Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm

Thay đổi tư duy để phát triển

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, năm 2025 cũng là mốc 40 năm sau đổi mới, Việt Nam từ một nước nghèo đã trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao. Đây là một năm đặc biệt, một năm có thể nói là bằng mấy chục năm về đổi mới thể chế. Sau một năm, thể chế Việt Nam về cơ bản đã được hiện đại hóa, tiệm cận với các nước tiên tiến.

Năm 2025 là năm xoay trụ phát triển, thay đổi tư duy phát triển, kết thúc logic của mô hình phát triển cũ. Trước đây, khi đất nước còn nghèo, thiếu vốn, thiếu công nghệ, nên phải dựa vào vốn đầu tư công, lao động giá rẻ, mở cửa thu hút FDI và đẩy mạnh xuất khẩu. Nhưng nay, các yếu tố đó đã dần chạm trần. Con đường phát triển buộc phải chuyển sang dựa trên năng suất tổng hợp, hàm lượng công nghệ, khả năng tự chủ và sức bật của doanh nghiệp Việt Nam, tức là dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KHCN,ĐMST&CĐS).

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026.

Năm 2025 cũng là năm 3 trụ cột KHCN,ĐMST&CĐS về chung một nhà. Trên thực tế, đổi mới sáng tạo đến năm 2025 mới được chính thức hóa ở tầm Luật; chuyển đổi số cũng mới được chính thức hóa ở mức Luật vào tháng 12 năm 2025. Việc bộ ba này được khẳng định ở tầm cao là Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và các Luật liên quan, rồi được giao cho một bộ thống nhất quản lý và tuyên bố của Đảng ta về phát triển đất nước từ nay chủ yếu dựa trên KHCN,ĐMST&CĐS.

Đây là một tầm nhìn chiến lược, đồng thời cũng làm thay đổi căn bản sứ mệnh và vận mệnh của Bộ KH&CN. Trước đây, Bộ Thông tin và Truyền thông từng được đề xuất mang tên Bộ Công nghệ Thông tin và Truyền thông, nhưng vì đã có Bộ KH&CN nên chữ "công nghệ" được lược bỏ. Nay, hai chữ "công nghệ" đã thực sự trở về chung một nhà, hình thành bộ ba KHCN,ĐMST&CĐS, trở thành động lực trung tâm để đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao, hùng cường, thịnh vượng và hạnh phúc.

Năm năm qua là quá trình hình thành một hệ quy chiếu phát triển mới cho Bộ và cho ngành, thông qua các khái niệm mới, cách tiếp cận mới và vai trò mới. Năm 2025 - năm tổng kết giai đoạn này không chỉ là một mốc thời gian, mà là một bước chuyển về chất trong nhận thức và tư duy phát triển. Từ đây, nhiệm vụ của chúng ta không chỉ là nói đúng khái niệm, mà phải biến các khái niệm đó thành năng lực thực tế, kết quả cụ thể và những giá trị có thể đo lường được cho đất nước.

Dấu ấn nổi bật của ngành Khoa học và Công nghệ 

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương, trong năm 2025 quy mô và hiệu quả kinh tế của toàn ngành tiếp tục được mở rộng, doanh thu đạt 5 triệu 465 nghìn tỷ đồng, tăng 25% so với cùng kỳ; đóng góp ngân sách nhà nước đạt 115 nghìn tỷ đồng, tăng 11% so với cùng kỳ; đóng góp trực tiếp vào GDP đạt 1 triệu 400 nghìn tỷ đồng, tăng 35% so với cùng kỳ. Các chỉ số này cho thấy KH&CN đã trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế.

Trong công tác KH&CN, lần đầu tiên Việt Nam ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược quốc gia. Đây là cách tiếp cận mới bắt đầu từ việc đưa ra các bài toán, vấn đề của cuộc sống để hình thành giải pháp, sản phẩm, rồi từ đó tìm ra công nghệ và tri thức mới.

Triển khai đồng thời nhiều chính sách đãi ngộ mang tính đột phá nhằm giải quyết bài toán nhân lực số. Ảnh minh họa/ chinhphu.vn

Cũng trong năm 2025, Bộ KH&CN đã đưa vào vận hành cổng sáng kiến quốc gia và hệ thống quản lý trực tuyến các nhiệm vụ KH&CN theo thời gian thực.

Hệ sinh thái ĐMST của Việt Nam tiếp tục phát triển với sự ra mắt của Sàn Giao dịch KH&CN quốc gia với vai trò là "bàn tay nối dài" giữa nghiên cứu, sản xuất và thị trường, kết nối với các sàn giao dịch tại địa phương trên phạm vi toàn quốc. Năm 2025, Việt Nam xếp hạng 44/139 quốc gia về Chỉ số ĐMST toàn cầu; hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam xếp hạng thứ 55/100 toàn cầu.

Năm 2025 ghi dấu bước chuyển căn bản trong bức tranh chuyển đổi số quốc gia, khi hạ tầng số, dữ liệu số, các cơ sở dữ liệu quốc gia và các nền tảng dùng chung được hình thành đồng bộ, tạo nền móng vững chắc cho quốc gia số; chuyển đổi số đã góp phần quyết định vào việc tổ chức, vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Chuyển đổi số năm 2025 đã trở thành một trong những phương thức tổ chức và vận hành quan trọng của đất nước.

Lĩnh vực bưu chính vẫn giữ vững tốc độ tăng trưởng cao trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn, sản lượng bưu gửi đạt 4,2 tỷ bưu gửi, tăng hơn 26% so với năm 2024; doanh thu dịch vụ bưu chính đạt 87.000 tỷ đồng, tăng 19,1% so với năm 2024.

Lĩnh vực viễn thông, phủ sóng 5G đạt trên 90% dân số; tốc độ Internet cố định của Việt Nam vào Top 10 thế giới; tỷ lệ triển khai IPv6 trên 67%, đứng thứ 7 thế giới, hệ thống tên miền quốc gia Việt Nam tiếp tục giữ vị trí cao, thứ 2 ASEAN, với hơn 680.000 tên miền; tổng số chứng thư chữ ký số đã cấp đạt trên 26 triệu - riêng trong năm 2025, số lượng chứng thư chữ ký số đã cấp đạt trên 12 triệu tương đương với tổng số lượng đã cấp trong 10 năm trước đó.

Mạng truyền số liệu chuyên dùng trở thành hạ tầng số đặc biệt dùng chung cho cả hệ thống chính trị, được xây dựng quản lý thống nhất, tập trung; từ tháng 11-2025 được mở rộng để truyền đưa văn bản mật, tối mật trong toàn hệ thống chính trị. Đây là những trụ cột quan trọng của hạ tầng số, góp phần bảo đảm chủ quyền số và thúc đẩy kinh tế số, xã hội số.

Lĩnh vực công nghiệp công nghệ số hiện có hơn 80.000 doanh nghiệp, trong đó trên 2.000 doanh nghiệp đã mở rộng ra thị trường nước ngoài. Công tác tiêu chuẩn, đo lường chất lượng năm 2025 chuyển mạnh sang quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa dựa trên mức độ rủi ro, giúp giảm chi phí tuân thủ của doanh nghiệp và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước...

Hoạt động sở hữu trí tuệ trong năm 2025 đã đạt được những thành tích nổi bật. Năm 2025 đánh dấu bước tiến quan trọng của lĩnh vực năng lượng nguyên tử, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam tái khởi động chương trình điện hạt nhân. Công tác xây dựng Đảng và các tổ chức đoàn thể trong Bộ KH&CN được triển khai đồng bộ, nền nếp và thực chất, gắn chặt với yêu cầu chính trị và nhiệm vụ chuyên môn của Bộ.  

Những định hướng lớn trong năm 2026

Nhấn mạnh về phương hướng, nhiệm vụ năm 2026, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương cho biết, trong năm 2026, Bộ KH&CN sẽ tập trung vào các nhiệm vụ nền tảng, chiến lược và tạo tác động lan tỏa lớn, đóng góp ngày càng lớn cho tăng trưởng nhanh và bền vững của đất nước, cụ thể: Bộ sẽ tập trung triển khai thực hiện Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết của Đảng; các Thông báo, Kết luận của Ban Chỉ đạo Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, trong đó tiếp tục triển khai thực hiện Chương trình hành động của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW; thực hiện tốt vai trò đầu mối Thường trực Ban chỉ đạo Chính phủ về triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TƯ.

Bộ tiếp tục xây dựng, hoàn thiện thể chế về KH&CN; đẩy mạnh triển khai thực chất 10 Luật được Quốc hội thông qua trong năm 2025; đảm bảo việc ban hành tất cả các văn bản hướng dẫn các Luật trong Quý I năm 2026 để đưa các quy định mới đi vào cuộc sống.

Năm 2026 để thực sự thúc đẩy KH&CN thì cần phát huy vai trò của người đứng đầu các cơ quan đơn vị, người đứng đầu có trách nhiệm trực tiếp quán xuyến công tác KHCN,ĐMST&CĐS; chủ động đề ra các nhiệm vụ để tập trung triển khai thực hiện không bị động, chờ đợi cấp trên giao nhiệm vụ; cần lựa chọn và chỉ ra các tổng công trình sư, các kiến trúc sư trưởng ở từng lĩnh vực; phân cấp, giao quyền gắn với trách nhiệm cá nhân.

Bộ sẽ tập trung nguồn lực nhất là nguồn lực tài chính cho một số nhiệm vụ trọng điểm, cốt lõi của quốc gia, các công nghệ/sản phẩm chiến lược có tính lan toả, đột phá thay vì dàn trải; ưu tiên các nhiệm vụ mũi nhọn, có sản phẩm đầu ra cuối cùng rõ ràng, cụ thể, gắn với bài toán phát triển 2 con số của đất nước.

Bộ sẽ tăng cường đầu tư phát triển hạ tầng KH&CN, ưu tiên xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm nghiên cứu hiện đại, làm nền tảng cho nghiên cứu - phát triển các công nghệ chiến lược; đồng thời thúc đẩy cơ chế dùng chung, liên thông hạ tầng nghiên cứu giữa các viện, trường và doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả đầu tư.

Bộ sẽ thúc đẩy việc hình thành thị trường đầu ra thông qua cơ chế nhà nước mua kết quả nghiên cứu, nhà nước là khách hàng đầu tiên; thay vì chủ yếu chi ngân sách theo đầu vào và theo quy trình cho các nhiệm vụ nghiên cứu, thì cần chuyển mạnh sang đặt hàng sản phẩm/giải pháp, mua sắm và thanh toán theo kết quả đầu ra cụ thể, đo đếm được; chuyển trọng tâm từ tài trợ quá trình nghiên cứu sang mua kết quả cuối cùng.

Thúc đẩy việc hoàn thiện nền tảng số quốc gia và các cơ sở dữ liệu dùng chung, bảo đảm kết nối, liên thông, khai thác hiệu quả phục vụ quản lý, điều hành và phát triển kinh tế - xã hội; phục vụ hiệu quả mô hình chính quyền hai cấp; hướng đến mục tiêu 100% TTHC sẽ thực hiện trên môi trường điện tử.

Triển khai chính sách đãi ngộ, thu hút nhân tài, nhân lực chất lượng cao; giao nhiệm vụ lớn, việc khó, đặc biệt là các bài toán KH&CN tầm quốc gia cho đội ngũ nhà khoa học, kỹ sư trẻ đủ năng lực, trình độ. Chủ động thu hút chuyên gia Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia quốc tế tham gia các chương trình, dự án trọng điểm bằng cơ chế đặc thù, linh hoạt, phù hợp thông lệ quốc tế.

Những kết quả bước đầu đạt được trong năm 2025 đã khẳng định rõ vai trò trụ cột của KHCN,ĐMST&CĐS trong sự phát triển của đất nước; đồng thời tạo dựng nền tảng vững chắc về thể chế, hạ tầng, nguồn lực và cách thức tổ chức thực hiện cho giai đoạn phát triển tiếp theo.

Trên nền tảng đó, toàn ngành KH&CN cần tiếp tục nỗ lực tập trung hoàn thành tốt hơn nữa các nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao phó, đưa đất nước bước vào giai đoạn tăng tốc và bứt phá, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển nhanh, bền vững, xây dựng nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.