"Rừng thiêng" Trần Hưng Đạo

Trong trang sử giữ nước của dân tộc ta, địa danh khu rừng Trần Hưng Đạo là một dấu son chói lọi. Nơi đây đã chứng kiến sự ra đời của Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân (VNTTGPQ)-tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Bức phù điêu 34 chiến sĩ Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân đặt tại cửa rừng Trần Hưng Đạo. Ảnh: Trung Nguyên

Chúng tôi đến Khu di tích lịch sử rừng Trần Hưng Đạo nằm dưới chân núi Slam Cao, thuộc xã Tam Kim, huyện Nguyên Bình, cách thị xã Cao Bằng 50km. Đứng trên bãi cỏ - nơi mà hơn sáu mươi năm trước, 34 chiến sĩ Giải phóng quân đã làm lễ tuyên thệ chiến đấu đến cùng cho sự nghiệp giải phóng đất nước… mà chúng tôi không khỏi bồi hồi, xúc động. Bãi đất bằng phẳng, rộng khoảng năm sào, nằm ở giữa rừng. Đầu bãi là cây sấu già, thân sần sùi, cành lá sum suê. Lá cờ đỏ sao vàng ngày lễ thành lập Đội VNTTGPQ được treo trên cây sấu này. Đến hôm nay, cây vẫn cho những chùm quả sai trĩu. Nằm ở giữa khu đất này, một ngôi nhà bia bề thế, uy nghi được dựng lên để ghi lại những chứng tích hào hùng xưa. Bốn mặt bia màu nâu sẫm, chữ vàng khắc toàn văn bản chỉ thị thành lập đội VNTTGPQ của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và 10 lời thề danh dự do đồng chí Võ Nguyên Giáp đọc trong lễ tuyên thệ (sau này trở thành lời thề danh dự của Quân đội nhân dân Việt Nam) cùng danh sách 34 chiến sĩ. Điều đáng lưu ý là 34 chiến sĩ trên bia ghi công đều là nam giới, không phải 31 nam, 3 nữ như một số báo đã công bố. Theo đồng chí Chủ nhiệm khu di tích cho biết: điều kiện hoạt động ban đầu của Đội chưa cho phép có hội viên nữ. Ba đồng chí nữ: Thanh, Loan, Cầm-dân tộc Tày, Nùng có mặt từ ngày thành lập Đội, phụ trách công tác hậu cần, không trong biên chế chính thức của Đội.

Nằm cách khu trung tâm di tích khoảng 200 thước là hai dãy nhà nghỉ-bếp ăn mô phỏng lán trại cũ của Đội. Ở đây có trưng bày tranh, ảnh, hiện vật tái hiện buổi lễ trang nghiêm thành lập Đội và tình cảm chân thành, gắn bó của nhân dân và các dân tộc địa phương với cán bộ, chiến sĩ Đội ngày ấy.

Từ chân núi Slam Cao leo 600 bậc đá là lên đến đỉnh núi, nơi đặt trạm quan sát của đồng chí Võ Nguyên Giáp và ban chỉ huy Đội. Nơi đây đặt một cột cờ và tấm bia ghi dấu tích.

Khu di tích còn hai địa điểm bảo tồn ghi dấu chiến công oanh liệt, mưu trí đầu tiên của Đội ngay sau ngày thành lập. Đó là đồn Phai Khắt ở xã Tam Kim và đồn Nà Ngần ở xã Hoa Thám, huyện Nguyên Bình. Khoảng năm 1942, giặc Pháp đã xây dựng hai đồn binh cắm vào vùng sâu này để khống chế dân, truy diệt lực lượng cách mạng của ta. Đồn Phai Khắt ở cuối làng Phai Khắt, án ngữ con đường vào khu vực căn cứ Trần Hưng Đạo, Hoàng Hoa Thám. Đồn Nà Ngần nằm cách Phai Khắt 25 cây số. Đội VNTTGPQ tuy mới ra đời, chỉ huy và đội viên chưa qua chiến đấu quy mô lớn, vũ khí đạn dược lại rất thiếu thốn, nhưng quyết tâm thực hiện chỉ thị của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc: “Trận đầu phải chắc thắng!”. Đồng chí Võ Nguyên Giáp và ban chỉ huy đã trù liệu một kế hoạch hết sức chu đáo, khôn khéo, quả cảm để đánh chắc thắng, không bị tổn thất nhiều về người, vũ khí. Cuộc tập kích hai đồn binh trên diễn ra rất chớp nhoáng chỉ trong vòng 5, 7 phút, không một chiến sĩ hy sinh, thương tích. Một nhà sử học Pháp đã nhận xét: “Các trận đánh nhằm mục đích rõ ràng là thu vũ khí và gây ảnh hưởng tới tinh thần dân chúng, nhưng họ đã thực hiện được với một năng lực chỉ huy, kỹ thuật hoàn hảo, tinh thần gan dạ và có phương pháp chiến đấu tốt”. Diễn biến cuộc chiến đấu trên được thể hiện một cách sinh động bằng hình ảnh, hiện vật trưng bày trong khu di tích Phai Khắt-Nà Ngần.

Chiêm ngưỡng khu di tích lịch sử hùng vĩ, linh thiêng-khu rừng Trần Hưng Đạo, chiếc nôi của Đội VNTTGPQ, trong tâm tưởng chúng tôi lại nhớ đến lời tiên đoán tài tình của Bác Hồ về tiền đồ và sức mạnh vô địch của Quân đội nhân dân Việt Nam: “Đội VNTTGPQ là đội quân đàn anh, mong cho chóng có những đội đàn em khác (…). Tuy lúc đầu quy mô còn nhỏ, nhưng tiền đồ của nó rất vẻ vang”.