QĐND - Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước gửi Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thực thi Luật Người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, thì số khoản dư nợ mà Ngân hàng Chính sách xã hội chưa thu hồi được từ các khoản nợ xấu, nợ do doanh nghiệp chiếm dụng của người lao động (NLĐ) lên tới hơn 220 tỷ đồng. Trong đó phần lớn số tiền thu hồi nợ khó là của những lao động không đòi được tiền đặt cọc do doanh nghiệp không có khả năng đưa họ đi nước ngoài làm việc.

Kiểm tra tay nghề của lao động xuất khẩu ở Công ty VinaconexMec.

 

 Điển hình như trường hợp 3 năm đi “đòi nợ” doanh nghiệp, số lần đi lại không dưới 30 lần của 8 lao động ở các tỉnh: Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Phòng, Bắc Giang, Ninh Bình, Phú Thọ… mỗi người mới đòi lại được 1/2 số tiền đã nộp cho Chi nhánh Công ty CP Du lịch dịch vụ dầu khí Hải Phòng tại Hà Nội để làm thủ tục đi xuất khẩu lao động (XKLĐ) tại Cộng hòa Séc. Một người lao động cho biết, đầu năm 2007, chi nhánh này đã thu của mỗi người gần 3000USD lệ phí đi làm việc ở Cộng hòa Séc. Tiền nộp đủ, nhưng hết năm 2007 đến đầu 2008 vẫn chưa thấy công ty nói đến lịch xuất cảnh. Mòn mỏi đợi ngày xuất cảnh không được, 8 lao động này từ bỏ giấc mơ xuất ngoại nhưng số tiền đã nộp cho công ty trở thành món nợ khó đòi. Từ đây, 8 lao động này phải trải qua hành trình đi đòi nợ đầy nước mắt. Bởi để có được số tiền nộp lệ phí, phần lớn mọi người phải vay lãi từ ngân hàng.  

Ông Nguyễn Văn Lý, Phó tổng giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội cho biết: Có doanh nghiệp chiếm dụng vốn của NLĐ đến gần 3 năm mới bị phát hiện. Điển hình là trường hợp nhận 313 triệu đồng từ 17 NLĐ của Công ty Incomex. Đa số NLĐ thuộc các huyện Chí Linh, Tứ Kỳ, Ninh Giang (tỉnh Hải Dương) đều nộp tiền từ năm 2006 và đến năm 2008 mới bị phát hiện. Đến nay, doanh nghiệp này vẫn chưa trả hết nợ cho NLĐ. Một số doanh nghiệp có biểu hiện chiếm dụng vốn có "thâm niên" như: Một lao động tại Phú Thọ nộp cho Công ty Tranxeco tại Hà Nội 15 triệu đồng từ tháng 7-2006 đến nay vẫn chưa có việc làm, cũng không đòi được tiền. Hoặc Công ty Quinimex tại Quảng Ninh "quỵt" 18 triệu đồng của một lao động tại Phú Thọ từ tháng 4-2007 đến nay.

Thông thường, doanh nghiệp sẽ hỗ trợ NLĐ làm các thủ tục vay vốn ngân hàng khi lao động đủ điều kiện đi XKLĐ để trả các khoản phí. Doanh nghiệp sẽ nhận số tiền giải ngân này. Với quy trình này, NLĐ, đặc biệt lao động nghèo sẽ có thêm cơ hội được đi làm việc ở nước ngoài. Song nếu việc xuất cảnh không thành, thì người lao động rất khó đòi được khoản tiền đã nộp trong khi hằng tháng vẫn phải nộp tiền lãi cho ngân  hàng.

 Mặc dù Luật Người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài quy định: Nếu sau khi nộp tiền 6 tháng, NLĐ không xuất cảnh được thì doanh nghiệp phải hoàn trả lại tiền, nếu không doanh nghiệp sẽ bị phạt hành chính từ 5 đến 40 triệu đồng và có thể bị đình chỉ giấy phép đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài. Thế nhưng, trên thực tế, số doanh nghiệp bị xử lý chỉ đếm trên đầu ngón tay. Hậu quả vẫn là hàng nghìn người lao động trong diện nghèo khổ, phải chạy vạy, vay mượn tiền để đi XKLĐ mong đổi đời, thì bị biến thành “chủ nợ” bất đắc dĩ.

Để bảo đảm quyền lợi cho NLĐ và tính nghiêm minh của pháp luật, chúng tôi đề nghị các cơ quan chức năng liên quan, đặc biệt là các cơ quan bảo vệ pháp luật sớm vào cuộc làm rõ những hành vi lừa đảo, trục lợi trên mồ hôi, nước mắt của người nghèo. Tất cả các hành vi này phải được nghiêm trị trước pháp luật.

Nếu được, cần nghiên cứu sửa đổi Luật Người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hướng tăng nặng hình thức xử phạt đối với hành vi chiếm dụng vốn của NLĐ, không phải từ 5 đến 40 triệu đồng (biên độ quá dài, dễ bị lợi dụng), mà là 60 đến 80 triệu đồng. Có như vậy, chúng ta mới xóa được nghịch cảnh người nghèo trở thành "chủ nợ"./.

Bài và ảnh: Hương Lan