Bốn việc cần làm ngay trong đổi mới giáo dục

QĐND - Trong phần lớn buổi sáng và đầu buổi chiều 11-6, đã có 21 đại biểu Quốc hội chất vấn Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, vấn đề việc làm của sinh viên sau khi tốt nghiệp, chất lượng giáo dục đào tạo, chính sách với đội ngũ nhà giáo; đổi mới nội dung, chương trình sách giáo khoa phổ thông... Kết luận phần chất vấn Bộ trưởng Phạm Vũ Luận, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đã nêu ra “4 việc cần làm ngay” đối với ngành giáo dục.

Đột phá đổi mới thi cử - vì sao?

Trả lời chất vấn của đại biểu Nguyễn Thị Bích Nhiệm (đoàn Yên Bái) cho rằng, việc chọn khâu thi cử là khâu đột phá trong đổi mới giáo dục chỉ là “phần ngọn”, còn đổi mới nội dung chương trình, phương pháp dạy học mới là “phần gốc” liệu có mâu thuẫn, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận khẳng định đây là hướng đi đúng. Bởi vì, trong đổi mới phải thiết kế chương trình, nội dung, phương pháp dạy, phương pháp học tính đến chuyện thi cử đồng bộ. Còn trong quá trình triển khai dạy học và thi cử, có thể có những thay đổi của quá trình thi cử dẫn đến sự thay đổi của quá trình dạy và học. Thay đổi căn bản từ chỗ là trước đây chủ yếu kiểm tra kiến thức học thuộc lòng giờ kiểm tra kiến thức vận dụng khả năng tổng hợp, vận dụng giải quyết những vấn đề tạo nên sức lan tỏa nên học sinh rất hứng khởi làm bài và làm tốt mà kỳ thi tốt nghiệp THPT vừa rồi là một minh chứng. Từ thay đổi cách thi theo hướng mới này dẫn tới sự lan tỏa của thay đổi cách dạy, cách học trong nhà trường, thay đổi nhận thức của toàn xã hội.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận. Ảnh: TTXVN

Liên quan tới việc năm nay không đưa ngoại ngữ vào môn thi tốt nghiệp THPT bắt buộc, ông Phạm Vũ Luận cho biết, chủ trương nhất quán là phải đẩy mạnh việc dạy và học ngoại ngữ để nâng cao khả năng giao tiếp bằng ngoại ngữ cho nhân lực. Song qua khảo sát các môn học, bậc học có tiếng Anh và ngoại ngữ thì thấy rằng cách dạy, cách học, cách thi ngoại ngữ hiện nay của chúng ta “không giống ai trên thế giới”. Chúng ta dạy và học chủ yếu là ngữ pháp nên học hết phổ thông cũng không nói được, phải thay đổi cách dạy, cách học. Trong khi chưa thay đổi được thì không khuyến khích cách dạy, cách học cũ. Bộ phân tích và đi đến quyết định trước mắt cần chỉnh lại, thay đổi cách dạy. Hiện nay đang tập trung vào khâu đào tạo lại đội ngũ giáo viên giảng dạy ngoại ngữ của các nhà trường, làm thật tốt khâu này và xây dựng một chương trình, bộ sách giáo khoa mới, cách dạy mới, cách học mới. Theo hướng đó, sẽ tổ chức việc thi, có thể bắt buộc môn tiếng Anh về sau này.

Đã giảm chỉ tiêu tỷ lệ sinh viên xuống một nửa

Đại biểu Thân Đức Nam (Đà Nẵng) lo lắng trước con số 72.000 sinh viên tốt nghiệp không có việc làm. Bộ trưởng Phạm Vũ Luận thừa nhận, mỗi năm có khoảng 400.000 người tốt nghiệp đại học, cao đẳng. Trong 5 năm, có 2.000.000 người tốt nghiệp, nếu con số thống kê 72.000 người chưa có việc làm là đúng thì tỷ lệ là 3,6%. Trong một thời gian dài mô hình phát triển giáo dục, trong đó có giáo dục đại học chú trọng về quy mô, số lượng mà chưa chú ý đúng mức đến các điều kiện bảo đảm chất lượng; tổ chức đào tạo chưa thiết thực đáp ứng nhu cầu của xã hội; quy trình mở trường cấp phép hoạt động cho các trường thiếu chặt chẽ, chưa chú trọng đến nhu cầu thực tế của xã hội và địa phương; các chương trình đào tạo chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn trong nước và thế giới. Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cho biết đã và đang có nhiều giải pháp để cải thiện tình hình như: Hạn chế việc thành lập các trường đại học, cao đẳng;  cảnh báo, thông báo với những ngành nghề, những lĩnh vực đào tạo đã có quy mô đào tạo lớn thì không cho mở nữa như khối kinh tế, quản trị kinh doanh, tài chính, ngân hàng, sư phạm. Đặc biệt, Bộ đã chủ động rà soát và kiến nghị Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh chỉ tiêu phấn đấu 450 sinh viên/vạn dân trước đây xuống còn hơn 200 sinh viên/vạn dân...

Không bỏ điểm sàn, thả nổi đào tạo đại học

Trước lo ngại của nhiều đại biểu Quốc hội về dư luận “bỏ điểm sàn”, thả nổi cho các cơ sở đào tạo đại học tuyển sinh ồ ạt, gia tăng thất nghiệp, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận khẳng định: Bộ không bỏ điểm sàn, vẫn có điểm sàn đại học và đổi mới của tuyển sinh đại học năm nay là điểm sàn không chỉ có một mức mà có một số mức, phân ra thành 2-3 mức sàn nhưng mức sàn thấp hơn đó không hạ thấp hơn so với các năm trước để tổ chức phân tầng đại học thành các mức chất lượng khác nhau bằng tiêu chí điểm sàn khác nhau để xã hội, học sinh cân nhắc lựa chọn vào học. Bộ trưởng Phạm Vũ Luận giải thích: Điểm sàn không quyết định chỉ tiêu tuyển sinh mà chỉ là giới hạn về chất lượng. Chỉ tiêu tuyển sinh của từng trường căn cứ vào hai tiêu chí: Một là, số lượng giảng viên cơ hữu thực có của các cơ sở đào tạo, có nhiều giảng viên trình độ giáo sư, tiến sĩ thì được đào tạo nhiều hơn. Hai là, diện tích xây dựng mà nhà trường có để phục vụ cho hoạt động đào tạo.

Hướng tới hợp nhất hai kỳ thi

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Đoàn Ninh Thuận) băn khoăn vấn đề học lệch nếu để học sinh tự chọn môn thi tốt nghiệp. Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cho rằng, học sinh có tâm lý đầu tư chú trọng những môn thi THPT và thi đại học dẫn đến đối phó với các môn không thi. Từ thực tế đó, Bộ đã có những thay đổi. Bộ kết hợp đánh giá cả quá trình học tập với kết quả thi: Xét tốt nghiệp bằng kết quả học tập cả năm lớp 12 và kết quả thi tốt nghiệp 4 môn. Bên cạnh Toán, Văn là thi bắt buộc, để 2 môn cho học sinh tự chọn. Đây là cách làm vừa chú trọng giáo dục toàn diện, vừa tôn trọng năng lực, sở trường của học sinh. “Bộ quy định ngày  31-3 hằng năm mới công bố môn thi để đề phòng việc công bố sớm thì việc dạy, việc học không ổn, dẫn đến tình trạng đối phó, trò đối phó với thầy, thầy đối phó với hiệu trưởng, hiệu trưởng đối phó với sở, với Bộ, đấy là một thực tế. Năm nay, lần đầu tiên xuất hiện những hội đồng thi chỉ một thí sinh. Đây là biểu hiện quá trình dạy và học đã thay đổi. Từ chỗ dạy cho số đông sang phát triển năng lực cho từng học sinh", ông Luận dẫn chứng. Ông Luận khẳng định hướng cách dạy, học, thi sang đánh giá năng lực để học sinh không cần phải gian lận. Kỳ thi tốt nghiệp vừa rồi được dư luận đánh giá là có thay đổi nhiều. Trước đây, phao thi rải trắng sân trường thì vừa rồi không còn nữa dù chưa triệt để.

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cho biết thêm: “Việc thay đổi kỳ thi tốt nghiệp năm nay nằm trong lộ trình thiết kế của việc sẽ tiến tới có một kỳ thi quốc gia làm cả hai nhiệm vụ là đánh giá việc tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển lựa các cháu vào đại học và cao đẳng. Chúng tôi đang trao đổi, tính toán và báo cáo sơ bộ với Phó thủ tướng Vũ Đức Đam về việc này trong lộ trình và sẽ tham khảo ý kiến rộng rãi của xã hội, trên cơ sở chuẩn bị chu đáo, kỹ càng hơn”.

Con số 34.000 tỷ do một cán bộ cấp vụ “gửi giấy lên”

Đại biểu Hà Minh Huệ (đoàn Bình Thuận) chất vấn về việc dư luận cho rằng, Bộ trưởng không kiểm soát được tình hình khi Bộ trình UBTVQH con số chi phí hơn 34.000 tỷ đồng đổi mới chương trình, sách giáo khoa làm xôn xao dư luận.

Bộ trưởng Luận cho biết: “Trong đề án trình không có con số về tiền bạc. Năm 2000, Quốc hội khóa 10 đã bàn và ra Nghị quyết 40 về chủ trương đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông. "Chúng tôi đã nghiên cứu và không thấy có văn bản nào nêu lên vấn đề này. Theo cách làm của năm 2000, chúng tôi trình sang dự thảo gồm 3 nội dung, trong đó không có vấn đề kinh phí. Sau khi Quốc hội có nghị quyết về nội dung chương trình, SGK, đưa ra các đề án, trong đó có vấn đề kinh phí. Phê duyệt của đề án theo quy định hiện hành, nếu thuộc thẩm quyền của Thủ tướng phê duyệt, vượt quyền thì báo Quốc hội phê duyệt. Cách làm năm nay theo hướng đó, do vậy không có kinh phí. Chúng tôi không có khuyết điểm gì trong việc này, không có quy định nào về văn bản, tiếp thu cách làm trước thì chúng tôi làm theo”.

“Con số 34.000 tỷ đồng xuất hiện ở đâu? Khi UBTVQH họp, tôi không thể tham dự, một Thứ trưởng đi họp thay. Khi báo cáo không có con số 34.000 tỷ, nhưng bà Trương Thị Mai có hỏi về tính toán của Chính phủ, khả năng xã hội hóa. Trong tay Thứ trưởng không có 34.000 tỷ, mà một đồng chí cấp Vụ có trao lên một tờ giấy... Đó là sai sót kỹ thuật, điều này tôi nhận trách nhiệm, gây cho nhân dân lo lắng, nghĩ rằng “mấy anh này chỉ vẽ ra để tiêu tiền”-ông Luận giải thích.

Bốn việc cần làm ngay

Kết thúc phần chất vấn của Bộ trưởng Phạm Vũ Luận, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đánh giá cao Bộ GD-ĐT có đóng góp công sức lớn tham mưu cho Trung ương thảo luận 3 kỳ họp ban hành được Nghị quyết đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, một nghị quyết rất được lòng dân. Tại phiên chất vấn này, một lần nữa Quốc hội thay mặt toàn dân đặt ra yêu cầu đối với Bộ GD-ĐT, Chính phủ và cả hệ thống chính trị tổ chức thực hiện tốt sự nghiệp này. Theo tinh thần chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đưa ra 4 yêu cầu với ngành giáo dục:

Thứ nhất, từ nay đến cuối năm 2014, Bộ GD-ĐT xây dựng một báo cáo toàn diện về việc triển khai thực hiện Đề án để báo cáo Quốc hội. Quốc hội sẽ xem xét báo cáo, nếu cần sẽ thảo luận một lần nữa về công tác tổ chức thực hiện quốc sách giáo dục hàng đầu này.

Thứ hai, Bộ GD-ĐT gấp rút phối hợp chặt chẽ với Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội để tiếp thu hoàn thiện sửa đổi Luật Dạy nghề, trình sửa đổi vào cuối năm, đây là một nội dung quan trọng để thực hiện nghị quyết, đáp ứng lòng mong đợi của nhân dân.

Thứ ba, Bộ GD-ĐT khẩn trương căn cứ vào Nghị quyết của Trung ương, chương trình của Chính phủ, yêu cầu của đại biểu Quốc hội và toàn dân để sửa đổi Luật Giáo dục. Trên cơ sở đã sửa được Luật Giáo dục Đại học, giờ sửa Luật Giáo dục, Luật Dạy nghề, hệ thống luật pháp của ta cho công tác triển khai đổi mới giáo dục sẽ cơ bản hoàn thiện.

Thứ tư, tiếp tục tiếp thu và hoàn chỉnh Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông để trình Quốc hội xem xét vào cuối năm nay.

NGUYÊN MINH