Phát huy hiệu quả kinh tế trang trại vùng Tây Nguyên

Nhiều lợi thế, hiệu quả kinh tế cao

Theo thống kê của Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, tính đến cuối năm 2015, toàn vùng Tây Nguyên có 3.275 trang trại kinh tế, bao gồm 2.319 trang trại trồng trọt, 907 trang trại chăn nuôi, 4 trang trại nuôi trồng thủy sản và 45 trang trại tổng hợp. Trao đổi với chúng tôi về những thuận lợi trong phát triển kinh tế trang trại vùng Tây Nguyên, đồng chí Trần Đức Thanh, Phó vụ trưởng Vụ Kinh tế, Ban Chỉ đạo Tây Nguyên khẳng định: Thế mạnh lớn nhất của Tây Nguyên đối với phát triển kinh tế trang trại đó là có tiềm năng về đất đai. Đất đai vùng Tây Nguyên không chỉ thuận lợi cho mở rộng diện tích mà còn phù hợp với các loại cây công nghiệp dài ngày như cà phê, cao su, hồ tiêu, cây ăn quả; đồng thời có thể phát triển đồng cỏ để chăn nuôi đại gia súc; gieo trồng các loại cây nông sản ngắn ngày như: Lúa, bắp, đậu, đỗ,…, tạo nguồn thức ăn cho chăn nuôi gia súc, gia cầm và thủy sản. Cũng chính những điều kiện thuận lợi kể trên nên hiện nay Tây Nguyên đang là địa bàn tập trung gần 12% tổng số trang trại của cả nước.

Qua tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy, Lâm Đồng là tỉnh có mô hình kinh tế trang trại mạnh, đạt hiệu quả cao. Cụ thể, tính đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh Lâm Đồng có 777 trang trại, đang quản lý, sử dụng gần 4 nghìn héc-ta đất; trong đó có 350 trang trại trồng trọt, 300 trang trại chăn nuôi và 127 trang trại tổng hợp. Kết quả sản xuất kinh doanh năm 2015 của các trang trại đạt tổng doanh thu hơn 1.887 tỷ đồng, bình quân 2,4 tỷ đồng/trang trại. Từ năm 2011 đến nay, tỉnh Lâm Đồng đã phát triển nhanh về số lượng trang trại sản xuất, chăn nuôi với nhiều thành phần kinh tế tham gia. Nhiều trang trại không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, cung ứng các nguồn giống mới, mà còn tích cực mở rộng dịch vụ kỹ thuật, làm đầu mối cung cấp phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, thức ăn chăn nuôi và tiêu thụ nông sản cho nông dân trong vùng, qua đó góp phần tạo thêm sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao, cung cấp cho các cơ sở, đơn vị chế biến trong nước và xuất khẩu.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắc Nông, tính đến tháng 11-2016, toàn tỉnh có hơn 1.100 trang trại, trong đó trang trại trồng trọt chiếm hơn 90%. Các trang trại quản lý sử dụng gần 7 nghìn héc-ta đất, tạo việc làm cho hơn 13 nghìn lao động. Năm 2015, thu nhập bình quân đạt 1,1 tỷ đồng/trang trại. Đối với tỉnh Đắc Lắc, trang trại trồng trọt, chủ yếu là trồng cà phê, cao su, hồ tiêu và cây ăn quả vẫn chiếm ưu thế. Tính đến giữa năm 2016, toàn tỉnh có 732 trang trại, tăng 27 trang trại so với năm 2015; trong đó có 350 trang trại trồng trọt, 301 trang trại chăn nuôi, 3 trang trại lâm nghiệp, 15 trang trại nuôi trồng thủy sản và 63 trang trại tổng hợp. Các trang trại đã và đang tạo việc làm cho hơn 4.000 lao động với mức thu nhập bình quân từ 150-200 nghìn đồng/lao động/ngày công. Kết quả sản xuất, kinh doanh năm 2015 của kinh tế trang trại đạt hơn 1.170 tỷ đồng, bình quân gần 1,6 tỷ đồng/trang trại. Sau khi trừ chi phí, bình quân mỗi trang trại thu lợi nhuận gần 400 triệu đồng/năm; trong đó trang trại có lợi nhuận thấp nhất đạt 299 triệu đồng và cao nhất đạt 506 triệu đồng.

Tìm hiểu mô hình kinh tế trang trại tại huyện Cư M’gar (tỉnh Đắc Lắc), đồng chí Trương Văn Chỉ, Chủ tịch UBND huyện, cho biết: Đối với phát triển kinh tế trang trại, lâu nay chính quyền các cấp ở huyện Cư M’gar rất quan tâm, tạo điều kiện về mọi mặt, nhất là về đất đai, vốn tín dụng, lồng ghép các chương trình hỗ trợ và ứng dụng khoa học kỹ thuật. Kết quả, nhiều trang trại đã tạo ra “mô hình điểm” để nông dân học hỏi nhân rộng trong phát triển sản xuất, chăn nuôi mang lại hiệu quả kinh tế. Cụ thể trong lĩnh vực sản xuất cà phê-cây trồng mũi nhọn, hằng năm mang lại gần 40% GDP của huyện, thì các trang trại trồng cà phê đã đi tiên phong trong ứng dụng khoa học kỹ thuật, tạo sản phẩm cà phê chất lượng cao, nâng cao thu nhập trên bình quân diện tích đất canh tác. Cũng theo đồng chí Trương Văn Chỉ, tính đến nay, toàn huyện Cư M’gar có 32 trang trại, có tổng vốn đầu tư gần 150 tỷ đồng; năm 2015 đạt tổng doanh thu 67 tỷ đồng; tạo việc làm cho 359 lao động.

Tham quan trang trại điển hình trồng xen hồ tiêu, bơ trong cà phê của hộ ông Nguyễn Bá Phước, thôn Tiến Đạt, xã Quảng Tiến, huyện Cư M’gar, chúng tôi được biết: Từ năm 1990, hộ ông Phước đầu tư xây dựng trang trại cà phê với diện tích 15ha, sản lượng cà phê hằng năm đạt 40-50 tấn. Nhiều vụ, nhờ biết thâm canh, cà phê trang trại ông Phước đạt năng suất 7 tấn nhân/ha, gia đình ông thu cả 100 tấn/năm. Từ năm 2010 đến nay, khi cà phê “rớt giá”, ông chuyển hướng trồng xen hồ tiêu, bơ trong vườn cà phê để tạo thêm thu nhập, duy trì sự phát triển. Dự kiến năm 2016 này, gia đình ông thu từ trang trại được khoảng 2,4 tỷ đồng, tạo việc làm thời vụ cho 30 lao động.

Những bất cập, vướng mắc cần tháo gỡ

Trong bối cảnh chung của phát triển nông nghiệp vùng Tây Nguyên, mô hình kinh tế trang trại đã và đang gặp nhiều vướng mắc, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế và định hướng phát triển bền vững. Trước hết, phần lớn trang trại ở các tỉnh Tây Nguyên được hình thành một cách tự phát, chưa chủ động được đầu ra cho sản phẩm, nên thu nhập của các trang trại cũng bấp bênh như tình trạng chung của ngành nông nghiệp; khi giá nông sản như cà phê, cao su, hồ tiêu, cây ăn quả, giá thực phẩm chăn nuôi… xuống ở mức thấp hơn chi phí sản xuất, thì trang trại dễ lâm vào tình trạng thua lỗ, phá sản và nợ nần.

Thực tế cho thấy, phần lớn các địa phương ở Tây Nguyên chưa quan tâm đến quy hoạch phát triển trang trại. Cụ thể tại tỉnh Đắc Lắc, mặc dù từ ngày 18-7-2012, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1555/QĐ-UBND về việc phê duyệt Dự án Quy hoạch phát triển kinh tế trang trại tỉnh Đắc Lắc giai đoạn 2011-2015 và định hướng đến năm 2020, nhưng đến nay chỉ có 3 huyện là: Krông Năng, Buôn Đôn và Krông Bông phê duyệt và tổ chức công bố quy hoạch; 12 huyện, thị xã và thành phố còn lại chưa phê duyệt, công bố quy hoạch phát triển kinh tế trang trại. Bên cạnh đó, như ông Vũ Văn Đông, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắc Lắc nhận định: “Hiện nay, công tác lập quy hoạch còn nhiều bất cập, chưa đồng bộ từ tỉnh đến huyện, vì vậy không tạo được sự liên kết giữa phát triển trang trại với sự hình thành các vùng sản xuất tập trung; cũng như chưa gắn phát triển kinh tế trang trại với công tác đầu tư cơ sở hạ tầng về thủy lợi, giao thông, điện và tìm kiếm thị trường tiêu thụ ở từng địa phương”.

Bên cạnh đó, những vướng mắc về thủ tục đất đai, về chính sách tín dụng, về giải quyết đầu ra cho sản phẩm cũng là những trở lực rất lớn tác động đến kinh tế trang trại. Chính những vướng mắc kể trên nên tại tỉnh Lâm Đồng, đến nay mới có 116/777 trang trại; tỉnh Đắc Lắc có 83/732 trang trại được cấp Giấy chứng nhận kinh tế trang trại theo Thông tư số 27/2011/TT-BNNPTNT ngày 13-4-2011 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Các tỉnh còn lại như: Gia Lai, Kon Tum và Đắc Nông, tỷ lệ trang trại được cấp Giấy chứng nhận kinh tế trang trại cũng còn ở mức khiêm tốn.

Nhằm tháo gỡ khó khăn cho phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn tỉnh Đắc Lắc, theo ông Vũ Văn Đông, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắc Lắc: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang đề nghị UBND tỉnh Đắc Lắc xem xét, trình HĐND tỉnh trong năm 2017 ban hành Nghị quyết về một số chính sách phát triển kinh tế trang trại, thay thế Nghị quyết số 06/2009/NQ-HĐND, ngày 10-7-2009, vì có những nội dung quy định không còn phù hợp xu thế phát triển trang trại giai đoạn hiện nay.

Đồng chí Trần Đức Thanh, Phó vụ trưởng Vụ Kinh tế, Ban Chỉ đạo Tây Nguyên nêu kiến nghị: Trung ương và các tỉnh Tây Nguyên cần xác định, kinh tế trang trại là mô hình hiện đại phù hợp với xu thế phát triển hiện nay, không chỉ sản xuất trên quy mô lớn, mà còn đáp ứng việc ứng dụng khoa học công nghệ cao, tạo sản phẩm có giá trị kinh tế và sức cạnh tranh cao. Vì vậy cần có những chính sách cụ thể về “tích tụ ruộng đất”, về tín dụng ưu đãi, về thuế và về thị trường tiêu thụ để loại hình kinh tế trang trại phát triển. Bên cạnh đó, bản thân trong các mô hình kinh tế trang trại cũng cần sản xuất, kinh doanh theo hướng liên kết giữa các trang trại với nhau, giữa trang trại sản xuất với nhà khoa học, tổ chức tín dụng, nhà đầu tư, với đơn vị cung ứng nguyên liệu đầu vào và bao tiêu sản phẩm đầu ra; tạo môi trường thuận lợi để loại hình kinh tế trang trại phát triển chính là một trong những yếu tố góp phần đưa nông nghiệp vùng Tây Nguyên phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Bài và ảnh: KIỀU BÌNH ĐỊNH