thuốc của thanh, thiếu niên từ 26% xuống 18%, tỷ lệ hút thuốc nam giới giảm từ 47,4% xuống 39%, tỷ lệ hút thuốc của nữ giới xuống dưới 1,4%. Để thực hiện mục tiêu này, một trong những biện pháp quan trọng nhất là sử dụng công cụ thuế đối với các sản phẩm thuốc lá. Điều 6 trong Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá cũng ghi rõ “Các biện pháp về giá và thuế là công cụ hiệu quả và quan trọng để giảm tiêu dùng thuốc lá”. Kinh nghiệm các nước cũng cho thấy biện pháp thuế đóng góp tới 50-60% vào việc giảm tiêu dùng thuốc lá.

THU HƯƠNG