QĐND - Tin đồng chí Thượng tướng Trần Văn Quang qua đời đến với tôi không quá đột ngột. Thế nhưng, khi nghe Đài Truyền hình Việt Nam thông báo (tối 6-11-2013) và khi đọc tin buồn đăng trên Báo Quân đội nhân dân ngày 7-11-2013, trong tôi trào dâng niềm tiếc thương vô hạn và nước mắt cứ trào ra.

Tôi được biết Thượng tướng Trần Văn Quang là một bậc lão thành cách mạng, tham gia cách mạng rất sớm, từ năm 18 tuổi. Trong cao trào Mặt trận Dân chủ Đông Dương (1936-1939), ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Ông hoạt động ở Sài Gòn, tuyên truyền cách mạng trong giới công nhân xe lửa và thợ thủ công, từng giữ cương vị Thành ủy viên Thành ủy Sài Gòn-Chợ Lớn.

Đồng chí Trần Văn Quang bị thực dân Pháp bắt giam nhiều lần, vượt ngục rồi lại bị bắt giam, và bị đưa đi đày tại Buôn Ma Thuột. Thoát tù, ông trở về hoạt động tiền khởi nghĩa ở quê hương, tham gia Ủy ban Khởi nghĩa tỉnh Nghệ An, phụ trách quân sự. Trong kháng chiến chống Pháp, ông giữ chức Chính ủy Khu 4, Tư lệnh kiêm Chính ủy Phân khu Bình Trị Thiên. Khi quân đội ta thành lập các đại đoàn chủ lực đầu tiên, ông là Chính ủy, Bí thư Đảng ủy Đại đoàn 304.

Năm 1951, ông được điều động ra Việt Bắc giữ chức Cục trưởng Cục Địch vận. Chính trong thời gian này, trên cương vị là Phó trưởng Phòng Chính trị Đại đoàn 308, tôi được tiếp xúc với ông và được ông chỉ dẫn nhiều điều về công tác địch vận, đặc biệt là khẩu hiệu “Paix! Rapatriement!” (Hòa bình! Hồi hương!)

Khi tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ, trên cương vị Phó chính ủy Trung đoàn thuộc Đại đoàn 308, tôi được biết đồng chí Trần Văn Quang từ chính trị đã chuyển sang làm công tác quân sự và đảm nhiệm trọng trách Cục trưởng Cục Tác chiến (Bộ tổng Tham mưu), trong Chiến dịch Điện Biên Phủ giúp Đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ huy bộ đội phối hợp với các lực lượng lập nên chiến công lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu.

Sau khi hòa bình được lập lại ở miền Bắc, năm 1959 đồng chí được bổ nhiệm Phó tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam.  Năm 1961, ông vào chiến trường miền Nam và được cử tham gia Trung ương Cục miền Nam, phụ trách quân sự. Năm 1965, trở ra miền Bắc, ông giữ chức Tư lệnh Quân khu 4 và sau đó là Tư lệnh kiêm Bí thư Khu ủy khu Trị Thiên. Chính trong thời gian này, Thượng tướng Trần Văn Quang đã chỉ huy Mặt trận Trị Thiên lập nên một chiến công lớn trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, cùng với mặt trận Khe Sanh và các trận gây chấn động lớn như đánh tòa Đại sứ Mỹ, dinh Độc Lập ngụy, Bộ Tổng tham mưu ngụy ở Sài Gòn, quân và dân Trị Thiên Huế dưới sự chỉ huy của ông đã làm chủ thành phố Huế 25 ngày đêm. Thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân như một đòn sét đánh làm choáng váng bọn trùm xâm lược Mỹ, khiến Oét-mo-len - Tổng chỉ huy quân Mỹ ở miền Nam bị cách chức, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Mắc Na-ma-ra phải từ chức và Tổng thống Mỹ Giôn-xơn phải tuyên bố ngừng ném bom miền Bắc từ Vĩ tuyến 20 trở ra, nhận đàm phán với ta ở Hội nghị Pa-ri và không ra tranh cử nhiệm kỳ hai nữa, Mỹ bắt đầu xuống thang trong chiến tranh xâm lược miền Nam nước ta.

Sau chiến thắng to lớn của quân và dân Trị Thiên Huế, đồng chí Trần Văn Quang được điều ra Hà Nội giữ chức Phó tổng Tham mưu trưởng, rồi sau đó được giao trọng trách Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Từ năm 1978 đến 1981, ông được cử làm Tư lệnh kiêm Chính ủy Bộ tư lệnh Quân tình nguyện Việt Nam tại Lào. Năm 1981, ông trở lại làm Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, đến tháng 11-1992 được cử làm Chủ tịch đầu tiên của Hội Cựu chiến binh Việt Nam...

Một kỷ niệm khó quên với Thượng tướng Trần Văn Quang là trong một cuộc họp giữa Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam với các cựu chiến binh thành phố Hà Nội, tôi đã phát biểu một cảm tưởng là: Các cuộc họp cựu chiến binh khác với các cuộc họp khác là có một không khí thân tình đầm ấm lạ thường. Đó là vì các cựu chiến binh chúng ta có ba điều chung là: Có chung một thành tựu để tự hào, có chung một truyền thống Bộ đội Cụ Hồ đã phát huy, và có chung một tình cảm đồng đội để gắn bó.

Nghe tôi nói vậy, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh Việt Nam-Thượng tướng Trần Văn Quang lại gần bắt tay tôi rất chặt và nói: “Cậu đúng là một nhà tuyên huấn!”. Câu nói thân tình của Thượng tướng Trần Văn Quang làm tôi vô cùng xúc động và nhớ mãi.

Vậy mà giờ đây, Thượng tướng Trần Văn Quang đã ra đi vào cõi vĩnh hằng. Trước giờ phút tiễn biệt anh, tôi viết những dòng này như thắp một nén tâm nhang vĩnh biệt một bậc lão thành cách mạng, một trong các vị tướng giỏi của thời đại Hồ Chí Minh, “trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung”, thực hiện trọn vẹn 6 điều Bác Hồ dạy.

Trung tướng PHẠM HỒNG CƯ