Đón Đại tướng về chiến trường xưa

Về giữa lòng dân

16 giờ chiều ngày 16-4-2004, Đại tá Nguyễn Huyên báo tin văn phòng Đại tướng Võ Nguyên Giáp đồng ý cho tôi được gia nhập đoàn tiền trạm trong cuộc hành trình trở lại chiến trường xưa của Đại tướng vào sáng hôm sau. Chỉ còn 14 tiếng đồng hồ nữa là khởi hành.

Cả đêm 12-4 không sao ngủ được. Tôi thao thức chờ đợi đến giờ lên đường.

Đêm về sáng, Hà Nội mưa tầm tã. Trận mưa đầu mùa như nghiêng trời đổ nước xuống Thủ đô.

Sáng 13-4, “đúng giờ G”, Đại tá Trịnh Nguyên Huân, trợ lý khoa học kỹ thuật và đối ngoại của Đại tướng khởi lệnh lên đường. Thành phần đoàn tiền trạm còn có anh Lợi sĩ quan cận vệ, bác sĩ Tiến mới được tăng cường từ Bộ Tổng tham mưu.

Đại tướng, anh Huyên, anh Hải thư ký hành chính, anh Nhựa bác sĩ riêng, anh Tiến lái xe và các bác sĩ tăng cường từ Bộ Tổng tham mưu cùng với gia đình sẽ bay lên Điện Biên sau. Vẫn theo nguyên tắc quân sự, cho đến giờ đoàn tiền trạm khởi hành không ai được biết ngày giờ mà Đại tướng sẽ trở lại chiến trường xưa.

Đến Điện Biên sau 2 ngày và một đêm rong ruổi trên đường và nghỉ đêm ở thị xã Sơn La. Chúng tôi nhận được sự tiếp đón chân tình, chu đáo và trọng thị vì là đoàn tiền trạm của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Thời gian không eo hẹp lắm nên mọi người trong đoàn đều chiều ý tôi-vừa đi vừa chụp ảnh phong cảnh Tây Bắc. Đèo Pha Đin lúc mưa lúc nắng. Núi đồi Tây Bắc bao la, trùng điệp và vẫn còn những quả núi trọc mang trên mình những tấm áo vá do nạn đốt rừng, làm nương vẫn chưa được ngăn chặn triệt để.

Ngày 15-4, đoàn tiền trạm bắt đầu công việc của mình. Anh Huân tham gia cuộc họp bao gồm Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh, Bộ chỉ huy quân sự và công an tỉnh để chuẩn bị cho cuộc trở lại chiến trường xưa của Đại tướng. Những người còn lại thì đi khảo sát những địa điểm dự kiến Đại tướng sẽ đến thăm. Nghĩa trang liệt sĩ Điện Biên, đồi A1, đồi D1- nơi đang ngổn ngang công trường xây dựng Tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ, nhà lưu niệm Noong Nhai, cầu Mường Thanh và sở chỉ huy chiến dịch thường được thân mật hóa bằng tên gọi “hầm Đại tướng” ở Mường Phăng, cách trung tâm Điện Biên Phủ 40 cây số.

Trong dự án biến Điện Biên thành thành phố, chính quyền địa phương dự trù xây dựng những tour du lịch lịch sử bằng ô tô. Cho đến thời điểm này, phần lớn tuyến đường trên đã được hoàn thiện, trừ đường đến hầm Đại tướng ở Mường Phăng. Mường Phăng là khu rừng nguyên sinh cách sở chỉ huy của tướng Pháp Đờ Cát 40 cây số. Bằng biệt tài quân sự và cảm quan phong thủy của mình, cách đây nửa thế kỷ, Đại tướng đã nhận thấy lợi thế của vị trí này. Ông đã chọn nơi đây để xây dựng hầm sở chỉ huy chiến dịch. Căn hầm nằm sâu trong lòng trái núi lớn được che phủ bởi rừng cây nguyên sinh rậm rạp ở trên đầu. Hầm được đào xuyên qua lòng núi. Phía trước là cửa ra vào hầm Đại tướng Tổng tư lệnh. Cửa sau dành cho hầm của Tham mưu trưởng chiến dịch Hoàng Văn Thái. Đại tướng kể lại rằng, những ngày đẹp trời, nhiều lần ông đã từng trèo lên vọng gác trên đỉnh đồi này để quan sát khu vực sở chỉ huy của tướng Đờ Cát giữa trung tâm thung lũng Mường Thanh bằng ống nhòm. Từ đây còn có thể nhìn cả khúc sông Nậm Rốm và những dãy đồi núi xa mờ bên kia sông. Nơi ấy, hàng vạn bộ đội Cụ Hồ đang phục sẵn nhiều ngày đêm để đợi giờ G.

Mường Phăng-hầm Đại tướng-là nơi diễn ra những cuộc họp có tính quyết định trong quá trình tiến công tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Mường Phăng, tháng Tư của 50 năm sau đã thay đổi quá nhiều. Một thay đổi thời sự nhất mang đầy tính lịch sử là sau nửa thế kỷ những tướng tá thế hệ con cháu cùng với lãnh đạo tỉnh Điện Biên đã thao thức nhiều đêm để tìm cách đưa vị tướng già “đẹp lão” (từ Đại tướng thường đùa trong mấy năm gần đây) ở tuổi cửu tuần về lại Mường Phăng an toàn, khỏe mạnh trong bối cảnh đường xe hơi chưa xây xong. Cuối cùng, phương án được chọn là Đại tướng Võ Nguyên Giáp đến Điện Biên bằng chuyên cơ của hãng Hàng không Việt Nam, rồi từ sân bay Điện Biên đến Mường Phăng thì bằng trực thăng và từ trung tâm thị tứ Mường Phăng đến hầm Đại tướng thì bằng võng cáng. Đây không phải lần đầu ông trở lại Mường Phăng. Vào những dịp 30, 40 năm kỷ niệm chiến thắng lịch sử “nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng”, ông vẫn trở lại đây. Nhân dân Mường Phăng, cựu chiến binh Điện Biên luôn dành cho ông sự nồng nhiệt, thân kính. Những lần đó, ông còn sức vóc dẫu là ở độ bảy, tám mươi tuổi. Ông đã từng trở lại Điện Biên bằng ô tô hàng ngày trời trên đường, đi bộ xuyên rừng đến sở chỉ huy xưa của mình trong sự “bao vây” của hàng trăm phóng viên trong và ngoài nước, giữa sự bảo vệ nồng ấm ruột rà của bà con nơi đây. Lần này khác. Ở tuổi ngoài chín mươi, sức khoẻ ông đã giảm sút, chân lại đau. Không ai dám để cho ông bước bộ trên gần một cây số theo kiểu trèo đèo, lội suối như trước. Mường Phăng hôm nay, vẫn con đường mòn xuyên rừng ấy, hầm Đại tướng vẫn ở trong rừng. Khác xưa, chỉ có trung tâm xã Mường Phăng đã đổi mới. Cách đó vài trăm mét có hai thửa ruộng liền bờ. Lúa trên ruộng vừa cấy được vài tuần. Chủ nhân hai thửa ruộng biết ý định của chính quyền tỉnh muốn làm sân bay trực thăng cho Đại tướng hạ cánh đã tự nguyện hiến dâng, biến thành sân bay dã chiến ngay trong đêm. Sân bay còn cách cửa hầm 800 mét và phải đi qua cây cầu làm bằng 3 khúc bê tông giả gỗ nối vào con đường rải sỏi mấp mô rộng 50 đến 60 phân dưới tán rừng già. Sau khi tham quan hầm Đại tướng xong, du khách trở ra bằng con đường rộng hơn một chút chạy men theo bìa rừng ven các thửa ruộng. Nhưng quãng đường này chỉ thích hợp cho du khách chứ không thể phù hợp cho vị Tổng tư lệnh già ngoài chín mươi tuổi.

Tăng võng đã sẵn sàng. Những người lính trẻ được vinh dự nhận nhiệm vụ hồi hộp chờ đợi giờ phút được kiệu vị tướng trên vai về thăm sở chỉ huy xưa. Nếu không có sự thay đổi, giờ phút vinh hạnh ấy là 8 giờ sáng 19-4-2004, khi chiếc trực thăng MI 18 chở Đại tướng hạ cánh ở bìa rừng Mường Phăng.

Ngày 19-4-2004, Đại tướng Võ Nguyên Giáp vẫy chào nhân dân Mường Phăng

Nhưng vinh hạnh mà những người lính trẻ chờ đợi mấy ngày đêm nay đã không xảy ra. Đại tướng quyết định đi bộ.

Biết tin này, bộ đội địa phương đã lập tức tính đến phương án mở ngay con đường xuyên qua những thửa ruộng đủ để xe du lịch đưa được Đại tướng tới tận lán chỉ huy năm xưa. Không ai từ chối để con đường cho Đại tướng đi qua những thửa ruộng của mình. Ông Lò Văn Nún là người có nhiều ruộng trên tuyến đường đi qua cũng đồng ý bỏ ruộng vô điều kiện.

18 giờ chiều 18-4, bộ đội và dân quân địa phương bắt đầu làm đường mới. Nước từ các thửa ruộng được tháo hết. Những phương tiện cơ giới của bộ đội được đem đến nạo vét hết bùn cho đến tận nền đất cứng rồi đổ đá hộc và đất cát lên để thành đường.

Sáng 19-4.

3 giờ, xuyên đêm, con đường dài gần một cây số đã hoàn thành cơ bản.

8 giờ sáng, Đại tướng đã trở lại sở chỉ huy xưa trong tư thế đàng hoàng oai phong của người cầm quân. Ngoài chín mươi tuổi, ông vẫn khỏe mạnh, tươi tắn và hồ hởi vẫy tay chào rừng người, rừng khăn piêu và rừng cờ hoa đợi ông ở đó từ 6 giờ sáng giữa rừng già Mường Phăng.

Hai chị em cụ bà Lò Thị Đôi, 98 tuổi và Lò Thị Ún, 94 tuổi cũng đã đợi sẵn ở đây với chiếc khăn piêu và cái tay nải làm quà tặng cho bà Đặng Bích Hà-phu nhân Đại tướng. Nửa thế kỷ trước, hai cụ bà này đã từng vinh dự làm cấp dưỡng lo bữa ăn hằng ngày cho Đại tướng và chăm sóc thương binh trong những ngày chiến dịch.

Năm mươi năm sau, Đại tướng đã về đây trọn vẹn trong tình cảm thân thương của đồng bào Mường Phăng. Ông chia sẻ hạnh phúc với vợ con, cháu chắt tại cánh rừng già. Nơi đây đã từng chở che ông, chia sẻ với ông những khó khăn và nâng ông lên tầm cao nhân loại. Hàng trăm nhà báo, phóng viên quay phim, chụp ảnh vây lấy ông. Bước chân vẫn nhanh nhẹn, ông bước tới tấm bản đồ chiến dịch, ngắm nhìn và hồi tưởng. Ông làm những việc ấy trong thói quen như không có bất cứ ai quanh mình.

Tôi sung sướng tiến đến gần ông, chụp và ghi trọn những lời ông dặn dò các cấp chính quyền, bà con Điện Biên cần phải giữ gìn, tôn tạo Mường Phăng thành di tích lịch sử quốc gia thật tốt cho con cháu muôn đời mai sau.

Hình dáng Đại tướng như pho tượng tạc vào nền xanh của bầu trời Mường Phăng tháng Tư.

Nhớ lại những giọt lệ lăn trên gò má đầy đồi mồi vì tuổi tác của ông hôm đó ở Mường Phăng, tôi không kìm nổi nước mắt khi viết lại những dòng này. Những dòng về Đại tướng Võ Nguyên Giáp-vị tướng của nhân dân.