Nâng giá trị nông sản bằng tư duy thị trường

Tiềm năng lớn nhưng còn bỏ ngỏ

Các sản phẩm nông sản Việt Nam đã có mặt tại hơn 190 quốc gia và vùng lãnh thổ. Nhiều loại nông sản của Việt Nam nổi tiếng trên thế giới cả về chất lượng và hương vị đặc trưng như gạo, cà phê, hồ tiêu... Bên cạnh đó, các mặt hàng như hạt điều, trái thanh long, xoài, sầu riêng, vải thiều, tôm sú, cá tra, gỗ và sản phẩm từ gỗ... đều là những sản phẩm chủ lực, có mặt tại nhiều thị trường, góp phần nâng tầm thương hiệu nông sản Việt trên trường quốc tế. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam đạt mức kỷ lục 62,5 tỷ USD. Trong 9 tháng năm 2025, giá trị xuất khẩu đã đạt 52,31 tỷ USD, tăng 14% so với cùng kỳ năm 2024.

Nông dân xã Ngọc Lâm, tỉnh Hưng Yên phát triển nuôi cá lồng. Ảnh: TRỊNH CƯỜNG

Tuy nhiên, đằng sau những con số đầy ấn tượng ấy vẫn tồn tại những thách thức không nhỏ đối với nông sản Việt Nam. Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam Lương Quốc Đoàn cho biết, việc tiếp cận các thị trường mới vẫn còn hạn chế, nhiều mặt hàng nông sản của chúng ta vẫn còn xuất đi dưới dạng thô, chưa có thương hiệu, với 80% sản phẩm chưa có thương hiệu riêng. Bên cạnh đó, việc phát triển thị trường trong nước còn chưa được chú trọng, khai thác hiệu quả.

Thực tế cũng cho thấy, tình trạng “được mùa, rớt giá”, “giải cứu nông sản” vẫn diễn ra ở nhiều nơi. Không ít sản phẩm tuy ngon, độc đáo nhưng chưa đáp ứng được tiêu chuẩn chất lượng, vệ sinh, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc rõ ràng để thâm nhập vào những thị trường khó tính như Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Nhật Bản... Đáng chú ý, trong khi nhiều doanh nghiệp nhỏ và hộ nông dân đã cố gắng đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, tổ chức livestream quảng bá, thì vẫn còn tình trạng sản xuất manh mún, thiếu liên kết, sản phẩm chưa đủ chuẩn hoặc không có thương hiệu nên khó cạnh tranh.

Chia sẻ thực tế khi triển khai các phiên livestream bán hàng ở Lai Châu vừa qua, bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương, cho biết, phiên livestream có nhiều doanh nghiệp tham gia nhưng chỉ một đơn vị sản xuất mật ong đủ tiêu chuẩn để đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử. Điều này cho thấy, bán hàng trên sàn thương mại điện tử không chỉ là quảng bá hay mở gian hàng mà điều cốt lõi là sản phẩm phải đạt chuẩn.

Dẫn lối bằng tín hiệu thị trường và chất lượng

Tiềm năng của nông sản Việt Nam còn lớn, tuy nhiên, để nông sản Việt Nam đi xa hơn, bán với giá trị cao hơn, bền vững hơn, doanh nghiệp, nông dân phải thay đổi tư duy kinh tế nông nghiệp. Theo bà Lê Hoàng Oanh, hàng hóa xuất khẩu đòi hỏi nhiều tiêu chuẩn cao. Không chỉ bảo đảm chất lượng, truy xuất nguồn gốc rõ ràng mà phải có thương hiệu, thiết kế bao bì bắt mắt, đăng ký bảo hộ thương hiệu để bảo vệ sản phẩm khi xảy ra tranh chấp. “Muốn xuất khẩu, chúng ta phải nghiên cứu thị trường nước ngoài cần gì, từ sản lượng, chất lượng đến bao bì đều phải đáp ứng”, bà Lê Hoàng Oanh nhấn mạnh. Bộ Công Thương đã và đang tổ chức nhiều lớp tập huấn giúp bà con nắm được quy chuẩn, thủ tục cần thiết để sản phẩm đạt chuẩn trong nước và quốc tế. Bộ Công Thương cũng đã phối hợp với các sàn thương mại điện tử như TikTok, Shopee... tổ chức nhiều khóa đào tạo xây dựng gian hàng chính hãng, quảng bá số, kỹ năng quay video, livestream bán hàng. Tất cả hoạt động này đều miễn phí cho bà con.

Trong công tác xúc tiến thương mại, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương, cho biết, Bộ đã xác định nông nghiệp, nông, lâm, thủy sản là nhóm ngành ưu tiên trong chiến lược tìm kiếm thị trường. 20-25% ngân sách Chương trình Xúc tiến thương mại quốc gia được dành riêng nhằm hỗ trợ nhóm này.

Để nông sản có thị trường rộng lớn hơn, với giá trị gia tăng cao hơn, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho rằng, doanh nghiệp, hợp tác xã, bà con nông dân dứt khoát phải bắt đầu từ việc thay đổi tư duy kinh tế thị trường. Phải trả lời rành rọt được các câu hỏi: Làm gì, bán ở đâu, bán cho ai, bán với giá nào? Phải trả lời ngay từ đầu các câu hỏi đó thì mới làm ăn hiệu quả, chấm dứt việc sản xuất theo thói quen, sản xuất xong mới đi tìm chỗ bán. “Làm kinh tế nông nghiệp cần xác định quy hoạch, xây dựng các vùng trồng đáp ứng yêu cầu của thị trường và người tiêu dùng. Tiên quyết trong sản xuất phải là sản phẩm xanh, sản phẩm sạch, vì đã qua rồi thời “rau 2 luống, lợn 2 chuồng”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu định hướng.

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Kinh tế xem các tin, bài liên quan.