QĐND - Vừa qua, tại Hà Nội, Nhà hát chèo Quân đội đã tổ chức lễ khởi dựng vở chèo “Sáng trong như ngọc một con người”. Đây là công trình nghệ thuật hướng tới kỷ niệm 100 năm Ngày sinh Đại tướng Nguyễn Chí Thanh (1-1-1914 / 1-1-2014). Những ngày này, trên sàn tập của Nhà hát, tập thể các tác giả, đạo diễn và diễn viên đang say mê và khẩn trương tập luyện để vở diễn ra mắt vào dịp kỷ niệm 69 năm Ngày thành lập QĐND Việt Nam và 24 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân (22-12). Báo QĐND Cuối tuần xin giới thiệu tâm sự của một số nghệ sĩ trong ê kíp sáng tạo tác phẩm sân khấu trên đây.

Đạo diễn-NSND Doãn Hoàng Giang:

Từ đáy lòng mình, tôi rất cảm ơn Cục Tuyên huấn-Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam và Nhà hát chèo Quân đội đã tin tưởng giao phó công việc đạo diễn tác phẩm này cho tôi. Đây là một vinh dự và cũng là tâm huyết của tôi. Là một NSND đã từng dàn dựng hàng chục tác phẩm sân khấu, trong đó có nhiều tác phẩm gặt hái nhiều giải thưởng lớn, tạo được tiếng vang trong dư luận, nhưng tôi vẫn đau đáu ước mơ được dàn dựng một vở diễn về Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, một vị tướng tôi vô cùng hâm mộ, như hàng triệu đồng bào và chiến sĩ ta yêu quý và kính phục Đại tướng Nguyễn Chí Thanh.

Tuy nhiên, tôi cũng nhận thấy đây là một trách nhiệm khá nặng nề, bởi xây dựng hình tượng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh trên sân khấu là rất khó. Trước hết vì ông là một nhân vật lịch sử gần gũi với quân và dân cả nước. Cuộc đời và những huyền thoại về ông đã trở nên thân quen, được nhiều người biết đến. Vì vậy, tác phẩm của tôi phải làm sao lột tả, thể hiện đúng tầm vóc của Đại tướng, đúng như tâm tưởng của quân và dân vẫn nghĩ về Đại tướng, nhưng vẫn mới mẻ và hấp dẫn lôi cuốn được người xem. Theo tôi, xây dựng hình tượng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh là sự cộng hưởng những đức tính cao đẹp của người Cộng sản, một Đại tướng của nhân dân, gần dân và vì dân; bình dị và quyết đoán. Trong bất kỳ thời điểm khó khăn nào, khi Đảng, Nhà nước và nhân dân cần đến đều có mặt Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, trong chiến tranh cũng như thời bình. Ông không những là Đại tướng của hành động mà còn là một nhà chính trị với những tư tưởng lớn được xây dựng, khái quát từ thực tiễn cuộc sống và chiến trường. Ở bất kỳ lĩnh vực, nhiệm vụ nào được giao, ông đã đề ra những phương châm chỉ đạo ngắn gọn, hiệu quả và thực chất, giúp Đảng, Nhà nước và Quân đội đề ra được các quyết sách đúng đắn mang tính định hướng lâu dài.

Nhà văn Nguyễn Quang Vinh:

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh mất lúc mới 53 tuổi, cách nay đã gần nửa thế kỷ và trong điều kiện đất nước còn chiến tranh ác liệt, vì vậy nguồn tư liệu công khai về ông không nhiều. Tuy nhiên qua sưu tầm, nghiên cứu từ nhiều năm nay, tôi nhìn thấy trong nguồn tư liệu ít ỏi về Đại tướng Nguyễn Chí Thanh những viên ngọc lấp ánh về cuộc đời một con người, một CON NGƯỜI đúng nghĩa, từ cái mối tình đầu tiên của ông ở làng bị tan vỡ đến cái lý do ông đi theo cách mạng.

Ai cũng sinh ra từ nhân dân và khi lớn lên, ai cũng được nhân dân cưu mang, nhưng không phải ai khi công thành danh toại cũng giữ vẹn nguyên đức tri ân nhân dân trong trái tim mình, đau nỗi đau của nhân dân, đứng về phía nhân dân, căm phẫn cùng sự căm phẫn của nhân dân… Đại tướng Nguyễn Chí Thanh vĩ đại không chỉ là sự vĩ đại của một tài năng quân sự và nhà tư tưởng, mà ông vĩ đại còn vì ông luôn đứng về phía nhân dân; lo lắng, trăn trở vì nhân dân; hết sức hết lòng lo cho nhân dân của mình: Lo cho nhân dân thoát khỏi ách nô lệ, lo cho nhân dân thoát đói nghèo và đấu tranh với tiêu cực, tha hóa, tham  nhũng của những cán bộ thoái hóa, biến chất để bảo vệ nhân dân.

Với lịch sử dân tộc và lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh là một vị lãnh đạo cao cấp mãi mãi được tôn thờ, một vị lãnh đạo rất gần dân, bên nhân dân, trong nhân dân.

Với văn học nghệ thuật, ông là nhà lãnh đạo văn nghệ tinh tường và bặt thiệp, sắc sảo và nhân văn… Ông còn là một nhân vật lớn, nhân vật có tầm vóc, chất chứa ở ông vạm vỡ một nhân cách, một tư chất, một tâm thế xứng đáng vô cùng của một con người lãnh đạo…

Tất cả những ý nghĩ đó tạo cho tôi cảm hứng để viết về Đại tướng, viết về một con người, viết về chân dung mẫu mực của một vị lãnh đạo. Và ông mãi như thế, trở thành một biểu tượng sống động, một hình mẫu lãnh đạo cho mọi thế hệ.

Nhờ mạch suy tưởng và cảm hứng ấy, tôi đã viết về kịch bản “Sáng trong như ngọc một con người” rất nhanh, đầy cảm xúc, tựa như tôi đang nhìn, đang nghe, đang ngắm, đang đối thoại với ông; giản dị, chân chất, mộc  mạc và xúc động…

Tôi đã về ngôi làng ông sinh ra, đi ngẩn ngơ bên dòng sông Bồ hiền hậu như một câu hò; tha thẩn đi trong mảnh vườn nhà ông, nhìn ngắm ngôi nhà, hàng cây, mảnh ruộng… để cảm, để thấm, để hiểu về cái cội nguồn đã sinh ra một con người lớn lao đến như thế!

Tôi đã ngồi hàng giờ trong nhà thờ của ông tại Huế, trong hương khói, để hình dung lại chân dung ông, tâm thế ông… để soi bóng mình trong bóng dáng vâm váp lớn lao của ông; để đặt những con chữ đầu tiên của kịch bản bằng cảm xúc thực sự, lòng tôn kính thực sự; dùng cách viết và lựa chọn chi tiết chân chất nhất, mộc mạc nhất để “vẽ” chân dung ông bằng chữ.

May mắn cho tôi là kịch bản được giao cho đạo diễn, NSND Doãn Hoàng Giang, một đạo diễn gạo cội, hơn thế, một đạo diễn có sự nhạy cảm chính trị, nhạy cảm văn hóa và luôn tươi mới trong dàn dựng kịch.

Đại biểu cấp trên, đại diện gia đình Đại tướng Nguyễn Chí Thanh và các nghệ sĩ chụp ảnh kỷ niệm trong buổi lễ khởi công dựng vở. Ảnh: Lệ Tú

May mắn cho tôi, kịch bản lại được Nhà hát chèo Quân đội dàn dựng, một nhà hát hàng đầu của ngành sân khấu ca kịch truyền thống của nước ta. Và may mắn được những nghệ sĩ áo lính dựng hình tượng về người thủ trưởng cao quý của mình: Đại tướng Nguyễn Chí Thanh.

Đời nhà văn, có niềm vinh dự và hạnh phúc nào lớn hơn được viết, được “vẽ”, được dựng hình tượng những nhân vật vĩ đại của dân tộc? Tôi đã may mắn viết thành công 3 kịch bản về 3 nhân vật lớn của lịch sử hiện đại Việt Nam, đó là: Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Đại tướng Nguyễn Chí Thanh. Cả ba kịch bản trên đều đã được những đơn vị sân khấu hàng đầu ở nước ta dàn dựng và được công chúng ngợi khen. Tôi thấy mình thật vinh dự hạnh phúc!

Trung tá, NSƯT Tự Long:

Thật vinh dự và tự hào khi Nhà hát chèo Quân đội được thủ trưởng Tổng cục Chính trị giao nhiệm vụ dàn dựng vở “Sáng trong như ngọc một con người” về Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, hướng tới kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của Đại tướng. Càng vinh dự hơn khi Đoàn 1 của chúng tôi được Nhà hát giao thực hiện nhiệm vụ ấy và bản thân tôi được giao vào vai Đại tướng. Đồng thời, chúng tôi cũng nhận thấy đây là một trách nhiệm hết sức lớn lao trước cấp trên và công chúng nghệ thuật.

Chúng tôi thuộc thế hệ nghệ sĩ sinh ra và lớn lên khi mà cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc chỉ còn trên những thước phim, những bức ảnh tài liệu và những trang sách lịch sử, văn học… Tuy vậy, khi được nghe kể, được tìm hiểu về Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, chúng tôi vô cùng cảm phục và kính yêu Đại tướng, một cán bộ mẫu mực của Đảng, một vị tướng văn võ song toàn.

Thật tình, khi được giao nhiệm vụ thể hiện hình tượng Đại tướng, tôi rất vui sướng, tự hào nhưng cũng hết sức lo lắng. Bởi vì Đại tướng hy sinh khi tôi chưa ra đời, những tài liệu về Đại tướng rất ít ỏi; đặc biệt những băng ghi âm giọng nói và những thước phim ghi lại chân thực hình ảnh, phong thái… của Đại tướng hầu như không có để tôi có thể tham khảo. Đó là những khó khăn, hạn chế mà chúng tôi phải nỗ lực cố gắng khắc phục để hoàn thành nhiệm vụ. Điều khiến chúng tôi có thể vững tâm là Nhà hát chèo Quân đội đã từng có nhiều vở diễn thành công về đề tài chiến tranh và người chiến sĩ, là đơn vị có bề dày truyền thống và kinh nghiệm chuyên môn. Đó là điểm tựa để chúng tôi nỗ lực và tự tin thực hiện nhiệm vụ với quyết tâm cao và niềm say mê cảm hứng lớn.

Giám đốc Nhà hát chèo Quân đội-Đại tá,NSƯT Đào Lê: 

Gần 60 năm ra đời, xây dựng và phát triển, Nhà hát chèo Quân đội đã có một gia tài nghệ thuật khá đồ sộ với hàng trăm vở diễn, trong đó có nhiều vở diễn được đông đảo khán giả quân-dân yêu thích, nhiều vở diễn đã giành những phần thưởng lớn tại các kỳ liên hoan và hội thi sân khấu chuyên nghiệp; một số vở diễn trở thành những tác phẩm kinh điển của sân khấu cách mạng Việt Nam. Tuy nhiên, đơn vị vẫn chưa có một vở diễn thể hiện hình tượng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh. Đây là một đề tài mà lâu nay cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên nhạc công, nhân viên Nhà hát chèo Quân đội hằng ấp ủ, mơ ước được dàn dựng. Và đến nay, mơ ước ấyđã thành sự thật. Đây là một cơ hội hiếm có để Nhà hát chèo Quân độiđược thể hiện tình cảm, lòng biết ơn sâu sắc tới cố Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Nguyễn Chí Thanh, vị Đại tướng được toàn Đảng, toàn dân và toàn quân yêu mến và kính trọng.

Xây dựng hình tượng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, chúng tôi phải thể hiện được những phẩm chất cao quý của Đại tướng, một cán bộ cách mạng mẫu mực, một trong những người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ông là vị tướng luôn gần dân, vì dân, dựa vào dân và yêu quý nhân dân. Đặc biệt, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh là Đại tướng của những phong trào cách mạng “đỉnh cao”, sâu sát cơ sở để xây dựng phong trào và nhân rộng phong trào rộng khắp. Ông là vị tướng hành động, lời nói luôn đi đôi với việc làm; một cán bộ có phẩm chất trong sáng, tận tụy, mẫu mực, đấu tranh không khoan nhượng với chủ nghĩa cá nhân và những biểu hiện suy đồi, thoái hóa trong một bộ phận cán bộ, đảng viên. Đó là những phẩm chất rất “thời sự” trong cuộc sống hôm nay.

Vì vậy, thể hiện thành công hình tượng Đại tướng Ngyễn Chí Thanh với những phẩm chất cao quý trên đây, là chúng tôi đã thiết thực góp phần vào phong trào học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, thực hiện thắng lợi Nghị quyết về xây dựng và chỉnh đốn Đảng trong tình hình hiện nay.

Mặc dù còn có nhiều khó khăn, hạn chế khách quan và chủ quan, nhưng với kinh nghiệm của một đơn vị nghệ thuật có bề dày truyền thống, từng có nhiều tác phẩm ấn tượng về hình tượng người chiến sĩ và bằng sự nỗ lực của mỗi cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị, chúng tôi quyết tâm sẽ thực hiện tốt nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang này. “Sáng trong như ngọc một con người” trước hết là nén tâm nhang của những nghệ sĩ “ chiếu chèo bộ đội” kính dâng lên Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, đúng dịp kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của Đại tướng!

NGUYỄN THẾ (thực hiện)