Vượt qua những khó khăn, thách thức ấy, xuất khẩu ngành nông nghiệp vẫn đạt kỷ lục với 48,6 tỷ USD. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Lê Minh Hoan có cuộc trao đổi, chia sẻ với phóng viên các cơ quan báo chí về một năm “vượt siêu bão” của ngành nông nghiệp.

Phóng viên (PV): Thưa Bộ trưởng! Năm 2021, khi đợt dịch Covid-19 lần thứ tư bùng phát, ngành nông nghiệp tiếp tục phải “vượt siêu bão” để sản xuất, xuất khẩu nông sản. Điều gì khiến Bộ trưởng ám ảnh, trăn trở trong đại dịch?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan. Ảnh: NGHINH XUÂN 

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Đó là nỗi ám ảnh đứt gãy ngành hàng do giãn cách xã hội và quy định giãn cách không thống nhất giữa các địa phương từ khách quan, chủ quan và sự lúng túng với đại dịch chưa có tiền lệ. Tiếp đó là bão giá vật tư đầu vào, từ thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, phân bón... đến nguyên liệu thức ăn chăn nuôi; tất cả đều tăng giá khiến xuất khẩu tăng và nhập khẩu cũng tăng.

Điều này cho thấy chuỗi cung ứng của nền nông nghiệp nước ta thời gian qua chưa được chú trọng. Chúng ta cắt khúc giữa sản xuất với thị trường. Chưa quan tâm đầu tư chuỗi logistics nên nó đứt gãy. Giá trị gia tăng của toàn ngành không cao, thu nhập của người nông dân không tăng tương xứng do chi phí đầu vào. Hai vấn đề lớn trên đã bộc lộ trong đại dịch Covid-19.

Trong bối cảnh đó, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ NN&PTNT vừa tổ chức sản xuất, tiêu thụ nông sản, vừa bảo đảm nguồn cung lương thực, thực phẩm cho người dân ở 19 tỉnh, thành phía Nam. Bộ NN&PTNT đã lập tổ công tác 970 đặt tại TP Hồ Chí Minh tổ chức các diễn đàn kết nối sản xuất, tiêu thụ.

Đây là xử lý tình huống trong đại dịch, bởi thông tin kết nối thị trường thời gian qua gần như bỏ ngỏ. Người trồng cứ trồng, người mua cứ mua, không có sự kết nối đầu cung sang đầu cầu. Nhưng qua các diễn đàn kết nối, chúng ta bắt đầu tích hợp thông tin; chủ động tính toán cung-cầu; phân phối doanh nghiệp thu mua trong nước, xuất khẩu. Không để cảnh lúa chín trên cánh đồng rồi mới tìm thị trường. 

PV: Thưa Bộ trưởng, gần đây có ý kiến cho rằng không nên bắt Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) phải gánh nhiệm vụ sản xuất lúa gạo mãi. Vì sản xuất lúa gạo rất khó làm giàu. Ý kiến của Bộ trưởng về vấn đề này?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: ĐBSCL nếu không trồng lúa thì sẽ trồng gì, làm gì? Nhiều ý kiến đề nghị giảm đất trồng lúa nhưng cũng chưa đưa ra được câu trả lời cụ thể. Hiện nay, chúng ta khuyến khích ĐBSCL sản xuất lúa để bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, nhưng đồng thời cũng khuyến khích chuyển đổi cơ cấu cây trồng để tạo giá trị gia tăng trên từng đơn vị diện tích.

Một số hộ nông dân không trồng lúa vụ 3 nữa mà đưa nước vào để nuôi cá linh. Nếu trồng lúa vụ 3 thì lợi nhuận chỉ được 50 triệu đồng/ha, nhưng chuyển đổi trồng lúa sang nuôi cá linh thì lợi nhuận gấp 5 lần. Năm 2022, Bộ NN&PTNT sẽ chỉ đạo các viện, trường, cơ quan nghiên cứu mô hình trên để đánh giá toàn diện việc chuyển đổi từ sản xuất lúa vụ 3 thành mô hình xen canh, giúp vùng ĐBSCL tạo ra giá trị cao hơn.

PV: Việt Nam đã tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA), đây là cơ hội tốt cho nông sản Việt Nam khi thuế ngày càng giảm. Thế nhưng cùng với đó là rào cản kỹ thuật và chính sách bảo hộ ngày càng xuất hiện nhiều tại các nước. Vậy ngành nông nghiệp làm gì để thích ứng vấn đề này, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Trong bối cảnh thương mại toàn cầu thì chuyện phòng vệ thương mại là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, Bộ NN&PTNT sẽ tạo cầu nối thông tin, cung cấp thông tin, dữ liệu thị trường cho doanh nghiệp và người nông dân, nhất là những quy định của từng loại thị trường để doanh nghiệp và người nông dân nắm bắt, nhanh chóng thích ứng với những quy định mới có thể xuất hiện liên tục trong giao thương thương mại quốc tế.

Năm 2021, Bộ NN&PTNT đã phối hợp với các bộ: Công Thương, Ngoại giao đàm phán và khép lại vụ điều tra (theo Mục 301) của Chính phủ Mỹ về khai thác và thương mại gỗ giữa Việt Nam-Hoa Kỳ, góp phần giúp xuất khẩu đồ gỗ và lâm sản nước ta năm 2021 đạt 15,6 tỷ USD.

PV: Bộ trưởng từng phát biểu xanh hóa ngành nông nghiệp không phải là gánh nặng mà là cơ hội. Vậy chiến lược của Bộ NN&PTNT là gì trong vấn đề này?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Tôi có phát biểu với Ngân hàng Thế giới (WB), khi chúng ta chuyển đổi nền nông nghiệp nâu-vốn thâm dụng đầu vào, thâm dụng tài nguyên thiên nhiên, thâm dụng đất đai, lao động sang nền nông nghiệp xanh.

Chúng ta phải xem đó là cơ hội. Chuyển đổi từ nền nông nghiệp sản xuất chạy theo sản lượng sang nền nông nghiệp tích hợp đa giá trị. Mỗi mô hình sẽ tạo ra rất nhiều sản phẩm mới, ngành hàng mới, việc làm mới ở nông thôn. Và cơ hội sẽ mở ra cho những doanh nghiệp khởi nghiệp, ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp tuần hoàn chứ không phải chỉ có khó khăn, thách thức.

PV: Thưa Bộ trưởng! Năm 2021, chúng ta bắt đầu chuyển từ nền nông nghiệp chạy theo số lượng, sản lượng sang kinh tế nông nghiệp. Vậy năm 2022, Bộ NN&PTNT sẽ tiếp tục thực hiện như thế nào để xây dựng và phát triển kinh tế nông nghiệp?

Thu hoạch lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: DIỆP ANH 

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Muốn chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp thì chúng ta phải xây dựng chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững, cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, hướng tới mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân thông minh.

Chiến lược đó phải hội tụ 3 chủ thể: Nhà nước, nông nghiệp và nông dân. Như vậy, chúng ta tiếp cận nền nông nghiệp với tầm nhìn dài hạn chứ không phải tầm nhìn 5-10 năm. Nông nghiệp không phải chỉ nằm trong Bộ NN&PTNT mà liên quan đến nhiều bộ, ngành, hàng chục triệu hộ nông dân và doanh nghiệp. 

Mặt khác, chúng ta quy hoạch lại từng vùng nguyên liệu ở địa phương, minh bạch thông tin từ vùng nguyên liệu. Người nông dân phải chuẩn hóa theo quy trình canh tác và sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật phù hợp với thị trường.

Cùng với đó là sự tham gia của các doanh nghiệp, đơn vị logistics để tạo ra giá trị cạnh tranh nhiều hơn. Bộ NN&PTNT đang triển khai đề án truy xuất nguồn gốc cũng như mã số vùng nuôi, ao nuôi, vùng trồng. Trước đây, vấn đề truy xuất chỉ làm cho xuất khẩu thì nay thực hiện cả tiêu dùng nội địa. Tất cả phải được truy xuất nguồn gốc để định vị một nền nông nghiệp sạch, xanh, trách nhiệm với người tiêu dùng. 

PV: Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

NGUYỄN KIỂM (ghi)