QĐND - Ở huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình, hầu như ai cũng biết đến cô giáo Mai Thị Bích Nguyện, Hiệu trưởng Trường THCS An Vũ, chủ nhân của tủ sách cá nhân với gần 1000 đầu sách, được sử dụng làm kho tư liệu chung cho tất cả giáo viên, học sinh khi cần đến. Chị còn là đồng tác giả phần mềm “Từ điển tiếng Việt, đồng âm, đồng nghĩa, trái nghĩa trực tuyến” đoạt giải nhất tại Hội thi Sáng tạo toàn quốc lần thứ 12; đạt Huy chương vàng Quốc tế của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ thế giới (WIPO) năm 2013 và danh hiệu Người phụ nữ tiêu biểu năm 2014. 

Nguyện làm hậu phương để chồng yên tâm công tác

Sinh năm 1974, trong một gia đình truyền thống cách mạng ở xã An Vũ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình. Bà nội của Mai Thị Bích Nguyện là Bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Tụng có 3 người con là liệt sĩ, người con trai còn sống duy nhất (bố của Mai Thị Bích Nguyện) là thương binh chống Mỹ. Sau khi tốt nghiệp đại học, cô giáo trẻ Mai Thị Bích Nguyện đã nhận lời yêu và kết hôn với một anh bộ đội. Đó là Thiếu tá Nguyễn Văn Duy, cán bộ quân y Sư đoàn 305, ở Khánh Hòa. 

Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan trao thưởng cho chị Nguyện-người đoạt giải nhất Hội thi Sáng tạo toàn quốc lần thứ 12. Ảnh do nhân vật cung cấp

Chị Nguyện tâm sự: Tôi yêu anh bởi anh nhiệt tình, luôn quan tâm tới mọi người. Nhưng mới đầu, bố mẹ tôi không mấy mặn mà với anh, vì hai người cách xa cả ngàn cây số, như “hai phương trời cách biệt”. Thế nhưng chúng tôi vẫn đến với nhau. Nói thì xót xa nhưng mỗi năm, vợ chồng tôi cũng chỉ gặp nhau một lần. Có đợt anh trực chiến ở đơn vị, hay được điều động lên Tây Nguyên công tác thì cả tháng trời cũng không nhận được dòng tin nào...”.

Được biết, lần mang thai đứa con đầu lòng cũng là thời điểm chị Nguyện được cử đi học nâng cao tại TP Thái Bình, mỗi ngày phải đạp xe đi về 25km. Sáng học xong, trưa tất tưởi đạp xe về ăn vội bát cơm nguội, rồi chiều lại lên lớp. Thế mà chị vẫn bảo đảm đủ 30 tiết/tuần. Khi mang thai đứa con thứ hai, đến ngày sinh thì chị bị ngộ độc thai nghén, phải mổ cấp cứu. Cháu bé sinh ra lại bị thiếu máu, phải điều trị ở Bệnh viện Nhi Trung ương. Bốn tháng trời, chị một thân một mình vò võ chăm con. “Cũng tủi thân lắm, người khác thì đầy đủ người thân bên cạnh, riêng tôi thì lủi thủi một mình. Có người bảo sao không gọi điện báo cho chồng về? Tôi dặn lòng: Nếu gọi anh về được thì con cũng không khỏe ngay, nếu anh không về được thì thêm lo lắng. Thế nên, mỗi khi anh gọi điện về, tôi phải nói dối là mọi việc bình thường, em lo được”. 

Hạnh phúc khi được giúp học sinh nghèo

Ai đã từng đến Trường THCS An Vũ vào những năm của thập niên 1990 sẽ không bao giờ quên những tháng ngày vất vả, cực nhọc của thầy và trò nhà trường. Cơ sở vật chất thô sơ, xuống cấp (trường xây dựng từ năm 1964), lại nằm trong khu vực "điểm đen" nhiều tệ nạn xã hội, “ra ngõ là thấy ống tiêm”. Hầu hết các em học sinh của trường đều có hoàn cảnh khó khăn, nhiều em phải bỏ học giữa chừng. Thời điểm đó, Trường THCS An Vũ tổ chức chuyên đề “Dạy Văn gắn liền với thực tế”. Một lần khi giảng bài “Trong lòng mẹ” trích hồi ký của Nguyên Hồng, cô Nguyện hỏi một học sinh: “Bé Hồng "Trong lòng mẹ" có gì đáng thương không?". Em Đào Thúy Lan đã đứng dậy trả lời: “Bé Hồng không đáng thương, kể cả khi bị hắt hủi, vì Hồng còn có mẹ, không có mẹ ở trên đời mới đáng thương chứ”. Câu trả lời của học sinh khiến cô sững người lại. Cũng từ đó, cô Nguyện xác định, mình không chỉ truyền thụ kiến thức cho học sinh, mà phải đi sâu hơn nữa tìm hiểu hoàn cảnh của các em...

Thấu hiểu để chia sẻ gánh nặng với các em, 20 năm qua, cô Nguyện đã tự nguyện trích một phần lương của mình để giúp các em học sinh nghèo. Có những trường hợp chị hỗ trợ tiền học phí cho cả hai chị em đến khi học xong THCS. Với những học sinh thi đỗ vào THPT và học sinh cũ học xong THPT thi đỗ vào đại học, chị luôn có phần thưởng động viên kịp thời. Chị vận động các thầy, cô giáo trong trường quyên góp, kết hợp với Hội Chữ thập đỏ ở địa phương thành lập Câu lạc bộ “Kết nối trái tim” để gây quỹ hỗ trợ học sinh nghèo được đến trường. Nhờ vậy mà số học sinh nghèo bỏ học giảm xuống đáng kể. Khi đảm nhiệm cương vị Hiệu trưởng nhà trường, chị tích cực tham gia các phong trào nhân đạo do các cấp phát động như: “Hũ gạo tình thương”, “Chung tay xây dựng biển, đảo”…

Trước đây, Trường THCS An Vũ có một số phòng học bị xuống cấp, phải đóng cửa, học sinh phải đi học nhờ ở nhà văn hóa hoặc học trong lán tre; chị tự nguyện đóng góp 5 triệu đồng và viết thư ngỏ kêu gọi tất cả người con đất An Vũ đóng góp xây sửa lại phòng học cho các em. Số tiền quyên góp hơn 100 triệu đồng đã được sử dụng để đầu tư xây mới hai phòng học, góp phần giải quyết được chỗ học cho học sinh. 

Người mang ánh sáng tri thức

Nhà cô giáo Mai Thị Bích Nguyện có một tủ sách đồ sộ đến gần 1000 đầu sách. Tôi tấm tắc khen tủ sách quý, chị Nguyện cho biết: “Tủ sách ấy là kho tư liệu chung cho tất cả học sinh, giáo viên khi cần đến. Tôi quan niệm, sách không chỉ giúp mở rộng kiến thức mà còn là cơ hội để giao lưu với đồng nghiệp và học sinh”. Rồi chị khoe, hiện nay ở Trường THCS An Vũ, việc đọc sách trở thành phong trào mà chính chị là người khởi xướng, đồng thời chị cũng là thành viên giám khảo các cuộc thi giới thiệu sách được tổ chức hằng năm.

Chị Nguyện cho biết: “Khi thấy học sinh của mình dùng ngôn từ sai, dùng tiếng lóng, sai ngữ cảnh, làm méo mó tiếng Việt, buồn lắm. Chương trình môn học lâu nay chỉ dừng lại ở chỗ truyền đạt kiến thức, không chú trọng trau dồi ngôn từ, kỹ năng tư duy, giao tiếp cho học sinh. Thực tế đó đã thôi thúc tôi cùng các đồng nghiệp tập trung nghiên cứu đề tài phần mềm “Từ điển tiếng Việt, đồng âm, đồng nghĩa, trái nghĩa trực tuyến”. Ðiểm nổi bật của phần mềm từ điển này là được chia thành các phần rõ ràng, với khoảng 24.000 từ và không ngừng được bổ sung vốn từ trên hệ thống mở. Phần mềm được xây dựng trên nền tảng internet, sử dụng bộ mã nguồn mở PHP và MYSQL, kết hợp với công nghệ ajax, cho phép xử lý dữ liệu nhanh, giảm tới mức thấp nhất quá trình trao đổi thông tin giữa client và server. Việc tra cứu các từ đồng âm, đồng nghĩa, gần nghĩa, trái nghĩa với phần ví dụ minh họa nên rất dễ hiểu, dễ nhớ. Thật bất ngờ, phần mềm này đã đoạt giải nhất tại Hội thi Sáng tạo toàn quốc lần thứ 12 do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức năm 2012". Còn cô giáo Mai Thị Bích Nguyện đạt giải thưởng Quốc tế của WIPO dành cho nữ sáng chế xuất sắc nhất năm 2013.

Thầy giáo Lại Cao Hạnh, Trưởng phòng Giáo dục huyện Quỳnh Phụ, khẳng định: “Sau một thời gian triển khai ứng dụng phần mềm "Từ điển tiếng Việt, đồng âm, đồng nghĩa, trái nghĩa trực tuyến" ở Trường THCS An Vũ cho thấy, phần mềm này rất phù hợp, tiện ích. Ðến nay, phần mềm trở thành một phương tiện giảng dạy và học tập của các nhà trường thuộc huyện Quỳnh Phụ. Các phụ huynh cũng sử dụng phần mềm để kèm cặp, hỗ trợ con em mình. Ðây là phần mềm mở, khuyến khích tư duy sáng tạo của mọi người, làm cho vốn tiếng Việt trong từ điển ngày càng phong phú, đa dạng. Hiện nay, phần mềm đang được nâng cấp dữ liệu, hướng tới ứng dụng trên phạm vi toàn quốc”.

Còn về cô giáo Mai Thị Bích Nguyện, thầy giáo Lại Cao Hạnh cho biết: “Trong 20 năm qua, chị đã có 18 sáng kiến xếp loại A, xây dựng 5 chuyên đề cấp huyện, tỉnh, cố vấn nhiều chương trình, cuộc thi nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên, kỹ năng mềm cho học sinh. Đặc biệt là chuyên đề cấp tỉnh: “Triệu phú ngôn ngữ”, “Ra đề thi kiểm tra môn Ngữ văn theo hướng mở”, được đánh giá cao và đăng trong Kỷ yếu ngành giáo dục tỉnh Thái Bình. Chị đã được Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, UBND tỉnh Thái Bình tặng bằng khen”.

Với những đóng góp của cô giáo Mai Thị Bích Nguyện và tập thể giáo viên nhà trường, những năm gần đây, Trường THCS An Vũ trở thành điểm sáng của ngành giáo dục huyện Quỳnh Phụ. Từ một đơn vị chỉ có một người đạt danh hiệu giáo viên giỏi, trường xếp thứ 37/37, đến nay đã có 168 lượt giáo viên dạy giỏi, hơn 800 học sinh giỏi các cấp, trường vươn lên xếp trong tốp 10 của huyện.

Kết thúc bài viết này, xin được trích cảm nghĩ chị Trần Nguyễn Yến, giảng viên Học viện Nông nghiệp Việt Nam: “Cô Nguyện không chỉ dạy chúng tôi về kiến thức mà còn cả ý thức làm người có trách nhiệm với xã hội. Mỗi dịp về quê, tôi đều ghé thăm cô. Cô như người mẹ thứ hai, tiếp sức cho tôi vững bước trong sự nghiệp trồng người”. Còn chị Đào Thúy Nga, 26 tuổi, nhân viên Ngân hàng Công Thương Việt Nam, tâm sự: “Nếu được nói một điều với cô thì tận đáy lòng, em cảm ơn cô đã tiếp thêm nghị lực sống, giúp em vượt qua khó khăn ngày ấy. Dù làm gì, ở đâu, em vẫn luôn khắc ghi công ơn cô…”.

PHẠM KIÊN