“Bảo tàng” kỷ vật chiến trường của ông Đổng

QĐND - Đến thôn Vân Giang, xã Lý Nhân, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc hỏi thăm nhà riêng của cựu chiến binh (CCB) Nguyễn Văn Đổng, nhiều người dân trong làng đều nhiệt tình chỉ giúp. Thấy chúng tôi bỡ ngỡ, có bác đi làm đồng về, áo còn ướt mồ hôi mà vẫn tình nguyện đạp xe dẫn tôi đến tận nhà. Cử chỉ tuy nhỏ nhưng đã cho thấy tình cảm quý mến mà người dân nơi đây dành cho CCB Nguyễn Văn Đổng.

Một ngôi nhà cấp bốn đã cũ, nằm sâu trong ngõ, nhưng rất ngăn nắp, sạch sẽ, cùng nhiều chum vại, cây cảnh. Bước vào nhà, chúng tôi như lạc vào không gian của một bảo tàng nào đó. Hàng trăm kỷ vật chiến trường như: Mũ cối, bình tông, cặp lồng, bát sắt, mũ sắt, đài ra-đi-ô, đèn dầu làm từ vỏ đạn, áo trấn thủ, ba lô; danh sách liệt sĩ, tem thư thời chiến, phiếu cấp thịt, đường, sữa từ thời còn bao cấp… được chủ nhân xếp ngay ngắn trên giá treo kín hai gian nhà và tủ. Chủ nhân của những kỷ vật trên năm nay đã 73 tuổi, rời quân ngũ 42 năm, với thương tật mất 51% sức khỏe, nhưng ông vẫn nhớ như in các trận đánh đã từng tham gia; nhớ tên tuổi, quê quán từng đồng đội. Đặc biệt, với hơn 400 kỷ vật chiến trường thì CCB Nguyễn Văn Đổng có thể phân tích, giảng giải nguồn gốc xuất xứ của từng kỷ vật.

CCB Nguyễn Văn Đổng bên gian trưng bày kỷ vật chiến trường tại gia đình.

Nhấp một ngụm trà nóng, CCB Nguyễn Văn Đổng kể:

- Ngày 18-6-1967, tôi cùng hơn 10 người trong xã nhập ngũ. Sau khóa huấn luyện chiến sĩ mới, chúng tôi được điều đi tham gia chiến đấu tại chiến trường B. Ngày đó vào chiến trường, chúng tôi được cấp mỗi người một chiếc ba lô, bình tông, mũ cối, tăng võng, bát sắt… Những thứ ấy đối với chúng tôi không chỉ là tài sản, mà còn như những người bạn trên mỗi chặng đường hành quân, hay mỗi trận đánh khốc liệt. Ngày 28-8-1969, trong trận đánh tập kích sân bay Đức Hòa (tỉnh Long An), tôi bị thương nặng, phải đưa về tuyến sau điều trị. Sau hơn hai năm chữa trị tại nhiều bệnh xá, bệnh viện, đến tháng 11-1971, tôi được đơn vị cho nghỉ phục viên. Khi về gia đình, tôi không quên đem theo toàn bộ quân tư trang và một số vật dụng đã gắn bó với mình trong suốt những năm tháng chiến đấu.

Trở về địa phương, sức khỏe còn rất yếu nên ông chẳng giúp được việc gì cho vợ con, chỉ quanh quẩn với những việc vặt trong nhà. Khi sức khỏe dần hồi phục, ông cùng các con làm thêm nghề mộc-một nghề truyền thống của làng Vân Giang. Tuy làm nghề nhưng tình yêu những kỷ vật chiến trường trong ông luôn âm ỉ cháy. Ông lặng lẽ thu gom, cất giấu những kỷ vật vào một chỗ riêng của mình, rồi bắt đầu là việc “sưu tầm kỷ vật kháng chiến”. Hễ nghe thấy đồng đội cũ ở đâu còn cất giữ được là ông lại dành thời gian đạp xe đến xem, tìm hiểu và “đặt vấn đề”. Gần thì đạp xe, xa thì dùng xe gắn máy hoặc đi ô tô khách. Các xã, thị trấn trong tỉnh ông Đổng đã đến cả. Xa hơn thì Phú Thọ, Tuyên Quang, Bắc Ninh, Hòa Bình… ông đi đến đâu cũng được đồng đội cũ tiếp đón nhiệt tình. Nếu ai đó rộng lượng thì ông xin, bằng không ông hỏi mua lại. Ông nhớ lại:

- Khi tôi mới có ý tưởng sưu tầm những kỷ vật chiến trường, các thành viên trong gia đình chẳng ai tán thành. Còn người làng biết chuyện, có người thì cho là tôi bị “gàn dở”. Vì thế, nếu sưu tầm được kỷ vật nào, tôi tìm chỗ cất giấu thật kỹ. Hằng tháng có được ít tiền từ khoản trợ cấp thương tật, tôi dành hết vào việc đi lại, sưu tầm các kỷ vật.

Cần mẫn, chăm chỉ như con kiến tha mồi, các loại kỷ vật chiến trường trong nhà ông cứ ngày một nhiều lên. Có đồng đội biết ý tưởng và tấm lòng của ông liền đem tặng lại kỷ vật đã giữ gìn suốt mấy chục năm. CCB Ngô Xuân Huấn, nguyên chiến sĩ biệt động Sài Gòn, hiện ở xã Văn Tiến, huyện Yên Lạc là một ví dụ. Ông Huấn giữ gìn lá cờ Mặt trận.

Dân tộc giải phóng miền Nam đã 40 năm. Lá cờ được gọi là lá cờ giữ đất, do hai em thiếu nhi may bằng tay ngày 28-1-1973, tại Bến Lức, Long An. Biết tin ông Nguyễn Văn Đổng sưu tầm kỷ vật chiến trường để trưng bày, ông Huấn liền đem tặng lại.

Cuối năm 2013, CCB Nguyễn Văn Đổng có đơn đề nghị UBND xã Lý Nhân cho phép ông mở phòng trưng bày kỷ vật chiến trường tại nhà riêng. Chính quyền và cơ quan chức năng cấp trên đã vào tận nhà kiểm tra các loại kỷ vật. Cán bộ địa phương ai nấy đều bất ngờ, thán phục việc làm đầy tình nghĩa của ông nên đã đồng ý cho phép ông mở phòng trưng bày các kỷ vật chiến trường tại nhà riêng. Ngày ra mắt, ông cho dựng rạp, làm cơm mời đồng đội và bà con trong làng. Khi biết tin CCB Nguyễn Văn Đổng tổ chức gian trưng bày kỷ vật chiến trường, nhiều đồng đội cũ qua các cuộc kháng chiến đã tự nguyện đem tặng lại ông nhiều kỷ vật. Nhưng cũng có người tưởng ông kinh doanh nên đến hỏi mua một vài thứ. Cá biệt, có người ở Hà Nội còn đến đặt vấn đề mua lại toàn bộ kỷ vật mà ông đã sưu tầm được với giá rất cao, nhưng ông Đổng không bán. Không những thế, cứ nghe đâu có kỷ vật mà gian trưng bày còn thiếu là ông sẵn sàng dùng tiền riêng của mình để mua hoặc sưu tầm cho bằng được.

Ông Trần Quốc Huy, Trưởng thôn Vân Giang tự hào “khoe” với chúng tôi về bác Đổng:

- Gia đình bác Đổng là gia đình văn hóa tiêu biểu của thôn. Bác ấy là một CCB gương mẫu, tích cực tham gia các hoạt động của hội và  những phong trào cách mạng ở địa phương. Từ khi bác ấy mở gian trưng bày kỷ vật chiến trường, cả thôn Vân Giang được tiếp đón nhiều đoàn CCB và du khách. Bà con trong thôn ai cũng cảm thấy vui, thấy rất tự hào.

Cùng chung tâm trạng phấn khởi đó, anh Nguyễn Xuân Toàn, Bí thư xã Đoàn Lý Nhân, nói:

- Gian trưng bày kỷ vật chiến trường của bác Đổng từ lâu đã trở thành địa chỉ để các tổ chức Đoàn và các nhà trường ở địa phương tiến hành giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, cho học sinh trong xã. Chúng tôi đã một số lần tổ chức cho học sinh THCS, cũng như đoàn viên, thanh niên của xã đến thăm gian trưng bày và nghe bác Đổng kể chuyện truyền thống.

Chia tay CCB Nguyễn Văn Đổng và thôn Vân Giang ra về mà bao nhiêu câu chuyện và những kỷ vật chiến trường vẫn cứ theo tôi trên từng bánh xe lăn. Chiến tranh đang dần lùi xa hơn, nhưng chính những kỷ vật chiến trường này sẽ là những bằng chứng lịch sử rất có giá trị để nhắc nhở mỗi người hãy trân trọng giá trị của độc lập, tự do, của hạnh phúc, hòa bình, nhất là đối với thế hệ trẻ hôm nay.

Bài và ảnh: ĐÀO DUY TUẤN