Quang cảnh buổi lễ trao tặng Đại tướng Võ Nguyên Giáp kiếm lệnh và trống đồng.

Chiều 28-5, trước cổng ngôi nhà số 30 đường Hoàng Diệu bỗng đông vui khác thường. Rất nhiều cựu chiến binh, đến từ các miền đất nước, gọn gàng trong những bộ quân phục đại lễ, xếp hàng chờ đợi. Họ là cựu thanh niên xung phong, các nhà khoa học, các nhà sử học, đại biểu đồng bào nhiều địa phương. Tất cả đều hồi hộp chờ đợi phút giây được vào chúc mừng Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhân 60 năm ông được phong quân hàm Đại tướng.

Căn phòng tiếp khách của Đại tướng hôm nay bỗng trở nên nhỏ lại, khoảng 60 phóng viên các cơ quan báo chí trong nước và nước ngoài đã chờ sẵn ở đó từ bao giờ. Đại tá Nguyễn Huyên, Thư ký riêng của Đại tướng vốn là người điềm đạm, nay cũng có lúc “to tiếng”:

- Đề nghị anh em báo chí chọn vị trí tác nghiệp phù hợp, ưu tiên cho khách ở xa về.

Tuy tiếc những vị trí khá “đắc địa” nhưng các phóng viên lặng lẽ chấp hành “mệnh lệnh”. Có lẽ, trước cuộc gặp gỡ với Đại tướng, ai cũng thấy mình như một người chiến sĩ có tinh thần kỷ luật cao. Vì đại biểu quá đông, Đại tá Nguyễn Huyên lại một lần nữa phải cầm mi-crô và đề nghị ưu tiên các đại biểu Hội khoa học Lịch sử Việt Nam, đại biểu Thanh Hóa (nơi trực tiếp đúc trống đồng và kiếm lệnh tặng Đại tướng), rồi đại biểu cựu chiến binh thành phố Thái Bình (những người đã đi từ lúc 6 giờ sáng lên Hà Nội để mong gặp Đại tướng), đại biểu thanh niên xung phong...

Phút giây chờ đợi đã đến, Đại tướng và phu nhân xuất hiện trong tràng pháo tay kéo dài của các đại biểu. Nét dí dỏm, hài hước vẫn còn nguyên vẹn khi Đại tướng bất chợt dừng lại, dùng động tác mời phu nhân đi trước và vào vị trí chủ tọa. Hôm nay, Đại tướng trông rất khỏe, quân dung tươi tỉnh, dáng đi chậm rãi, gọn gàng trong bộ quân phục mới. Ông đưa ánh mắt tinh anh lướt nhìn mọi người một lượt rồi mới ngồi xuống.

Nhà sử học Phan Huy Lê, Chủ tịch Hội khoa học lịch sử Việt Nam, thay mặt các đại biểu phát biểu chúc mừng Đại tướng. Biết là còn rất nhiều đoàn đại biểu đang ngồi ở phòng chờ, mong được gặp Đại tướng nên ông nói rất ngắn gọn. Đại ý, cách đây tròn 60 năm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trao quân hàm Đại tướng cho đồng chí Võ Nguyên Giáp với lời dặn: “... để chú điều khiển binh sĩ, làm trọn sứ mạng mà quốc dân giao phó”. 60 năm qua, Đại tướng đã hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà nhân dân tin tưởng, gửi gắm, trở thành vị tướng huyền thoại của lịch sử...

Tiếp đến, ông Hồ Quang Sơn, Chủ tịch Liên chi hội di sản văn hóa Việt Nam tỉnh Thanh Hóa phát biểu và dâng tặng Đại tướng trống đồng Đông Sơn (được đúc theo phương pháp thủ công truyền thống) cùng thanh kiếm lệnh nhân kỷ niệm 60 năm ngày Bác Hồ thay mặt Chính phủ và đồng bào trao quân hàm cho Đại tướng. Ông giải thích ngắn gọn: Trống đồng có đường kính 60cm (biểu tượng 60 năm ngày phong hàm Đại tướng) và cao 48cm (với ý nghĩa tượng trưng năm 1948 - năm Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh phong hàm Đại tướng), mô phỏng theo chiếc trống đồng Đông Sơn đẹp nhất Thanh Hóa được tìm thấy ở Quảng Xương năm 1934. Mặt trống khắc họa tiết nhà sàn, chim lạc và người đang nhảy múa. Trên thân trống có các hình ảnh về chiến thắng Điện Biên Phủ và chiến dịch Hồ Chí Minh. Tang trống là hình ảnh thuyền người, gắn với văn hóa sông nước của người Việt cổ. Thanh kiếm lệnh có chiều dài 67cm, trong đó chuôi kiếm dài 19cm, lưỡi kiếm dài 48cm (cũng tượng trưng cho năm 1948), mô phỏng theo họa tiết của nền văn hóa Đông Sơn. Lưỡi kiếm có những hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ... Đồng bào Thanh Hóa, vinh dự là cái nôi của nền văn hóa Đông Sơn, giai đoạn khởi đầu lịch sử đánh giặc, giữ nước của dân tộc ta. Món quà này là để tỏ lòng kính trọng và ngưỡng mộ Đại tướng của người dân Đông Sơn (Thanh Hóa) nói riêng, người dân Việt Nam nói chung.

Tiếp đến, nhà điêu khắc Trần Hiếu Lễ, thay mặt các nhà khoa học Việt Nam và đại diện Quỹ VIFOTEC dâng tặng Đại tướng bức tượng chân dung Đại tướng bằng chất liệu thạch cao. Ông bày tỏ tình cảm quý mến của các nhà khoa học Việt Nam dành cho Đại tướng và cho biết, ông sẽ tiếp tục làm một bức tượng Đại tướng bằng đồng với khả năng cao nhất, vì đó là đề nghị và mong mỏi của giới trí thức Việt Nam...

Thời gian theo dự kiến để Đại tướng gặp gỡ mọi người đã sắp hết. Lượng người quá đông, cùng với cái nắng gắt đầu hè khiến Đại tá Nguyễn Huyên băn khoăn cho sức khỏe Đại tướng. Ông lấy tay ra hiệu đề nghị mọi người kết thúc buổi gặp, nhưng bất ngờ Đại tướng ra hiệu đưa mi-crô để Đại tướng phát biểu. Giọng Đại tướng chầm chậm, như đang hồi tưởng lại phút giây được Bác Hồ trao quân hàm trước bàn thờ Tổ quốc 60 năm trước. Đại tướng nói:

- Hôm nay, các đồng chí, đồng bào và các cháu đến đây chúc mừng tôi nhân dịp tròn 60 năm nhận quân hàm Đại tướng. Tôi xin cảm ơn đồng chí, đồng bào và các cháu về điều đó. Lúc nãy, có đồng chí nói tôi đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử mà quốc dân giao phó, trở thành một huyền thoại của lịch sử. Tôi xin nói, trong suốt quá trình cống hiến, công tác của mình, tôi luôn ghi lòng tạc dạ lời căn dặn của Bác Hồ, hết lòng phục vụ cách mạng, vì nền độc lập – tự do của dân tộc. Chiến công vĩ đại của dân tộc ta trong hai cuộc chiến tranh giữ nước là chiến công của sự đoàn kết, thống nhất trong toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta. Khi đoàn kết, dân tộc ta là một dân tộc có sức mạnh vô cùng to lớn.

Ngày nay, chúng ta đang tiến hành sự nghiệp đổi mới nhằm xây dựng đất nước theo con đường mà Đảng, Bác Hồ đã lựa chọn với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Tôi mong rằng, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta sẽ đoàn kết một lòng để thực hiện thắng lợi mục tiêu ấy.

Cũng nhân dịp kỷ niệm này, tôi xin gửi tới các đồng chí cựu chiến binh, gia đình các thương binh, liệt sĩ lời chúc sức khỏe, hạnh phúc. Chúc các đồng chí luôn thành công trong cuộc sống.

Đại tướng vẫn còn muốn nói nữa, nhưng những giọt nước mắt cứ tự nhiên lăn trên má những cựu chiến binh đứng cạnh làm Đại tướng ngưng lời. Đại tướng cũng xúc động và dường như không muốn giấu niềm cảm xúc dâng trào của mình trước những người đồng đội, những người cháu, người con... Đại tướng lặng lẽ đứng dậy, chào mọi người theo điều lệnh rồi đi về phòng nghỉ.

Lúc này, không khí trong Văn phòng Đại tướng bỗng trở nên sôi động. Mọi người tỏa đi xem các kỷ vật, quà lưu niệm mà đồng bào khắp mọi miền đất nước và bạn bè thế giới gửi tặng Đại tướng. Trong số đại biểu đến đây, có một số người mặc áo tu hành. Sư thầy Thích Thiện Đức (chùa Linh Sơn Thượng, Thanh Hóa), bày tỏ:

- Tôi được Tăng ni, Phật tử vùng Sầm Sơn (Thanh Hóa) cử đến, muốn dâng tặng Đại tướng tấm lòng kính yêu, quý trọng. Đại tướng là hiện thân của cái thiện, suốt đời đấu tranh diệt trừ cái ác, đem lại cuộc sống thanh bình cho muôn dân. Đó cũng là điều mà Phật luôn răn dạy kẻ tu hành.

Mãi đến lúc mọi người tản về, tôi mới thấy nhà sử học Dương Trung Quốc xuất hiện. Chắc ông bận họp Quốc hội, nhưng hết phiên họp là tranh thủ sang ngay. Ông nói với mọi người có mặt:

- Hôm nay là một ngày đặc biệt, một sự kiện lịch sử gắn liền với một nhân chứng của lịch sử. Đại tướng Võ Nguyên Giáp còn là Chủ tịch danh dự của Hội lịch sử Việt Nam, nên đây cũng là một ngày đầy ý nghĩa đối với những nhà khoa học lịch sử. Hơn nữa, Đại tướng còn là một tấm gương tuyệt vời về đạo đức của người cách mạng, một trong những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ông là Đại tướng của nhân dân, nên hôm nay là một ngày hội của toàn dân.

Tâm sự của nhà sử học, có lẽ cũng là suy nghĩ, tình cảm của tất cả mọi người dự buổi lễ xúc động này. Hôm nay là ngày xác lập một kỷ lục, khi Đại tướng đã mang cấp quân hàm Bác Hồ trao tròn 60 năm. Nhưng chúng tôi tin rằng, danh hiệu “Đại tướng của nhân dân” sẽ đi vào huyền thoại, trường tồn cùng lịch sử dân tộc, sống mãi trong lòng dân.

Bài và ảnh: HỒNG HẢI