Đề Văn: Không đơn thuần là sự tái hiện kiến thức

QĐND Online – Kết thúc buổi thi đầu tiên của kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2011, không còn thấy cảnh phao thi “trắng” cổng trường. Giám thị cảm thấy nhẹ nhàng hơn trong việc coi thi, không khí trường thi yên tĩnh… có lẽ bởi đề văn những năm nay đã theo hướng “mở”, học sinh nếu có cơ hội dùng tài liệu thì cũng không đủ thời gian. Đề văn năm nay, nhiều thí sinh nhận xét là có chút bất ngờ và khó đối với những học sinh có sức học trung bình và cũng theo hướng “mở”.

Thí sinh đều cho rằng câu 1 đòi hỏi học sinh phải đọc tác phẩm xuyên suốt từ đầu đến cuối, nắm chắc nội dung thì mới làm được. Câu 2 là câu hỏi mở nên thí sinh có thể viết theo cách nghĩ của mình. Còn câu 3 thì phải học mới biết cách phân tích.

Để giúp thí sinh nhận định rõ hơn về đề, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với TS Trịnh Thu Tuyết, giáo viên chuyên Văn, trường THPT Chu Văn An về vấn đề này.

Theo cô Trịnh Thu Tuyết, nhìn về tổng quan, đề thi phù hợp và vừa sức với đối tượng thí sinh thi tốt nghiệp THPT bởi nội dung kiến thức nằm trọn trong chương trình phổ thông (cụ thể là chương trình văn học lớp 12). Hơn nữa, những yêu cầu về kỹ năng trong đề hoàn toàn là những kỹ năng quen thuộc của chương trình làm văn.

Về mặt thời lượng, 150 phút hoàn toàn có thể hoàn thành đề thi và đề thi năm nay có những cái mới.

Thí sinh cảm thấy hứng thú với đề “mở”

Cái mới thể hiện ngay ở câu 1, câu kiểm tra kiến thức (2 điểm). Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT những năm trước, câu này chỉ dừng lại ở phần kiểm tra kiến thức cơ bản về tác giả, sự nghiệp văn học, phong cách nghệ thuật hay quan điểm sáng tác của tác giả Việt Nam hoặc nước ngoài… những yêu cầu đó dừng lại ở việc tái hiện kiến thức cơ bản, thí sinh có thể học thuộc lòng.

Năm nay, lần đầu tiên đề thi của Bộ GD và ĐT đã có sự thay đổi, ngoài việc yêu cầu học sinh phải có kiến thức cơ bản, thì yêu cầu học sinh phát hiện và phân tích được một chi tiết nghệ thuật trong tác phẩm.

Trong câu hỏi, đây là khúc vĩ thanh của truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu, “Nhân vật nghệ sĩ Phùng mỗi khi ngắm kĩ và nhìn lâu hơn tấm ảnh do mình chụp thường…”. Ngắm kĩ – Nhìn lâu, nghĩa là qua trải nghiệm, qua khám phá. Khi tư duy về điều đó, học sinh đã phải suy nghĩ và tìm hiểu về thông điệp tư tưởng và thông điệp nghệ thuật của tác giả Nguyễn Minh Châu.

Ở câu hỏi này, nếu học sinh phải biết phát hiện và phân tích hình ảnh đó có giá trị. Chi tiết ấy gần như nằm ngoài tình huống truyện nên học sinh rất dễ bỏ qua hoặc không để ý.

Sự đổi mới này khiến cho cách học của học trò và cách dạy của giáo viên không đi vào con đường mòn. Nhưng đối với tính chất của kỳ thi tốt nghiệp THPT, câu hỏi này có thể coi là một câu phân loại học sinh và không dễ đối với một bộ phận đối tượng học trò.

Đối với câu 2 (3 điểm), câu nghị luận xã hội. Đây cũng là câu hỏi rất hay, phù hợp với vấn đề xã hội đang đặt ra hiện nay, đó là lựa chọn nghề nghiệp cho tương lai (hay gần gũi hơn là lựa chọn khối thi và ngành học mà các em sẽ lựa chọn).

Để làm tốt câu hỏi này, các em trước hết phải xác định đây là bài nghị luận xã hội về một tư tưởng đạo lý thông qua một ý kiến cụ thể về lựa chọn con đường đi cho tương lai. Học sinh có thể trình bày các biểu hiện của việc lựa chọn tương lai của rất đông bạn trẻ bây giờ như: chọn ngành nghề theo thị hiếu xã hội, truyền thống gia đình; ngành nào “hot”, đông người thi hoặc có vẻ sang trọng thì các em lao vào mà không quan tâm tới năng lực hay sở thích của bản thân mình. Nhiều em lựa chọn “con đường” theo dư luận xã hội mà không hiểu bản thân mình muốn gì.

Sự đánh giá những lựa chọn, biểu hiện ấy là một phần không thể thiếu trong bài nghị luận này. Học sinh đưa ra quan điểm của mình, cũng là quan điểm của đề: không ai trên đời có thể hiểu mình bằng chính mình.

Học sinh cũng nên có sự lập luận, phản đề để đánh giá vấn đề đưa ra thấu đáo, trên nhiều góc độ. Đó là cũng nên tham khảo ý kiến người thân và cả định hướng xã hội để có cái nhìn khách quan hơn về năng lực chính bản thân… và rút ra bài học cho bản thân.

Đây là câu hỏi giúp việc học của các em không dừng lại ở lý thuyết, xa rời thực tế. Đó là vấn đề khá thiết thực và hữu ích, câu hỏi đề cập đến vấn đề xã hội vừa như một lời cảnh báo, như một lời khuyên, gợi ý giúp cho các em lựa chọn tương lai.

Nếu câu 1 và 2 là những vấn đề “mở”, tương đối hấp dẫn và lý thú thì ở câu 3, câu hỏi nghị luận văn học (5 điểm) lại hoàn toàn nằm trong phần kỹ năng, không hề khó và rất quen thuộc. Câu hỏi này tương đối “an toàn” và thí sinh có cơ hội “gỡ” điểm cho phần “mở” bên trên. Do đó, có thể nói, đề thi vừa sức với học trò phù hợp với một kỳ thi tốt nghiệp THPT.

Thu Hà

Buổi thi đầu: Môn Văn có bất ngờ
Đưa toàn bộ thí sinh ở đảo Phú Quý về Phan Thiết dự thi tốt nghiệp
Tâm trạng học sinh Hà Nội trước kỳ thi tốt nghiệp THPT 2011
Ba lỗi thí sinh tuyệt đối tránh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2011