Khó khăn trong thực hiện vì thiếu quy định đồng bộ

Năm 2024, Kiểm toán nhà nước thực hiện kiểm toán chuyên đề toàn ngành việc quản lý, sử dụng kinh phí thực hiện các chính sách ưu đãi người có công giai đoạn 2021-2023, thực hiện kiểm toán tại Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội và các tỉnh, thành phố gồm: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Hà Tĩnh, Quảng Ngãi, Phú Thọ, Bến Tre, Nam Định, Thái Bình, Gia Lai.

Kết quả kiểm toán cho thấy, các văn bản quy phạm pháp luật về ưu đãi người có công chưa quy định đầy đủ đối tượng thụ hưởng chế độ ưu đãi theo thực tiễn phát sinh hoặc chưa quy định thống nhất giữa Pháp lệnh và các Nghị định hướng dẫn nên các địa phương vướng mắc trong quá trình giải quyết chế độ ưu đãi đối với người có công. Những bất cập này dẫn đến Cục người có công (thuộc Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, nay đã giải thể, cơ quan Cục người có công được chuyển về Bộ Nội vụ) cũng gặp khó khăn trong việc hướng dẫn, trả lời các địa phương do chưa có đầy đủ cơ sở pháp lý.

Cụ thể, các Nghị định của Chính phủ ban hành chậm so với thời điểm Pháp lệnh Ưu đãi người có công có hiệu lực nên các địa phương chưa có văn bản hướng dẫn kịp thời về trình tự thủ tục, hồ sơ, mẫu biểu, thời điểm hưởng, ... đối với từng đối tượng thụ hưởng hoặc các đối tượng có cùng chế độ ưu đãi nhưng được hưởng tại các thời điểm khác nhau.

Một số đối tượng thực tế có công đóng góp cho cách mạng nhưng theo quy định tại Pháp lệnh số 02/2020/UBTVQH14 thì chưa được hưởng chế độ ưu đãi người có công hoặc thân nhân là người bị ảnh hưởng bởi chất độc hóa học thế hệ thứ ba của người tham gia kháng chiến bị ảnh hưởng bởi chất độc hóa học hiện chưa được hưởng chế độ chính sách theo yêu cầu tại Chỉ thị số 14-CT/TW ngày 19-7-2017 của Ban Bí thư.

Đoàn kiểm toán cũng chỉ ra thực trạng: Người dân giúp đỡ cách mạng cũng được Nhà nước tặng thưởng Huân, Huy chương kháng chiến, tham gia giúp đỡ cách mạng trong vùng bị rải chất độc hóa học, nay mắc các bệnh, tật hoặc có con đẻ bị dị dạng, dị tật liên quan đến phơi nhiễm với chất độc hóa học hoặc bản thân họ bị địch bắt tù đày nhưng hiện chưa được hưởng chế độ chính sách đối với người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học và người hoạt động cách mạng, kháng chiến, bảo vệ Tổ quốc, làm nghĩa vụ quốc tế bị địch bắt tù đày (chỉ được hưởng chế độ đối với người có công giúp đỡ cách mạng).

Những năm qua, Kiểm toán Nhà nước đã có nhiều hoạt động tri ân ý nghĩa với người có công. Ảnh: THU HẢI

Kiểm toán nhà nước cũng chỉ ra một loạt bất cập trong Nghị định số 131/2021/NĐ-CP ngày 30-12-2021 của Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Pháp lệnh ưu đãi người có công dẫn đến vướng mắc trong quá trình thực hiện. Đơn cử, quy định chưa bao quát hết các đối tượng thân nhân người có công theo Pháp lệnh số 02/2020/UBTVQH14 được cấp phương tiện trợ giúp, dụng cụ chỉnh hình, phương tiện, thiết bị phục hồi chức năng.

Quy định đối tượng được hưởng chế độ nuôi dưỡng (Điều 111, 112) và quy định đối tượng không thực hiện chế độ ưu đãi đối với thân nhân và cá nhân có liên quan (Điều 120) nhưng Pháp lệnh số 02/2020/UBTVQH14 chưa quy định.

Quy định trợ cấp tuất hằng tháng đối với con người có công bị khuyết tật nặng, khuyết tật đặc biệt nặng kèm thêm các điều kiện (khoản 4 Điều 121) trong khi Pháp lệnh số 02/2020/UBTVQH chỉ quy định thân nhân người có công bị khuyết tật nặng, khuyết tật đặc biệt nặng thì được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng và hưởng thêm trợ cấp tuất nuôi dưỡng và chưa phù hợp với Điều 19 Luật Người khuyết tật số 51/2010/QH12 ngày 17-6-2010

“Việc quy định thêm sẽ làm giảm đối tượng thụ hưởng chính sách ưu đãi người có công, tăng thủ tục hành chính, phát sinh chi phí giám định và thời gian của người được thụ hưởng” - Báo cáo kiểm toán nêu rõ.

Chính sách hỗ trợ, ưu đãi cho người có công còn chưa đảm bảo

Bên cạnh việc thiếu thống nhất, dẫn đến lúng túng trong xác định đúng đối tượng được hưởng ưu đãi cho người có công, kết quả kiểm toán cho thấy, các quy định liên quan đến mức hưởng hỗ trợ cùng kinh phí từ ngân sách cho đầu tư nâng cấp nghĩa trang liệt sỹ; việc điều chỉnh mức hỗ trợ… cũng còn nhiều bất cập.

Hoạt động nghiệp vụ của các kiểm toán viên. Ảnh: THU HẢI

Theo đó, Đoàn kiểm toán chỉ ra, mức hưởng trợ cấp hằng tháng của một số đối tượng chưa phù hợp với tình hình thực tiễn, cần nghiên cứu xem xét, điều chỉnh. Cụ thể: Cùng tỷ lệ tổn thương cơ thể nhưng đối tượng người có công lại thấp hơn đối tượng bảo trợ xã hội (chưa kể cấp phát trang thiết bị bằng hiện vật) hoặc chưa phù hợp giữa đối tượng thương binh, bệnh binh có cùng tỷ lệ tổn thương cơ thể đang sống ở gia đình và tại cơ sở điều dưỡng.

Ngoài ra, còn một số khoản hỗ trợ chưa phù hợp thực tiễn và lộ trình tăng mức chuẩn trợ cấp ưu đãi, tiền lương cơ sở qua các năm. Mức hỗ trợ phương tiện trợ giúp dụng cụ chỉnh hình, phương tiện phục hồi chức năng vẫn được thực hiện từ năm 2018 đến nay, chưa điều chỉnh trong khi mức chuẩn trợ cấp ưu đãi tăng 36%;...

Tại Nghị quyết số 42-NQ/TW ngày 24-11-2023, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã đặt ra mục tiêu: Đến năm 2030, 100% người có công và gia đình người có công sẽ có mức sống trung bình khá trở lên, được chăm lo toàn diện về vật chất và tinh thần. Với tinh thần đó, thiết nghĩ những kiến nghị của Kiểm toán nhà nước cần sớm được các cơ quan liên quan xem xét, khẩn trương thực hiện để người có công với đất nước được thụ hưởng đầy đủ sự quan tâm, chăm lo của Đảng, Nhà nước.

HỒNG ANH