Cần sự quyết liệt từ nhiều phía

Sau khi có những cơ chế khuyến khích phát triển các nguồn năng lượng tái tạo (NLTT), nhất là cơ chế ưu đãi về giá, các dự án điện mặt trời ở Việt Nam đã phát triển rất nhanh chóng, trong đó tập trung nhiều ở các tỉnh có tiềm năng lớn, như: Ninh Thuận, Bình Thuận.

Điều này gây quá tải lên đường dây truyền tải khiến nhiều nhà máy không thể phát hết công suất. Trong bối cảnh hệ thống điện đang thiếu hụt nguồn cung, yêu cầu cấp thiết thời gian tới là đẩy nhanh các dự án truyền tải điện.

Thiếu điện nhưng nhà máy năng lượng tái tạo phải... cắt giảm công suất

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, tính đến cuối tháng 6-2019, cả nước có 89 nhà máy điện gió và mặt trời, chiếm 8,3% tổng công suất của hệ thống điện quốc gia được đi vào vận hành. Con số này vượt xa so với dự kiến của Quy hoạch điện VII điều chỉnh (chỉ 850MW điện mặt trời vào năm 2020).

Dự án Nhà máy Điện mặt trời tại Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân (Bình Thuận). Ảnh: HÀ TRUNG

Theo tính toán cân bằng công suất của Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0), công suất điện cần phải truyền tải từ hai địa phương này rất lớn, với Ninh Thuận là 1.000-2.000MW và Bình Thuận là 5.700-6.800MW (bao gồm cả các nguồn điện truyền thống). Tình trạng này dẫn tới đa số các đường dây, trạm biến áp 110-500kV trên địa bàn đều quá tải. Trong đó có đường dây quá tải lên đến 360% và dự báo mức mang tải của các đường dây còn tiếp tục tăng lên trong thời gian tới.

Giám đốc A0 Nguyễn Đức Cường cho hay, ngay từ đầu, việc quá tải lưới điện đã được EVN/A0 cảnh báo tới các chủ đầu tư, rất công khai, minh bạch. Việc hiện nay các nhà máy NLTT phải giảm công suất do quá tải lưới điện là điều EVN/A0 không hề mong muốn. “EVN/A0 cũng mong muốn được phát hết công suất nguồn điện từ NLTT, bởi giá điện năng lượng tái tạo dù có đắt (2.086 đồng/kWh) hơn giá bán lẻ điện bình quân, nhưng vẫn rẻ hơn nhiệt điện dầu (3.000-5.000 đồng/kWh). Trong khi đó, hiện nay, EVN vẫn đang phải huy động nhiệt điện dầu để bảo đảm cung ứng điện đáp ứng nhu cầu phụ tải”. Có thể nói, việc các nhà máy NLTT bị cắt giảm công suất phát không chỉ dẫn tới thiệt hại cho nhà đầu tư mà gây cả thiệt hại cho EVN.

Đẩy nhanh tiến độ các dự án phát triển lưới điện

Thực tế cho thấy, với mức hấp dẫn của giá bán điện hơn 2.000 đồng/kWh đã khiến nhiều chủ đầu tư ồ ạt đầu tư điện mặt trời, bất chấp cảnh báo bị giảm phát khi lưới điện quá tải. Cùng với đó, việc đầu tư lưới truyền tải cần từ 3 đến 5 năm, trong khi để làm điện mặt trời chỉ mất khoảng một năm là những nguyên nhân chính dẫn tới lưới truyền tải không theo kịp công suất phát. Các chuyên gia năng lượng cũng cảnh báo, nếu tình trạng quá tải lưới truyền tải và phải tiết giảm công suất của các nhà máy NLTT kéo dài thì tất cả các bên, như nhà đầu tư, EVN đều bị thiệt hại. Do đó, việc cần làm trước mắt là tìm giải pháp đẩy nhanh tiến độ các dự án lưới điện truyền tải, nhằm giải tỏa hết công suất của các nhà máy, bổ sung thêm nguồn điện cho đất nước.

Đề cập tới các giải pháp để giải tỏa công suất các nguồn NLTT khu vực Ninh Thuận, Bình Thuận, Trưởng ban Quản lý Đầu tư, Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia Tô Văn Dần cho biết, theo tính toán, để chống quá tải lưới điện truyền tải, từ nay tới năm 2021, tổng công ty cần triển khai 12 dự án đường dây, trạm biến áp 220-500kV. Nhưng hiện nay, mới có 6 dự án đã có quy hoạch và đang triển khai; 6 dự án hiện chưa có quy hoạch.

Ông Tô Văn Dần cũng cho biết, hiện có nhiều khó khăn vướng mắc ảnh hưởng tới tiến độ các dự án. Cụ thể, trong công tác chuẩn bị đầu tư, khó khăn là việc thỏa thuận với các địa phương về hướng tuyến đường dây và vị trí trạm biến áp. Cùng với đó, theo quy định hiện hành, có nhiều thủ tục trong quá trình lựa chọn nhà thầu, thẩm tra, thẩm định dự án… Ngoài ra, trong công tác thực hiện đầu tư thì việc chậm giải tỏa, giải phóng mặt bằng, khó khăn trong chuyển đổi đất rừng là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến các dự án chậm được thi công. “Để đẩy nhanh tiến độ các dự án, bảo đảm quyền lợi cho các chủ đầu tư cũng như ngành điện rất cần sự vào cuộc của các bộ, ban, ngành, các cấp chính quyền trong đẩy nhanh tiến độ thẩm tra, thẩm định các dự án, các thỏa thuận hướng tuyến, vị trí trạm biến áp, tiến độ phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất…”, ông Tô Văn Dần kiến nghị.

Khẳng định việc giải tỏa công suất các dự án NLTT là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng của EVN, Tổng giám đốc EVN Trần Đình Nhân cho hay, thời gian qua, tập đoàn đã chỉ đạo quyết liệt các đơn vị: Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia, Tổng công ty Điện lực miền Nam đẩy nhanh tiến độ các dự án lưới điện. Lãnh đạo EVN cũng đã làm việc với lãnh đạo các địa phương nhằm đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng cho các dự án. Ngoài ra, để nhà máy điện mặt trời vận hành an toàn, tin cậy, EVN cũng đề nghị các chủ đầu tư hoàn thiện những tồn tại kỹ thuật và hoàn thành các thử nghiệm theo yêu cầu; khẩn trương đầu tư và lắp đặt hệ thống dự báo công suất phát các nguồn điện mặt trời và điện gió, truyền số liệu về cấp điều độ.

Phát triển nguồn NLTT là hướng đi đúng đắn của Việt Nam trong bảo đảm an ninh năng lượng bền vững gắn với bảo vệ môi trường. Các chuyên gia năng lượng cho rằng, để có thể giải phóng công suất của các dự án NLTT, cần nhiều giải pháp đồng bộ. Trong đó, về vấn đề nguồn vốn, một mặt cần ưu tiên vốn Nhà nước, mặt khác có giải pháp xã hội hóa việc xây dựng các hệ thống truyền tải điện.

VŨ DUNG