QĐND - Giữa một vùng biên giới xa xôi, núi non trùng điệp, một bên là vách đá cheo leo, một bên là vực sâu thăm thẳm,  Công ty 56, thuộc Đoàn Kinh tế - quốc phòng 356 (Bộ CHQS tỉnh Lai Châu) mấy năm nay bỗng “nức tiếng” bởi nghề nuôi cá hồi, cá tầm cho giá trị kinh tế cao, đồng thời có nhiều việc làm thiết thực  giúp bà con ổn định cuộc sống,  xóa đói, giảm nghèo.

Cá hồi “lên núi”

Chúng tôi có dịp cùng Thiếu tướng Ngô Văn Hùng, Phó Tư lệnh Quân khu 2 đến thăm Công ty 56, Đoàn Kinh tế - quốc phòng (KT-QP) 356, đứng chân trên địa bàn xã Pa Vây Sử, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, một trong những vùng khó khăn nhất của cả nước. Quãng đường hơn 80km từ TP Lai Châu đến Pa Vây Sử quanh co đèo dốc, men theo các triền núi, thỉnh thoảng mới có một vài nóc nhà sàn ẩn hiện.

Hệ thống bể nuôi cá hồi của Công ty 56.

Trụ sở Công ty 56 nằm ở một góc cua trên đường đèo Pa Vây Sử, tựa lưng vào vách núi. Theo Trung tá Lê Tuấn Anh, Giám đốc Công ty 56, trong những lần đi tham quan trại nuôi cá hồi ở Đồn biên phòng 293, Bộ Chỉ huy biên phòng tỉnh Lai Châu, các anh nhận thấy nơi công ty đứng chân ở độ cao trên 1.600m so với mực nước biển, quanh năm thời tiết mát lạnh, lại có con suối Pênh Hồ không bao giờ cạn nước, khí hậu gần giống như vùng ôn đới. Sau những lần đi khảo sát, các anh dần hình thành ý tưởng nuôi cá hồi - loại cá khó nuôi, nhưng đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Tham quan trại cá, chúng tôi được Thiếu tá Dương Tuấn Trung, Đội trưởng Đội Sản xuất-kinh doanh, Công ty 56 cho biết: "Cá hồi là giống cá “Tây” rất “đỏng đảnh”, đòi hỏi chế độ chăm sóc rất khắt khe và cẩn thận. Chúng đòi hỏi môi trường sống rất sạch, nên việc thiết kế xây dựng bể nuôi phải hết sức công phu, tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình kỹ thuật. Nhiều đêm mùa đông, mưa rét như cắt da cắt thịt, nhưng anh em vẫn phải thức cùng cá; cứ hơn nửa giờ lại phải mang đèn, leo núi đi dọc đường ống để kiểm tra xem có rác, lá cây trôi vào ống hay không. Chỉ cần rác làm tắc ống, không khắc phục kịp thời thì trong thời gian ngắn, cá có thể chết hàng loạt...".

Cuối tháng 4-2011, Công ty 56 chính thức bắt tay triển khai kế hoạch “Xây dựng mô hình nuôi cá hồi tại vùng cao huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu" với tổng vốn đầu tư ban đầu hơn 500 triệu đồng. Cán bộ, chiến sĩ đã kỳ công dẫn nước từ các khe núi, suối về hệ thống gồm 10 bể, có độ sâu trung bình 1,8m, được xây dựng kiên cố, đáy và tường bể đều bằng bê tông cốt thép. Các bể đều được thiết kế theo mô hình "ruộng bậc thang" để luôn tạo ra nguồn nước "động" cho cá hồi sinh sống. Hệ thống ống dẫn, thoát nước và bể lọc nước cũng được bố trí một cách khoa học, nhằm  bảo đảm cung cấp lượng nước cần thiết và đạt tiêu chuẩn vệ sinh cho mỗi bể cá. Nước suối được lấy từ đầu nguồn chảy qua cống theo đường dẫn vào bể lọc rồi từ đây phân phối đi các bể nuôi, ở mỗi bể đều có hệ thống thoát nước ra ngoài, làm cho nguồn nước luôn sạch và tuần hoàn, bảo đảm môi trường sống cho loài cá khó nuôi này.

Có lẽ ít ai nghĩ loài cá "khó chiều, khó nuôi" như cá hồi lại có thể sinh sôi, phát triển ở Pa Vây Sử. Chẳng thế mà bộ đội Công ty 56 vẫn thường ví von loài cá này là những "nàng công chúa đỏng đảnh", bởi việc chăm sóc chúng thực sự rất kỳ công. Vừa cho cá ăn, Trung úy Nguyễn Văn Lập, nhân viên Công ty 56 vừa trò chuyện với chúng tôi: "Nuôi cá hồi vừa khó vừa phải đầu tư tốn kém và đòi hỏi điều kiện kỹ thuật rất khắt khe. Môi trường nuôi phải là nơi nước chảy, bảo đảm luôn sạch và hàm lượng ô-xy hòa tan đạt tiêu chuẩn... Mỗi loại cám cho cá ăn chỉ phù hợp với từng thời kỳ sinh trưởng của cá. Muối cũng được cung cấp định kỳ vào bể đủ để cung cấp i-on kim loại cần thiết, nhất là vào những ngày nắng gắt và sau mỗi đợt mưa".

Việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ cũng khá nan giải. Vụ thu hoạch đầu tiên, do đơn vị không có xe chuyên dụng, nên cá không vận chuyển được xa, chỉ có vài nhà hàng, khách sạn lớn tiêu thụ, với số lượng "khiêm tốn”. Cá không bán được, nhưng đơn vị vẫn phải nuôi, chi phí khá tốn kém. Vụ đầu tiên, tuy lãi thu về không đáng kể, nhưng đã mang lại cho các chiến sĩ nhiều kinh nghiệm bổ ích. Hai năm trở lại đây, vấn đề “đầu ra” đối với công ty đã không còn đáng ngại bởi hầu hết cá thương phẩm đến ngày “xuất chuồng” đều được Trung tâm Thủy sản Sa Pa, tỉnh Lào Cai tiêu thụ. Từ cuối năm 2011, trung bình trại cá của công ty cho thu hoạch từ 2-3 tấn cá thương phẩm/lứa, trừ chi phí đơn vị thu lãi hơn 100 triệu đồng. Hiện nay, trại luôn duy trì từ 1,7 đến 2 tấn cá thương phẩm, có những con cá tầm trọng lượng lên tới 16-18kg, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Bộ đội về, Pa Vây Sử đổi thay

Cùng với thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, thì nhiệm vụ phát triển kinh tế, giúp nhân dân xóa đói, giảm nghèo đối với cán bộ, chiến sĩ Đoàn KT-QP 356 cũng rất quan trọng. Cuộc sống của đồng bào người Mông ở Pa Vây Sử còn nhiều khó khăn. Việc tiếp cận với khoa học công nghệ còn chậm, vốn đầu tư cho mô hình nuôi cá hồi là rất lớn. Vấn đề giúp người dân ở Pa Vây Sử tìm hướng thoát nghèo bằng nuôi cá hồi cũng không phải chuyện một sớm một chiều, nhưng trại cá của Công ty 56 là mô hình trực quan sinh động để đồng bào đến tham quan học tập. Trung tá Lê Tuấn Anh cho biết, năm nào cũng có một vài đoàn cán bộ khuyến nông của huyện, xã và người dân tìm đến tham quan trại cá và tìm hiểu về cách nuôi. Tuy nhiên, do việc đầu tư cho nuôi giống cá này khá lớn, nên địa phương và người dân chưa đủ điều kiện để triển khai thực hiện. Vì vậy, mong muốn được giúp đỡ, truyền đạt kinh nghiệm nuôi cá cho người dân địa phương và giúp bà con các dân tộc nơi đây làm giàu vẫn là một trong những điều trăn trở lớn nhất của cán bộ, nhân viên Công ty 56.

Mặc dù vậy, trong những năm qua, bộ đội Đoàn KT-QP 356 đã có nhiều việc làm thiết thực, hiệu quả giúp đồng bào các dân tộc nơi đây phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, từng bước nâng cao đời sống. Theo Đại tá Nguyễn Văn Phúc, Chính ủy Đoàn KT-QP 356, tuy dự án giúp dân thoát nghèo từ mô hình nuôi cá hồi, cá tầm chưa đủ điều kiện triển khai thực hiện, nhưng những năm qua, đơn vị đã cụ thể hóa phong trào “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới” bằng nhiều công trình phúc lợi phục vụ nhu cầu thiết yếu của nhân dân. Đoàn đã mở mới hơn 5km đường giao thông nông thôn về bản Sểnh Sang A, xã Dào San; xây dựng trường mầm non tặng xã Tung Qua Lìn, trị giá 980 triệu đồng. Cuối tháng 7 vừa qua, Đoàn KT-QP 356 phối hợp với chi nhánh Viettel tỉnh Lai Châu tổ chức thăm hỏi, tặng hàng trăm suất quà trị giá hơn 40 triệu đồng cho các gia đình chính sách, người có công và những hộ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn trên địa bàn các xã trong vùng dự án. Thực hiện Hành trình “Quân đội chung tay vì sức khỏe cộng đồng”, Đoàn đã cử các y bác sĩ tổ chức hành quân về các xã Pa Vây Sử, Tung Qua Lìn, Vàng Ma Chải, Ma Ly Chải… khám chữa bệnh, cấp phát thuốc miễn phí cho hàng nghìn lượt đồng bào, tặng quà, trang thiết bị y tế, đồng thời tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện nếp sống văn minh như: Sử dụng nguồn nước sạch, xây dựng nhà tắm, nhà vệ sinh, hố rác công cộng; làm hệ thống chuồng trại chăn nuôi ra xa khu vực nhà ở...

Đại tá, Đoàn trưởng Trần Văn Tưởng chia sẻ: “Địa bàn đơn vị đóng quân chủ yếu là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Mông, với tập quán làm nhà cheo leo trên sườn núi cao. Từ khi về đứng chân ở đây, Đoàn đã tiến hành vận động, thuyết phục được phần lớn bà con xuống định cư dọc hai bên quốc lộ để thuận lợi cho đồng bào làm ăn, sinh sống và bộ đội làm công tác dân vận. "Dân bản chúng tôi được như ngày hôm nay là nhờ có bộ đội 356 đã giúp sửa nhà, làm chuồng trại, các công trình vệ sinh… Bản làng giờ đây phong quang, sạch sẽ, người dân ai cũng vui cái bụng, ấm cái lòng, bộ đội Đoàn 356 đúng là Bộ đội Cụ Hồ” - ông Ma A Lủ, Phó Chủ tịch UBND xã Dào San bộc bạch như vậy.

Trong bữa cơm chiều chia tay cán bộ, chiến sĩ nơi biên cương xa xôi, chúng tôi như hòa mình vào những câu chuyện ấm áp nghĩa tình quân dân. Thật cảm phục trước những khó khăn mà những cán bộ chiến sĩ Công ty 56 đã và đang vượt qua để đi tới thành công. Và hy vọng, trong tương lai không xa, mô hình nuôi cá hồi, cá tầm, cùng những mô hình sản xuất, chăn nuôi hiệu quả khác sẽ dần được triển khai trong nhân dân, giúp làm thay đổi nhận thức của đồng bào các dân tộc nơi đây về cách làm kinh tế, xóa đói giảm nghèo, góp phần ổn định đời sống của bà con nơi miền đất khô cằn sỏi đá này.

Chia tay Pa Vây Sử khi ánh hoàng hôn đang tắt dần sau núi, tôi vẫn nghe đâu đây lời tâm sự, giao nhiệm vụ của Thiếu tướng Ngô Văn Hùng, Phó tư lệnh Quân khu 2 với cán bộ, chiến sĩ Đoàn KT-QP 356: “Mong các đồng chí tích cực tham gia xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh trên địa bàn. Bằng những việc làm thiết thực và hành động cụ thể, giúp đỡ đồng bào các dân tộc trong vùng dự án và các địa bàn lân cận an cư, từng bước thoát nghèo, ổn định cuộc sống, để đồng bào ngày càng tin tưởng vào những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, yên tâm làm ăn sinh sống, cùng bộ đội bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ biên giới quốc gia”.

Bài và ảnh: NGUYỄN HỒNG SÁNG