Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, PGS, TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) chia sẻ, để quản lý tiến độ, chất lượng công trình, không nên chia gói thầu quá nhỏ dẫn đến manh mún, đồng thời cần tạo điều kiện để nhà thầu trong nước nâng cao trình độ, năng lực.
Đường cao tốc có những yêu cầu kỹ thuật đặc biệt
Phóng viên (PV): Việc phân chia gói thầu là khâu rất quan trọng để từ đó xác định tiêu chí lựa chọn nhà thầu. Theo ông, quy mô gói thầu của dự án cao tốc Bắc-Nam nên ở mức nào sẽ hợp lý?
PGS, TS Trần Chủng: Đường bộ cao tốc là loại công trình cấp đặc biệt nên Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đưa ra những yêu cầu kỹ thuật đặc biệt so với công trình giao thông thông thường. Trong đó, cần bảo đảm công năng của đường cao tốc, đó là phương tiện lưu thông liên tục với vận tốc cao và an toàn giao thông. Vì vậy, việc thi công các công trình này cũng phải được nhìn nhận đầy đủ từ góc độ kỹ thuật. Tôi được biết, Bộ GTVT vừa báo cáo Chính phủ về việc tổ chức lựa chọn nhà thầu xây lắp dự án đường bộ cao tốc Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025, trong đó kiến nghị phân chia gói thầu tại dự án với phạm vi khoảng 20-40km/gói thầu, giá trị dự kiến khoảng 3.000-5.000 tỷ đồng. Theo tôi, quy mô gói thầu như đề xuất là phương án hợp lý.
Công trình này đi dọc tuyến Bắc-Nam, qua nhiều khu vực có địa hình, địa chất, thủy văn khác nhau. Đây là thách thức cho những người xây dựng công trình giao thông ở Việt Nam. Xuất phát từ tính chất phức tạp, khó khăn và đòi hỏi cao về kỹ thuật nên để đáp ứng yêu cầu của dự án đường cao tốc không nên chia nhỏ gói thầu, tránh việc dự án bị băm nát, manh mún. Thủ tướng Chính phủ cũng đã có chỉ đạo về việc khắc phục ngay tình trạng chia nhỏ gói thầu với quá nhiều nhà thầu tham gia nhằm thu hút được nhà thầu, nhà đầu tư lớn, có nhiều năng lực, kinh nghiệm thi công.
PV: Có ý kiến cho rằng, nếu để gói thầu ở quy mô nhỏ sẽ tạo điều kiện cho nhiều nhà thầu tham gia dự án. Ông đánh giá thế nào về những mặt thuận lợi và hạn chế nếu chia nhỏ gói thầu?
PGS, TS Trần Chủng: Nếu nhìn vào quy mô 3.000-5.000 tỷ đồng cho mỗi gói thầu có thể thấy là khối lượng lớn, số lượng nhà thầu có thể thực hiện được chưa nhiều. Ngược lại, chia nhỏ gói thầu có điểm thuận lợi là huy động được nhiều nhà thầu tham gia. Tuy nhiên, sẽ gặp khó khăn trong việc bảo đảm tiến độ, chất lượng và tính đồng bộ của cả dự án. Có những nhà thầu chỉ tham gia được gói thầu quy mô nhỏ bởi chưa đủ điều kiện về năng lực chuyên môn, con người, trang thiết bị và kinh nghiệm.
Gói thầu quy mô nhỏ còn có hạn chế là không khuyến khích được nhà thầu đầu tư trang thiết bị hiện đại, công suất lớn. Chia nhỏ gói thầu cũng sẽ khó kiểm soát về chất lượng, tiến độ dự án. Cần chọn nhà thầu có đủ năng lực thực hiện gói thầu chứ không thể chia gói thầu cho phù hợp với nhà thầu.
Xem xét ưu thế của mô hình tổng thầu
PV: Với những gói thầu thi công có giá trị lớn, ông đánh giá thế nào về khả năng đáp ứng của nhà thầu Việt Nam?
PGS, TS Trần Chủng: Chúng ta đang tổ chức thi công công trình cấp đặc biệt trong lĩnh vực GTVT. Đây là cơ hội rất tốt để các nhà thầu vươn lên thành những đơn vị đủ lớn, đảm nhận những công trình trọng điểm của đất nước. Với gói thầu quy mô lớn, nhà thầu muốn tham gia cần sẵn sàng, mạnh dạn đầu tư về nhân lực, trang thiết bị, không đầu tư sẽ không thể đủ sức cạnh tranh. Qua những công trình như vậy, nhà thầu sẽ trưởng thành, lớn mạnh hơn. Ví dụ những đơn vị đã từng đảm nhận gói thầu 1.000 tỷ đồng có thể đầu tư thêm để tham gia các gói thầu có giá trị lớn hơn. Xu hướng trong thời gian tới, nước ta sẽ tiếp tục mở rộng, phát triển hệ thống đường cao tốc. Nắm bắt được cơ hội này, nhà thầu sẽ vươn lên, nâng cao hơn nữa năng lực chuyên môn.
PV: Tại Việt Nam, mô hình tổng thầu đã được triển khai ở nhiều công trình xây dựng. Ông nhìn nhận thế nào về khả năng áp dụng mô hình này vào dự án xây dựng đường bộ cao tốc?
PGS, TS Trần Chủng: Trong lĩnh vực xây dựng đã áp dụng nhiều hình thức tổng thầu, đơn cử như chìa khóa trao tay, nhà thầu đảm nhận từ thiết kế, cung ứng vật tư, thiết bị đến xây lắp, hoàn thiện. Hay mô hình tổng thầu EPC, sau khi có dự án, đơn vị tổng thầu thực hiện thiết kế kỹ thuật, cung ứng vật tư, thiết bị, thi công.
Theo tôi, dự án cao tốc Bắc-Nam có thể áp dụng hình thức tổng thầu thiết kế-thi công (EC) hoặc tổng thầu thi công (C). Có nhiều ưu điểm với mô hình này, trước hết là chọn được nhà thầu có tiềm lực kỹ thuật, năng lực tổ chức, đã từng thi công đường cao tốc, có thể đảm nhận những gói thầu lớn, những công việc quan trọng nhất, khó nhất như hạng mục hầm, cầu và chỉ huy toàn tuyến. Mô hình này giúp phát huy được năng lực quản trị, kỹ năng tổ chức lao động khoa học, khả năng chuyên môn của đơn vị tổng thầu. Bên cạnh đó, tổng thầu có thể tập hợp các nhà thầu nhỏ với tư cách nhà thầu phụ, giao cho họ phần việc phù hợp, kiểm soát được công việc và tạo điều kiện để các nhà thầu này vươn lên, tích lũy thêm kinh nghiệm.
Một ưu điểm quan trọng là thông qua mô hình tổng thầu, công tác quản lý dự án được chuyển một phần từ ban quản lý dự án sang tổng thầu, trong đó có quản lý về tiến độ, chất lượng. Trước đây, ban quản lý dự án phải nắm nhiều nhà thầu thì nay chỉ cần qua một đầu mối là tổng thầu. Có thể áp dụng mô hình tổng thầu ở một số dự án nhất định, quan trọng là cần có tiêu chí lựa chọn tổng thầu, trong đó, ngoài năng lực chuyên môn, kinh nghiệm, cần nhấn mạnh đến năng lực về quản trị.
PV: Trân trọng cảm ơn ông!
MẠNH HƯNG (thực hiện)