QĐND - Gần 10 năm qua, mặc dù tuổi cao sức yếu, kinh tế gia đình nhiều khó khăn, nhưng cựu chiến binh (CCB) Nguyễn Văn Minh, ngụ ở thôn Dân Hiệp, xã Hàm Kiệm (huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận) vẫn thường xuyên vượt suối, băng đèo về chiến trường xưa tìm kiếm mộ đồng đội. Được sự hỗ trợ của mọi người, ông đã tìm kiếm, cất bốc được 50 hài cốt liệt sĩ (HCLS) đồng đội hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ.

CCB Nguyễn Văn Minh (ngoài cùng, bên trái) và cán bộ, chiến sĩ Bộ CHQS tỉnh Bình Thuận cất bốc HCLS tại xã Hàm Đức, huyện Hàm Thuận Bắc, tháng 8-2014.

CCB Nguyễn Văn Minh sinh năm 1946, nhập ngũ tháng 2-1968, nguyên chiến sĩ đặc công thuộc Tiểu đoàn Đặc công 200C,Quân khu 6 (cũ). Trong kháng chiến chống Mỹ, ông đã tham gia nhiều trận đánh trên địa bàn Nam Trung Bộ và tỉnh Bình Thuận, trực tiếp mai táng nhiều đồng đội hy sinh. Trong ký ức của ông, những trận chiến đấu giữa lòng địch của bộ đội đặc công lúc đó rất gian khổ, ác liệt, ranh giới giữa sự sống và cái chết vô cùng mong manh. Có người hôm trước vừa mới quặn lòng mai táng đồng đội, ngày hôm sau đã ngã xuống. Có người ngã xuống may mắn được đồng đội chôn cất, nhưng cũng có người thịt nát xương tan trên trận địa. Cuối năm 1975, Thượng sĩ Nguyễn Văn Minh rời quân ngũ trở về cuộc sống đời thường của người nông dân bình dị với bao khó khăn, vất vả. Thế nhưng trong trái tim ông, những năm tháng chiến đấu bên đồng đội đồng cam cộng khổ luôn là nỗi trăn trở, canh cánh trong lòng vì vẫn còn có những người đã anh dũng hy sinh, bao năm qua hài cốt còn nằm rải rác đâu đó trên các chiến trường.

Lật giở ký ức, ông Minh vẫn nhớ như in trận Tiểu đoàn Đặc công 200C tập kích vào cứ điểm 18 của địch, tại xã Hàm Cường, huyện Hàm Thuận Nam, diễn ra ngày 11-11-1971. Trận đánh đã tiêu diệt được cứ điểm nhưng hai đồng đội của ông đã anh dũng hy sinh. Đó là đồng chí Trương Quang Lục, quê ở tỉnh Nghệ An và đồng chí Lê Huy Hoàng, quê ở tỉnh Hà Tây (nay thuộc TP Hà Nội). Khi tiếng súng tạm ngưng, ông Minh cõng thi thể anh Hoàng ra khỏi trận địa. Đang trên đường cơ động, bất ngờ pháo binh địch từ các hướng bắn phá dữ dội vào trận địa, nên ông chỉ kịp mai táng đồng đội tại căn hầm chỉ huy rồi rút ra ngoài. Sau nhiều đêm hồi tưởng từng chi tiết trận đánh, ông Minh quyết định bàn với vợ về ý định sẽ lên đường đi tìm HCLS của mình. Việc nghĩa được vợ ông nhiệt tình ủng hộ, tích cực giúp đỡ, động viên. Lần đầu đi tìm mộ đồng đội, ông Minh chỉ có chiếc xe đạp cũ, một chai nước uống và nắm cơm vắt. 5 giờ sáng 25-3-2006, ông lặng lẽ trở lại xã Hàm Cường, tìm hài cốt đồng đội. Khi đến nơi, ông nhận thấy chiến trường xưa đã thay đổi hoàn toàn. Khu rừng năm xưa là những lô cốt, hầm hào, bây giờ thay vào đó là những ngôi nhà mới mọc lên san sát và những vườn thanh long xanh tốt xa tít tầm mắt. Nhiều ngày cần mẫn tìm kiếm nhưng không thấy dấu vết, sức khỏe lại yếu, khiến có lúc ông cảm thấy như tuyệt vọng. Thế nhưng khi nghĩ đến đồng đội, ông lại không cho phép mình nản chí. Ông tỉ mỉ dò tìm từng gốc cây, bụi cỏ, góc vườn, đối chiếu thực địa với những chi tiết mà ông còn nhớ trong trận đánh. Vừa dò tìm, ông vừa cất tiếng gọi đồng đội trong nước mắt: “Hoàng ơi!… mình đang đi tìm cậu để đưa cậu về quê đây! Cậu đang nằm ở đâu hãy báo mộng cho mình biết đi!". Sau 3 tháng dãi nắng dầm mưa, ông Minh đã xác định chính xác vị trí mai táng liệt sĩ Hoàng năm xưa tại góc vườn thanh long của gia đình ông Sáu Can, ngụ tại thôn 4, xã Hàm Cường. Ông đã cùng đồng đội, nhân dân và gia đình liệt sĩ cất bốc HCLS Lê Huy Hoàng đưa về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ quê hương anh.

Từ thành công trong lần đầu đi tìm hài cốt đồng đội, ông quyết định dành thời gian, sức lực về những chiến trường xưa ở vùng sâu, vùng núi. Ngày 20-3-2010, ông tiếp tục khăn gói quần áo lên đường về địa bàn huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng, để tìm mộ đồng đội đã hy sinh trong trận tập kích của Tiểu đoàn Đặc công 200C tiến công Chi khu Đạ Huoai diễn ra ngày 11-10-1971. Trận đánh ấy, Tiểu đoàn Đặc công 200C đã giành thắng lợi lớn, quân địch tại chi khu hầu hết bị tiêu diệt, nhưng đơn vị ông bị hy sinh 5 đồng chí, trong đó 2 đồng chí không tìm thấy thi thể, còn 3 đồng chí gồm: Anh Tuấn-Mũi phó và hai chiến sĩ là anh Nội (quê ở tỉnh Bắc Giang); anh Kịch (quê ở tỉnh Nam Hà). Đơn vị đã đem các anh về mai táng cạnh đường lộ 20, cách trận địa khoảng 19km. Sau 8 ngày leo đèo, lội suối vô cùng gian nan, vất vả, cuối cùng, ông Minh cũng đã tìm kiếm, cất bốc được hài cốt của 3 đồng đội đưa về nghĩa trang liệt sĩ huyện Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng.

CCB Nguyễn Văn Minh tâm sự: “Trong các cuộc hành trình đi tìm kiếm HCLS, lần tìm kiếm gian nan, vất vả, nhiều nước mắt nhất, nhưng cũng được tổ chức bài bản nhất và đem lại hiệu quả cao nhất, đó là lần tìm kiếm được 27 HCLS, là đồng đội hy sinh trong trận đánh ác liệt đêm 12-1-1969”. Thực hiện kế hoạch chiến đấu của cấp trên, năm ấy, Tiểu đoàn Đặc công 200C có nhiệm vụ phối hợp với Tiểu đoàn 840 (Quân khu 6) và du kích, bộ đội địa phương tập kích đồn Tân Nông thuộc xã Hàm Liêm (huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận), một căn cứ của Mỹ mới được xây dựng. Mũi chủ yếu của Tiểu đoàn Đặc công 200C đã bí mật tiếp cận đến hàng rào thứ nhất của địch thì bộ phận vòng ngoài bị địch phát hiện. Lập tức, các loại hỏa lực của chúng từ trong đồn và các hướng khác bắn dồn dập vào đội hình chiến đấu của đơn vị làm nhiều cán bộ, chiến sĩ bị thương vong. Đơn vị ông hy sinh 17 đồng chí, Tiểu đoàn 840 cũng bị hy sinh 10 cán bộ, chiến sĩ. Do trận đánh ác liệt, các đồng đội hy sinh đều phải bỏ lại thi thể ở trận địa. Đầu tháng 1-2012, không quản ngại vất vả, ông quyết định cuộc dò tìm mộ đồng đội gần 6 tháng ròng rã, có lúc tưởng chừng không thể tìm được. Ông Minh trải lòng: “Cơm thì ăn ít mà nước mắt chảy ra thì nhiều, có ngày bị đổ bệnh nhưng tôi vẫn âm thầm chịu đựng, tự mua thuốc điều trị để tiếp tục cuộc tìm kiếm”. Quyết tâm tìm bằng được mộ đồng đội, ông đã đề xuất với Bộ CHQS tỉnh Bình Thuận và Phòng Chính sách tỉnh xin được hỗ trợ. Đề xuất của ông nhanh chóng được Bộ CHQS tỉnh tổ chức lực lượng phối hợp tìm kiếm. Ông thức nhiều đêm vẽ lại sơ đồ khu vực trận đánh, đồng thời trao đổi thêm với nhiều đồng đội khác. Cuối cùng, ông và cán bộ, chiến sĩ Bộ CHQS tỉnh cũng xác định được vị trí chôn cất 27 liệt sĩ tại khu hầm của trận địa trong dải đất rộng khoảng 300m2, ở ruộng lúa gia đình ông Nguyễn Ngọc Thông, ngụ tại thôn 1, xã Hàm Liêm. 27 HCLS đã được ông và Bộ CHQS tỉnh cất bốc, truy điệu, cải táng tại Nghĩa trang liệt sĩ tỉnh Bình Thuận.

Bên cạnh việc lặng lẽ đi tìm kiếm HCLS, CCB Nguyễn Văn Minh còn cung cấp nhiều thông tin có giá trị giúp các lực lượng chức năng của tỉnh Bình Thuận tìm kiếm, cất bốc được nhiều HCLS. Gần đây, tháng 8-2014, từ thông tin của CCB Nguyễn Văn Minh, Bộ CHQS tỉnh Bình Thuận đã tìm kiếm, cất bốc được 9 HCLS, là cán bộ chiến sĩ Tiểu đoàn 186 (Quân khu 6), hy sinh trong trận đánh đồn Bà Hòe, thuộc thôn 5, xã Hàm Đức, huyện Hàm Thuận Bắc, diễn ra ngày 12-2-1969. Đồn Bà Hòe do Mỹ xây dựng từ năm 1966, nhằm bảo vệ phía Bắc thị xã Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận.

Mặc dù tìm kiếm được nhiều HCLS của đồng đội nhưng ít ai biết, những năm qua, mọi chi phí trong các lần đi tìm kiếm mộ đồng đội, ông đều tự bỏ tiền gia đình dành dụm được từ sản xuất, chăn nuôi. Trong cuộc sống, ông luôn gần gũi, chia sẻ, giúp đỡ mọi người, tích cực tham gia xây dựng Hội CCB xã Hàm Kiệm vững mạnh, xây dựng nông thôn mới, được các cấp chính quyền tỉnh Bình Thuận tặng nhiều giấy khen, bằng khen, là điển hình tiên tiến trong phong thi đua yêu nước “CCB gương mẫu” của Hội CCB tỉnh Bình Thuận, giai đoạn 2009-2014.

Những ngày giáp Tết Ất Mùi năm 2015, chúng tôi đến Bình Thuận đúng lúc ông vẫn đang cùng cán bộ, chiến sĩ Bộ CHQS tỉnh miệt mài dò tìm, đào xới để tìm HCLS, là những cán bộ, chiến sĩ, thương binh, bệnh binh thuộc Bệnh xá tỉnh Bình Thuận, hy sinh trong một trận càn của địch vào cuối tháng 2-1968, tại khu rừng ở xã Hàm Thạnh (huyện Hàm Thuận Nam). Gạt những giọt mồ hôi trên khuôn mặt hằn sâu nhiều nếp nhăn, ông tâm sự: “Những việc tôi làm được vẫn quá nhỏ bé để có thể thực hiện trọn vẹn tâm nguyện của đồng đội năm xưa, người nào còn sống trở về thì sẽ sống thay phần của những người đã ngã xuống...”.

Bài và ảnh: DUY HIỂN - DUY THỈNH